|
اتوبوس دو طبقه لیلاند
بسیاری از ما کارت پستالها و پوسترهای لندن با آن ساعت بیگ بن، چرخ و فلک معروف و اتوبوس قرمز دو طبقه را در گذر خیابان انقلاب دیدهایم. تازگیها که ماکت یک اتوبوس قرمز را دیدم دوباره بعد از سالها به دوران دانشجویی و خیابان انقلابش پرتاب شدم. همان بوها، همان صدای حراجیهای کتابهای درسی و همان هیاهوی جمعیت در ذهنم گذشت. اصلااصلاً فکرش راهم نمیکردمنمی‌کردم قرار است امروز برایتان از اتوبوسهای دوطبقه‌ای بنویسم که سالها پیش از همین خیابانها عبور میکردندمی‌کردند. در ادامه این متن از اتوبوس لیلاند برای شما خواهم گفت، با من همراه باشید.
اتوبوسهای دو طبقه در ایران
اتوبوسهای دو طبقه رودمستر Routemaster
در سال 1333۱۳۳۳ اولین اتوبوس لیلاند دو طبقه در لندن مورد استفاده قرار گرفت و 5۵ سال بعد از آن اولین اتوبوس دو طبقه در سال 1338۱۳۳۸ در ایران مونتاژ شد. شاید به سن من و شما قد ندهد، اما زمانی در تهران اتوبوسهای دو طبقه در خطوط حمل و نقل داخل شهری فعالیت داشتند.
اولین نوع اتوبوسهایی که در ایران تولید میشدندمی‌شدند اتوبوسهای Routemaster روت مستر معروف به اتوبوسهای دو طبقهی آیس بودند و همان گونه که درتصویر میبینید،میبینید، در قسمت پشت آن فضایی خالی با یک ستون قرار داشت و مسافران از این قسمت وارد اتوبوس میشدندمی‌شدند.
همین ستون کمک میکردمی‌کرد که بتوانند موقع حرکت با کمک آن سوار اتوبوس شوند. درست مانند تصویری که در کارتونها و فیلمهای قدیمی از این نوع اتوبوسها در ذهن همهی ماست.
گنجایش این اتوبوسها به اندازهی 71۷۱ مسافر نشسته و 50۵۰ مسافر ایستاده بود. این اتوبوسها به تدریج با آمدن اتوبوسهای لیلاند از سال 1351۱۳۵۱ از خطوط حمل و نقل شهری ایران خارج شدند.
اتوبوسهای دو طبقه لیلاند Leyland
اتوبوسهای دو طبقهای که در سال 1964۱۹۶۴ یعنی چیزی حدود 56۵۶ سال پیش (سال 1343۱۳۴۳) در ایران تولید شدند، اتوبوسهای لیلاند بودند.
مونتاژ و تولید این اتوبوسها براساس قراردادی که مابین شرکت لیلاند موتور ایران و لیلاند موتورز انگلستان بسته شده بود، در ایران آغاز شد. براساس این قراردادها، زمینهایی در جادهی قدیم کرج خریداری شدند و دستگاههایدستگاه‌های تولید و مونتاژ در آن مستقر شدند.
شرکت لیلاند موتور ایران بعد از انقلاب و مصادره توسط بنیاد مستضعفان به نام گروه صنعتی شهاب خودرو تغییر نام داده و بعدها تولید اتوبوسهای دو کابینی که به صورت آکاردئونی به هم متصل میشدند،میشدند، را آغاز نمود.
انواع اتوبوس لیلاند
اتوبوسهای دو طبقه لیلاند که در ایران تولید میشدند،میشدند، دو نوع متفاوت داشتند. نوع اول آن که بسیار شبیه اتوبوسهای دوطبقه آیس بود، موتور اتوبوس در قسمت جلو و دماغه آن قرار داشت و یک کابین در جلوی اتوبوس به صورت جداگانه برای راننده در نظر گرفته شده بود که البته این کابین برای ایران به دلیل سیستم متفاوت مکان نشستن راننده، در جهت راست جلوی اتوبوس قرار میگرفتمی‌گرفت.
در نوع دوم اتوبوسهای دو طبقه لیلاند، موتور در قسمت عقب خودرو قرار میگرفتمی‌گرفت و محل قرار گرفتن راننده مانند مدلهای امروزی در کابین اصلی اتوبوس و در کنار مسافران قرار داشت. در این مدل جدیدتر، دماغهی اتوبوس حذف شده بود و سطح جلوی اتوبوس مانند مدلهای امروزی صاف بود.
به جای آن یک دماغه در قسمت پشت اتوبوس بود که در موتور بر روی آن بود و مانند یک فرورفتگی در پشت اتوبوس قرار داشت. دلیل این نوع طراحی، دادن دسترسی به قسمتهای مختلف موتور برای تعمیر و نگه داری از بیرون اتوبوس بود.
از سال 1345۱۳۴۵ تا سال 1361۱۳۶۱ اتوبوس لیلاند در ایران تولید میشدندمی‌شدند و شرکت لیلاند موتور تهران در قراردادی که بعد از آن با لیلاند انگلستان تنظیم کرده بود، تولیدات این شرکت در ایران را به کشورهای آفریقایی و آسیایی صادر میکردمی‌کرد. این کار به این دلیل بود که ساخت و مونتاژ این اتوبوسها در ایران با هزینه بسیار کمتری به نسبت انگلستان انجام میشدمی‌شد.
با توجه به گزارشهای در دسترس از روزنامههایروزنامه‌های آن دوران، این اتوبوسها بعد از مونتاژ و تولید، به کشورهایی مانند جمهوری کنگو، هندوستان و هنگ کنگ صادر میشدندمی‌شدند.
سرانجام اتوبوس لیلاند دو طبقه در ایران
انقلاب ایران و به تبع آن تحریمها و از دست دادن موقعیتهای تجاری، باعث شد که اتوبوسهای لیلاند که وسایل نقلیه داخل شهری آن زمان بودند دیگر تولید نشوند و اتوبوسهای موجود بسیار فرسوده و مستعمل شوند. این اتوبوسها در سال 1372۱۳۷۲ به صورت کامل از ناوگان حمل و نقل عمومی خارج شدند.
در آبان ماه 1387۱۳۸۷ همزمان با "«ششمین نمایشگاه بین المللی حمل و نقل شهری تهران"» درست بعد از 15۱۵ سال، اتوبوسهای لیلاند در تهران به نمایش در آمدنددرآمدند و در خیابانهای تهران به حمل مسافران پرداختند.
این کار باعث برانگیخته شدن احساسات شهروندان تهرانی شده و شور و حال ویژهای به نمایشگاه داد. رانندگان اتوبوس لیلاند که سالها پیش بازنشسته شده بودند از خاطراتشان با این اتوبوسها و طی کردن شبانه روزیشبانه‌روزی خیابانهای پایتخت گفتند.
این اتوبوسها علاوه بر ایران در خود انگلستان هم طرفداران زیادی داشت. در سال 2014۲۰۱۴ میلادی 50۵۰ امین سالگرد تولید این اتوبوسها در یکی از پارکهای معروف لندن برگزار شد و اتوبوسهای لیلاند در معرض دید عموم قرار گرفتند و در پایان مراسم، مدلهای باقی مانده این اتوبوسها به کلکسیونرها فروخته شدند.
اتوبوسهای لیلاند با طول عمری معادل نیم قرن در انگلستان توانستند به نمادی برای این کشور تبدیل شوند. اما در ایران اوضاع فرق میکندمی‌کند. اتوبوس لیلاند تقریباتقریباً سابقهای معادل آنچه در انگلستان بود داشته استداشته‌است اما همان طورهمان‌طور که امروز میبینیم،میبینیم، نسل جدید ما هیچ شناختی از آن ندارند.
متأسفانه به دلیل کوتاهیهای فرهنگی، همان طورهمان‌طور که به سمت آینده حرکت میکنیم،میکنیم، گذشته مان را از بین میبریممی‌بریم و این باعث میشودمی‌شود به مرور زمان ریشههاریشه‌ها و پیوندمان را با فرهنگمان از دست بدهیم. نوستالژی و درک آن توسط مردم یک جامعه باعث هم بستگی بیشتر اعضای آن میشودمی‌شود و اما ما متأسفانه هر روز بیشتر از دیروز برای از بین رفتن آن تلاش میکنیممی‌کنیم.
| 