سانحه سقوط هواپیمای ایلیوشین ایل-۷۶ سپاه: تفاوت میان نسخه‌ها

{{Infobox aircraft occurrence|name=سانحه هواپیمای ایلوشینایلیوشین ایل-۷۶ سپاه|stopover=|fatalities=۲۷۵|injuries=|crew=۱۸|passengers=۲۵۷|destination=[[فرودگاه کرمان]]|last_stopover=|stopover3=|stopover2=|stopover1=|stopover0=|Origin=[[فرودگاه بین‌المللی زاهدان]]|occurrence_type=سقوط|tail_number=۱۵-۲۲۸۰|operator=[[نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]|aircraft_name=|aircraft_type=[[ایلوشینایلیوشین ایل-۷۶]]|coordinates=<!-- {{Coord|LAT|LON|type:event|display=inline,title}} -->|site=نزدیکی [[روستای سیرچ]]

سانحه سقوط هواپیمای '''ایلیوشین ایل-۷۶ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی''' یک پرواز از مبدا [[زاهدان]] به مقصد [[کرمان]] بود که ۲۵۷ مسافر و ۱۸ خدمه داشت و در تاریخ ۳۰ بهمن ۱۳۸۱ ([[۱۹ فوریه]] [[۲۰۰۳ (میلادی)|۲۰۰۳]]) در فاصله‌ی ۳۵ کیلومتری (۲۲ مایل؛ ۱۹ مایل دریایی) در نزدیکی روستایجنوب [[سیرچکرمان]] در جنوبنزدیکی روستای [[کرمانسیرچ]] سقوط کرد. در این سانحه تمامی ۲۷۵ سرنشین هواپیما جان باختند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=يك فروند هواپيما‌ي سپاه پاسداران در منطقه عمومي كرمان سقوط كرد|نشانی=https://www.isna.ir/news/8112-00011/يك-فروند-هواپيما-ي-سپاه-پاسداران-در-منطقه-عمومي-كرمان-سقوط-كرد|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2003-02-20|بازبینی=2020-07-31|کد زبان=fa}}</ref>

هواپیمای [[ایلوشینایلیوشین ایل-۷۶]] متعلق به [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] بهبا شماره پرواز ۲۶۵ و شماره ثبت ۲۲۸۰-۱۵ ساعت ۱۶:۳۹ دقیقه روز چهارشنبه مورخ ۳۰ بهمن ۱۳۸۱ از [[فرودگاه بین‌المللی مهرآباد|تهران]] وارد [[فرودگاه بین‌المللی زاهدان|فرودگاه زاهدان]] می‌شود.

در ساعت ۱۷:۴۴ هواپیما با کد راداری 4231۴۲۳۱ از باند ۱۷ [[فرودگاه زاهدان]] به سمت [[کرمان]] پرواز می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بازخوانی حادثه سقوط هواپیمای ایلوشین و شهادت 276 کبوتر خونین بال|نشانی=http://kerman.navideshahed.com/fa/news/398049/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D8%AB%D9%87-%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%D9%87%D9%88%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-276-%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D9%84|وبگاه=kerman.navideshahed.com|بازبینی=2020-07-31}}</ref>

=== وقوع سانحه ===

در فاصله‌ی ۱۲۰ [[مایل دریایی]] با [[فرودگاه کرمان]]، مرکز کنترل به پرواز ایلوشین۲۶۵ وضعیت هوای طوفانی و ناپایدار را اعلام می‌کند. براین اساس گفته می‌شود در این هنگام باد جانبی شدیدی از سمت ۲۵۰ درجه با سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت در منطقه در جریان بود. پس از چند دقیقه برج مراقبت فرودگاه کرمان این پرواز را برای طرح تقرب Circling VOR باند ۳۴ کرمان مجاز می‌کند.

در ساعت ۱۸:۲۱ محلی، زمانی که هواپیما در فاصله ۴۳ مایل دریایی و در حال عبور از ارتفاع ۲۳۳۰۰ پایی بوده، هدایت آن به برج مراقبت کرمان واگذار می‌‌شود. پس از آن هواپیما در حالی که در ارتفاع ۱۷ هزار پایی بوده، عبور از نقطه ALKES در فاصله‌ی ۳۰ مایل دریایی از فرودگاه کرمان را گزارش می‌کند. فاصله‌ی زمانی بین نقطه‌ی فرضی  ALKES و فرودگاه کرمان، ۶ دقیقه است. در این فاصله تماس کلیه‌ی رادارها با پرواز قطع می‌شود.<ref name="Chan 2003">{{Cite web|last=Chan|first=Sue|title=302 Dead in Iranian Plane Crash|website=CBS News|date=19 February 2003|url=https://www.cbsnews.com/news/302-dead-in-iranian-plane-crash/|accessdate=2018-01-10}}</ref>

ساعاتی بعد گروهی از اهالی و رانندگان منطقه [[سیرچ]] ضمن تماس با مقامات محلی از مشاهده‌ی یک انفجار در ساعت ۱۸:۲۵ خبر می‌دهند. در این زمان وضعیت جوی طوفانی و برفی است و هیچ راه دسترسی به قلهارتفاعات وجود ندارد. با این وجود در اولین لحظات، در دامنه کوه،کوه قطعه‌ای از هواپیما به‌صورت اتفاقی پیدا می‌شود و سقوط هواپیما تایید می‌شود.

صبح روز بعد، نیروهای امدادی و پشتیبانی همچنان سعی می‌کنند خودشان را به قلهارتفاعات برسانند اما به‌علت صعب‌العبور بودن منطقه، صعود امکان‌پذیر نیست. همچنین پرواز هلیکوپترها به‌علت بدی هوا و مه‌آلود بودن منطقه میسر نیست. این وضعیت تا چهار روز بعد نیز ادامه داشت.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2003/02/21/world/storm-hinders-iranian-crews-sent-to-search-site-of-crash.html|title=Storm Hinders Iranian Crews Sent to Search Site of Crash|last=Fathi|first=Nazila|date={{Date|2003-2-21}}|accessdate=2019-07-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140212110441/http://www.nytimes.com/2003/02/21/world/storm-hinders-iranian-crews-sent-to-search-site-of-crash.html|archivedate=12 February 2014|work=The New York Times|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref><ref name="Chan 2003">{{Cite web|last=Chan|first=Sue|title=302 Dead in Iranian Plane Crash|website=CBS News|date=19 February 2003|url=https://www.cbsnews.com/news/302-dead-in-iranian-plane-crash/|accessdate=2018-01-10}}</ref>

نهایتا پس از ۶ روز تلاش نیروهای امدادی و یگان هلیکوپتری سپاهسپاه، اجساد جان‌باختگان این پرواز به پایین منتقل می‌شود.

تحقیقات نشان داده است که هواپیمای سپاه ۲۵متر۲۵ متر پایین‌تر از قله اصابت کرده است و پس از دوتکهدو تکه شدن، دماغهدماغهٔ آن درسویدر سوی دیگر کوه منفجرشدهمنفجر شده است و بال و بدنه آننیز در درسویسوی دیگر قله سقوط کرده است.

بخشی از بال هواپیمای ساقط شده نیروی هوایی سپاه ساعت ۱۲ و۴۵و ۴۵ دقیقه بامداد پنجشنبه در حوالی تونل [[شهداد]] واقع در ارتفاعات جنوب شرقی شهر کرمان پیدا شد.

پس از این سانحه در شهر کرمان سه روز عزای عمومی اعلام شد. مراسم تشییع قربانیان این سانحه در كرمان با حضور رییس دفتر [[رهبر ایران]] در مصلای كرمان برگزار شد. جان‌باختگان این حادثه شهدای غدیر نام گرفتند.

علت سانحه، کاهش غیر مجاز ارتفاع توسط خدمه و برخورد به قله ۱۲ هزارپایی [[جفتان]] واقع در [[سیرچ]] اعلام شد.<ref name="Chan 2003" />

دولت [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]]، رییس‌جمهور وقت،‌ پیام تسلیتی در رابطه با این سانحه‌ی هوایی صادر کرد. در این پیام از کشته‌شدگان با عنوان «شهدای سپاه اسلام» نام برده شده بود.<ref name="Fathi 2003">{{Cite web|last=Fathi|first=Nazila|title=302 Killed in Crash of Iranian Military Plane|website=The New York Times|date=20 February 2003|url=https://www.nytimes.com/2003/02/20/world/302-killed-in-crash-of-iranian-military-plane.html}}</ref> دولت ایران همچنین [[تحریم‌ها علیه ایران|تحریم‌های]] آمریکا [[تحریم‌ها علیه ایران|علیه ایران]] را در این حادثه موثر دانست.<ref name="BBC NEWS 2005">{{Cite web|title=Iran air safety hit by sanctions|website=BBC NEWS|date=6 December 2005|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4504434.stm}}</ref>

در این حادثه ۲۷۶۲۷۵ پرسنل [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] جان باختند. در این میان نام سردار مجید حاجی‌حاتم، جانشین اداره عملیات سپاه، سردار مهدی پیرانیان، مدیر هوایی ستاد مشترک سپاه، سردار محمدعلی خواجه، معاون هماهنگ‌کننده [[لشکر ۴۱ ثارالله]] دیده می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بازخوانی حادثه سقوط هواپیمای ایلوشین و شهادت 276 کبوتر خونین بال|نشانی=http://kerman.navideshahed.com/fa/news/398049/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D8%AB%D9%87-%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%D9%87%D9%88%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-276-%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D9%84|وبگاه=kerman.navideshahed.com|بازبینی=2020-07-31}}</ref>

همچنین ۱۸ خدمه‌ی پرواز شامل سردار اکبر بیگدلی، خلبان،[[خلبان]]، سردار محمد رضا طحانیان، کمک خلبانکمک‌خلبان نیز در این سانحه کشته شدند.

۱۴ سال بعد از این حادثه، [[عبدالمحمد رئوفی‌نژاد|محمد رئوفی‌نژاد،رئوفی‌نژاد]]، فرمانده وقت [[لشکر 41۴۱ ثارالله]] و قرارگاه عملیاتی جنوب‌شرق در یک گفتگو خبری مدعی شد سرنشینان این هواپیما که همگی از نیروهای سپاه پاسداران بودند، به منظور آماده‌سازی استان سیستان و بلوچستان برای سفر [[آیت‌الله خامنه‌ای]] به زاهدان اعزام شده بودند و قرار بود در تعطیلات دو روزه‌ی [[عید غدیر خم|عید غدیر]] به [[کرمان]] بازگردند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بازخوانی پرونده شهدای غدیر کرمان / بخش هایی از پیکر شهدا در ارتفاعات باقی ماند|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/692431/بازخوانی-پرونده-شهدای-غدیر-کرمان-بخش-هایی-از-پیکر-شهدا-در-ارتفاعات|وبگاه=مشرق نیوز|تاریخ=2017-02-18|بازبینی=2020-07-31|کد زبان=fa}}</ref>

به دلیل همزمانی این سانحه با [[عید غدیر خم]] جان‌باختگان این حادثه با عنوان «شهدای غدیر» شناخته می‌شوند. در این زمینه کتابی با عنوان «شهدای غدیر استان كرمان» درباره‌ی جان‌باختگان این حادثه منتشر شده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شهدای غدیر: گرامیداشت شهدای غروب 30 بهمن 1381 (سانحه‌ی سقوط هواپیمای ایلوشین در کرمان)|کوشش=خلیل اسفندیاری|دیگران=رمضان شریف|پیوند=|شناسه=9786009200153}}</ref> همچنین در نهمین سالروز این حادثه، یادواره‌ای برای گرامیداشت مسافران این پرواز در حسینیه ثارالله کرمان برگزار شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=شهداي غدير در يك نگاه|نشانی=https://www.irna.ir/news/30821258/شهداي-غدير-در-يك-نگاه|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2012-02-16|بازبینی=2020-07-31|کد زبان=fa|نام خانوادگی=10}}</ref>

بنای یادبودی برای کشته‌شدگان این حادثه در دامنه کوه جفتان [[سیرچ]] (در موقعیت جغرافیایی ۳۰ درجه و ۱۱ دقیقه و ۴۵ ثانیه‌ی شمالی و ۵۷ درجه و ۲۳ دقیقه و ۵۲ ثانیه‌ی شرقی) ساخته شده است.)