مکریان: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار: |
|||
خط ۳:
'''میرنشین موکریان''' منطقه ای جغرافیایی در سده‌های ۹ تا ۱۳ هجری بوده‌است که خاندان مکری (سرداران مکری) در آنجا حکومت می‌کردند
،<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.iranicaonline.org/articles/bukan-kurd |عنوان= Bukan| ناشر = دانشنامه ایرانیکا|تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۳۱ فروردین ۱۳۹۲ {{نشان زبان|en}}}}</ref> و در شمال غربی [[ایران]] در جنوب [[دریاچه ارومیه]] قرار داشت. این میرنشین که در تاریخ قبض و بسط‌هایی داشته‌است، در گسترده‌ترین حالت بر بخش‌هایی از شمال و شمال غرب [[استان کردستان]] و جنوب غرب [[استان آذربایجان غربی]] کنونی منطبق است. یکی ازبازماندگان خاندان مکری قلعه ای به نام [[قلعه سردار بوکان|قلعه سردار]] که در دوره قاجار [[عزیزخان مکری]] و خانواده او در آن جا حکومت می‌کرند. اکنون این قلعه با کاربرد نظامی توسط سپاه پاسداران به عنوان پایگاه مقاومت بسیج مورد استفاده قرار
بیشتر اسامی شهرها، روستاها، کوه‌ها و رودهای مکریان متشکل از واژهٔ‌های مغولی است که گویا در دورهٔ حکومت مغول‌ها در [[مراغه]] منطقهٔ مکریان از لحاظ کشاورزی از اهمیت خاصی برخوردار بوده‌است.<ref>{{پک|محمدصمدی|۱۳۸١|ک=تاریخچهٔ مهاباد|ص=١٢}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده=ولادیمیر فیودورویچ مینورسکی |نشانی=http://www.kurdishacademy.org/sites/default/files/Mongol%20place%20names%20in%20Mukuri%20Kurdistan.pdf |عنوان=محل نام‌های مغولی در کردستان مکری |ناشر=کردستان میدیا |تاریخ= |تاریخ بازبینی=۲۷ آبان ۱۳۹۳ {{نشان زبان|en}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141129094912/http://www.kurdishacademy.org/sites/default/files/Mongol%20place%20names%20in%20Mukuri%20Kurdistan.pdf |archivedate=۲۹ نوامبر ۲۰۱۴ |dead-url=yes }}</ref> مکریان شهرهای جنوب دریاچه ارومیه شامل: [[اشنویه]]، [[بوکان]]، [[پیرانشهر]]، [[سردشت]]، [[مهاباد]]،
== جغرافیای مکریان ==
* مقاله اصلی: [[استان_آذربایجان_غربی#شهرستان‌های_استان]]
مکریان شهرهای جنوب دریاچه ارومیه شامل: [[اشنویه]]، [[بوکان]]، [[پیرانشهر]]، [[سردشت]]، [[مهاباد]]،
# [[شهرستان اشنویه]]
# [[شهرستان بوکان]]
سطر ۱۸ ⟵ ۱۷:
== وجه تسمیه ==
به‌نوشته [[شرف‌خان بدلیسی|اشرف‌الدین بدلیسی]]، [[مکری]] از بقایای شاهزادگان [[اردلان]] بود و نامش را از یکی از رهبران آن، یک مکار خاص می‌گیرد.<ref name="Mukri">{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/mokri|عنوان=مکری|ناشر=ایرانیکا|تاریخ=|تاریخ بازبینی=۲۷ آبان ۱۳۹۳ {{نشان زبان|en}}|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181117103950/http://www.iranicaonline.org/articles/mokri|archivedate=۱۷ نوامبر ۲۰۱۸|dead-url=yes}}</ref>
* نیکیتین معتقد است: "کُردهای مکری که افسانه‌های زیادی در بارهٔ آن‌ها وجود دارد را به‌عنوان شاهدی بر این مدعا نقل می‌کند که خالصترین نژاد از کُردها هستند. با این حال بی آن که خود بدانند دلایل معتبرتری دارند بر این که اصل و مبدأ آن‌ها به مادها می‌رسد و این دلایل در زبانشان است که بنا به عقیده سوون بیش ازهمه لهجه‌های دیگر کُردی به زبان اوستایی زرتشت نزدیک تر است.<ref name="saeedkhezri"
* در روایتی دیگر آمده همان گونه که نام ایل مکریت [[ترکمنی]] ذکر شده ممکن است که نام مکری از کلمهٔ مکریت گرفته شده‌باشد.<ref name="saeedkhezri"
* روژبیانی عقیده دارد که واژه [[مکری]] در اصل مغری یا مغ راه بوده و مکریان نیز مغریان راه مُغ‌ها بوده‌است. سپس به مُقریان و موکریان تغییر یافته‌است. {{سرخط}}شاهان ایرانی حتی ساسانی‌ها وقتی به تاج و تخت می‌رسیدند میباسیت از [[تیسفون]] پیاده به [[تخت سلیمان]] بروند تا دربرابر آتش مقدس کُرنش کنند. از این رو چون دشت مُکریان بر سر راه مغان بود نام مغ ریان بر آن نهاده شد و سرانجام به مکریان تبدیل شده‌است. در کل چنین بیان می‌شود که مکریان به دشت‌های حاصلخیز آنجا که دروازه‌های ورود مغ‌ها برای زیارت آتشکده‌های [[آذرگشسب]] به تخت سلیمان تکاب مغری یان یعنی راه مغ‌ها می‌گفتند که به مرور مکری یان نام گرفته‌است.<ref>{{پک|روژبیانی محمدجمیل|۱۳۸۱|ک=فرمانروایی مکریان در کردستان|ص=}}</ref>
سطر ۳۹ ⟵ ۳۸:
مکریان در کنار [[بابان]] و [[اردلان]] یکی از سه امارت بزرگ قبایلی کرد بود.
هنری رولینسن که در اکتبر ۱۸۳۸ از قبیله [[مکری]] بازدید کرده آن را یکی از قوی ترین‌ها و مقتدرترین در ایران می‌داند. این قبیله آن گاه یکجانشین بود و منطقه‌ای با عرض ۶۵ کیلومتر و پهنای ۸۰ کیلومتر را در جنوب دشت میاندوآب و در غرب [[زرینه‌رود]] را اشغال می‌کرد. بیش از ۱۲۰۰۰ خانواده داشت و و تیره‌های بابا امیره، ده بکری، خلکی و… داشت.<ref name="Mukri"
بانستر سوان می‌نویسد که بسیاری از پادشاهان [[ایران]] از جمله [[شاه عباس صفوی]] به مکری‌ها به خاطر شرکتشان در جنگ‌های گوناگون وابسته بودند. شاه عباس صفوی بسیاری از ایشان را به عنوان افسران رده بالای لشگرش برگزید. در ۱۶۲۴ میلادی قسمت عمده از لشکر شاه عباس را کردهای مکر تشکیل می‌دادند که در نبردهای مهم مقابل [[ترکان عثمانی|ترکان]] ایستادگی کرده بودند. اما در واقعیت ایل مکری به عنوان یاغیان غیرمعمول پدیدار شده‌اند و بیش تر به غارتگری شناخته شدند تا دستاوردهای نظامی شان. اسکندر بیگ ترکمان منشی می‌نویسد پس از فتح آذربایجان توسط عثمانی‌ها امیرا بی امیر مکری به [[سلطان مراد سوم]] ابراز وفاداری نمود و مکری‌ها دست به موجی از غارت و کشتار زدند. پس از مرگ [[امیره بی]] این کارها در زمان پسرش [[شیخ حیدر مکری|شیخ حیدر]] نیز ادامه یافت تا زمان بازپس‌گیری آذربایجان توسط [[شاه عباس صفوی]]. پس از آن [[شیخ حیدر مکری|شیخ حیدر]] وفاداری و سرسپردگی اش را به شاه اعلام کرد و شاه نیز گذشته او را بخشید و حکومت [[مراغه]] را به او داد. شیخ حیدر شاه را در لشگرکشی اش به شمال [[ارس]] همراهی کرد اما او در جریان محاصره [[ایروان]] کشته شد.<ref name="Mukri"
شاهان صفوی و [[قاجار]] برای تضعیف عنصر در حال رشد کردی، بارها بدان اردوکشی تنبیهی کردند، جمعیت امارت مکری را قتل‌عام کردند، هزاران کرد را از منطقه غرب دریاچه جابجا کردند و قبایل ترک [[ایل افشار|افشار]] و [[قره‌پاپاخ]] را در آن اسکان دادند.<ref name="Bradust">{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/baradust-kurdish-bradost-name-of-kurdish-tribe-region-mountain-range-river-and-amirate |عنوان=برادوست |ناشر=ایرانیکا |تاریخ= |تاریخ بازبینی=۲۷ آبان ۱۳۹۳ {{نشان زبان|en}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180603014027/http://www.iranicaonline.org/articles/baradust-kurdish-bradost-name-of-kurdish-tribe-region-mountain-range-river-and-amirate |archivedate=3 ژوئن 2018 |dead-url=yes }}</ref>
این قیام درون مایه عمده‌ای در فولکلور و ادبیات کردی شد و مورخ شاه، اسکندر بیگ هم آن را در یک گزارش به‌طور شاهد عینی وصف کرده‌است.<ref name="Bradust"
در ۱۱۴۲ هجری طهماسبقلی سپهسالار ([[نادر]] شاه آینده) یوسف پاشا، فرماندار عثمانی اورمیه را شکست داد و دستور تخریب دژ را صادر کرد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/dimdim |عنوان=دیمدیم | ناشر =ایرانیکا |تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۲۷ آبان ۱۳۹۳ {{نشان زبان|en}}}}</ref>
سطر ۵۰ ⟵ ۴۹:
امتداد بلده ارومیه تا زمان دولت قاجاریه سلدوز و مکریان و مرحمت آباد مراغه الی صفاخانه صائین قلعه در تحت و جزو ولایات ارومیه بوده بعد از حسین علی خان بیگلربیگی افشار از اداره اورمیه خارج شده‌است.<ref>{{پک|میرزا رشید الدیب الشعرا|۱۳۴۶|ک=تاریخ افشار|ص=۸}}</ref> در دورهٔ قاجار قریه سردشت، قریه بوکان، قریه مرحمت آباد و صائین قلعه و قصبه مهاباد جزو و تحت امر تبریز و [[آذربایجان]] بوده‌اند. بعد از مرگ [[عزیزخان مکری]] در تبریز، فرزندان آن‌ها در منطقه بوکان سکونت گزیده و مرکز خود قراردادند.
در دورهٔ پهلوی نیز بخش مرکزی [[مهاباد]]، بخش [[بوکان]]، بخش نقده، بخش [[اشنویه]]، بخش [[مرحمت آباد]] (که بعداً میاندوآب نامیده شد)، بخش شاهیندژ، بخش تکاب، بخش [[سقز]]، بخش [[بانه]]، بخش [[سردشت]]، بخش خانه که بعداً [[پیرانشهر]] نامیده شد.<ref>{{پک|سیدمحمد صمدی|سال|ک=تاریخ مهاباد|ص=۱ تا ۳۹}}</ref> تا پس از [[انقلاب اسلامی ایران]] در تقسیمات سیاسی و اداری منطقه واژه گورک مکری (یکی از دهستان‌های [[شهرستان بوکان]]) وجود داشت اما نام مکریان امروزه در تقسیمات اداری کنونی ایران تنها در عنوان [[دهستان]]های مکریان شرقی، مکریان غربی و مکریان شمالی [[استان آذربایجان غربی]] به کار رفته‌است.<ref name="saeedkhezri"
== جغرافیا ==
سطر ۶۴ ⟵ ۶۳:
== جمعیت ==
مکریان
== جستارهای وابسته ==
| |||