تالش (شهر): تفاوت میان نسخه‌ها

|نام‌رسمی=تالشهشتپر

''تالش'هشتپر''' یا ''طوالش''یاهشتپر طوالش''هشتپر'' بعد از انقلاب به صورت رسمی و اداری شهر '''تالش''' با آب و هوای معتدل خزری با ارتفاع ۵۴ متر از سطح دریای آزاد دومینپنجمین شهر بزرگ استان [[گیلان]]، بزرگترین شهر تالش‌نشین ایران و مرکز [[شهرستان طوالش]] است. بنیان شهر هشتپر با ساخت [[کاخ اطاقسرا]] بدست [[سردار امجد]] به اوایل دوره [[ناصرالدین شاه]] که مرکز خانات کرگانرود (تالش مرکزی) بوده‌است استوار و قدمت دارد.

این شهر از قطب‌های گردشگری گیلان و ایران است و سالانه مسافران زیادی را به خود جذب می‌کند. اطراف شهر را مزارع برنج و باغ‌های کیوی احاطه کرده‌اند که محصولات آن به کشورهای خارجی نیز صادر می‌شود علاوه بر این تالش بزرگ ترین تولیدکننده ماهیان خاویاری در کشور است که بخش اعظمی از تولیدات آن به خارج از کشور صادر می‌شود. رودخانه [[کرگانرود]] پر آب‌ترین رودخانه غرب گیلان از مرکز این شهر عبور می‌کند و شهر را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

در زمان خلافت عمر والی کوفه ،کوفه، مغیرة بن شُعبه ،شُعبه، سردار خود کثیربن شهاب حارثی را که در جنگ قادسیه هم شرکت داشت، به جنگ اهالی بَبَر و طیلسان (تالشی) فرستاد ولی او نتوانست آن سرزمین را بگشاید.

سرزمین بَبَر در اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی ،اسلامی، میان گیلان و تالش از یک سو و تالش و دیلم از سوی دیگر قرار داشت. نیز آن را نزدیک دیلم، گیلان، تالش و مغان آورده اند. سرزمین بَبَر محدوده ی خلخال و منطقه مرزی تالش و گیلان را شامل می شود.<ref>{{پک|احمد بلاذری|۱۳۶۴|ک=فتوح البلدان ج ۲ ترجمه آذرتاش آذرنوش |ص=۳۱۴}}</ref>

مرکز [[کرگانرود]] آبادی هشتپر و والی آن [[بالاخان]] است که فرمانده قشون تالش محسوب می‌شود و سراسر این ایالت به‌طور موروثی به وی به تیول واگذار شده‌است. چهار دهه بعد نصرت اله خان سردار امجد نوه بالاخان در اواسط دوره [[ناصرالدین شاه]] [[قاجار]] عمارت اطاقسرا را با معماری اروپایی بنا نمود که نماد و سمبل هشتپر گردید. هشتپر و سایر مراکز حکومتی در تالش از ساحل دریا فاصله داشتند. به همین خاطر مراکز بازاری و بنادر کوچکی مانند: [[کرگانرود]]، [[شفارود]]، [[آلالان]] و [[حویق]] در مصب رودهای تالش ایجاد شدند که اهالی [[طوالش]] از این طریق با بنادر روسیه داد و ستد می‌نمودند بنابراین در قرن ۱۹ میلادی مراکز سیاسی و اقتصادی [[تالش]] از یکدیگر جداافتادند و به همین خاطر شهر تمام عیاری در این ناحیه شکل نگرفت از اینرو تا انقلاب مشروطه هشتپر به عنوان مرکز سیاسی خمسه [[طوالش]] از بازار ساحلی کرگانرود فاصله داشت. '''[[رابینو]] '''در این زمینه چنین می‌نویسد: ((…. بازار کرگانرود نزدیک دریا، شامل ۶۰ دکان و در حدود ۱۵ کلیه چوبی است و محل اقامت خان‌ها در هشتپر می‌باشد)) در سال ۱۲۸۶ بر اثر وقایع انقلاب مشروطه عمارت اطاقسرا و ابنیه پرامون آن به آتش کشیده شد و به حکومت خان‌های کرگانرود پایان داده شد و شهر هشتپر تا سه دهه بعد محلی متروکه بود در عوض بازارهای ساحلی نقش اداری ناحیه را نیز به عهده گرفتند. بنا به نظر [[محمدتقی رهنمایی]] استاد جغرافیای [[دانشگاه تهران]]، این منطقه بر اساس نوشته‌های یک سیاح آلمانی در [[قرن هفدهم]] میلادی یکی از بزرگترین مراکز تجاری گیلان و شاهد جنگ‌های بسیار زیادی بوده‌است.<ref>{{سرشماری ۱۳۸۵|01}}</ref>

برخی واژه «تالش» را برگرفته از طَیلَسان به معنی روپوش بلند پشمی می‎دانند و بر این باورند که مردم تالش را به دلیل جامه شان این چنین نامیده اندنامیده‌اند. طَیلَسان معرَّب تالسان ،تالسان، نوعی از ردا كه مردم بر دوش اندازند.

به نظر می‎رسد واژه «تالش» كه تالشان آن را تِوِلِـش یا تِـوِلیش تلفظ می‎كنند ،می‎كنند، از واژه ی واژه‌ی « تول » و « تِـوِل » به معنی «گِـل» گرفته شده. مارسل ‎بازن فرانسوی می‎گوید : «واژه تالش كه خود آن را تالیش یا تِـوِلِش تلفظ می‎كنند، هم برای نامیدن دامنه خاوری رشته كوه و هم مردمانی به همین نام به كار می‎رود».

واژه تُول tūl و تِوِل tevel در زبان تالشی به معنی گِل می باشدمی‌باشد و در زبان مازندرانی واژه تیل til به معنای گِل می باشدمی‌باشد و در زبان گیلکی واژه گیل gil به معنای گِل می باشدمی‌باشد. واژه طیلسان معرب واژه تالشان و تولشان می باشد.

بازار،مسگران،گلسرخ، سد ساحلیساحلی، ، کاروانسرا ،کاروانسرا، شهربانی، سعدیسعدی، ،تختی، تختیبهشتی، ،معین، بهشتی ، معین ، قدس ،قدس، دانش آموزآموز، ،فرهنگیان، فرهنگیان ، پاسداران ،پاسداران، بیست متریمتری، ، طاهری ،طاهری، گیلک محله، [[تی تک]] ، [[طولارود]] ، بسیجیان ،بسیجیان، سید رضی ،رضی، سید نیکی ،نیکی، کرد محلهمحله، ،[[تره تنگده]]، [[شیلو]]، [[ریک]]، [[هره دشت]]

شهر هشتپر بزرگترینبزرگ‌ترین شهر [[تالش|تالش نشین]] ایران می‌باشد. هشتپر نیز بسان بقیه مناطق تالش‌نشین از شیعیان جعفری و اهل تسنن شافعی تشکیل شده‌است و مساجد جامع، عباسیه، قاسمیه، صاحب زمان، ناله تربه، زینبه، امام سجاد مساجد اهل تشییع و مسجد محمدیه که مربوط به اهل سنت تالش می‌باشد از معروفترین مساجد شهر می‌باشد.

زبان اصلی مردم هشتپر [[تالشی]] است و توسط بومیان شهر به کار برده می‌شود.

زبان بومیان هشتپر [[زبان تالشی]] می‌باشد. زبان تالشی بیشتر از فارسی معیار به زبان پهلوی قدیم (زبان ایرانیان باستان) نزدیک است.<ref>[http://talesh.ir/HomePage.aspx?TabID=4627&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR سایت شهرداری تالش]</ref><ref name="taleshen.ir">{{یادکرد وب|عنوان=جغرافیای فرهنگی|ناشر=پایگاه تالش‌شناسی علی عبدلی|نشانی=http://www.taleshen.ir/joqrafiyaye%20farhangi.htm|تاریخ بازدید=۲۱ ژوئیه ۲۰۱۳}}</ref><ref name="tatha.fagig.com">{{یادکرد وب|عنوان=فرهنگ تطبیقی تالشی – تاتی – آذری |ناشر=پایگاه تات پژوهی|نشانی=http://www.tatha.fagig.com/tati%20talesh2.htm|تاریخ بازدید=۲۱ ژوئیه ۲۰۱۳}}</ref> در شهر هشتپر همچنین [[زبان ترکی آذربایجانی]]<ref name="ReferenceB">رهنمایی، محمدتقی، علل نفوذ زبان‌های ترکی و گیلکی در تالش، فصلنامه تحقیقات تالش، شماره ۲ - زمستان ۱۳۸۰.</ref><ref>{{cite web |url=http://www.tatha.fagig.com/tati%20talesh2.htm |title=Archived copy |accessdate=2015-03-18 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150320035425/http://www.tatha.fagig.com/tati%20talesh2.htm |archivedate=20 March 2015 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://guilan.irib.ir/index.php?option%3Dcom_content%26view%3Darticle%26id%3D913%3A-%26catid%3D291%3Ashahr |title=Archived copy |accessdate=12 August 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203110906/http://guilan.irib.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=913%3A-&catid=291%3Ashahr |archivedate=3 December 2013 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.taleshan.com/joqrafiyaye+farhangi.htm|title=HugeDomains.com - TalesHan.com is for sale (Tales Han)|website=www.taleshan.com|accessdate=28 April 2018|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924112937/http://www.taleshan.com/joqrafiyaye%20farhangi.htm|archivedate=24 September 2015|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.deilamestan.com/news_loader/news.aspx?index=268 |title=Archived copy |accessdate=2013-08-12 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130721161643/http://www.deilamestan.com/news_loader/news.aspx?index=268 |archivedate=21 July 2013 |df=dmy-all }}</ref> و [[زبان گیلکی]] نیز رواج دارد.<ref name="ReferenceB"/>.