{{legend|#696969|[[نیروهای محور]] (مناطق اشغال‌شده و کلونی‌های ایجاد شده، شامل [[فرانسه ویشی]])}}
{{legend|#c8ccd1|کشورهایی که اعلام بی‌طرفی کردند}}]]
'''جنگ جهانی دوم''' دومین [[جنگ جهانی و بزرگترین تا آن زمان]] بود که از سال ۱۹۳۹و۱۹۳۹ و حمله ناگهانی و برق آسای نازی هانازی‌ها تا سال ۱۹۴۵ میلادی و فتح برلین توسط قوای سرخ و خودکشی آدولف هیتلر طول کشید. بیشتر [[فهرست کشورهای مستقل در ۲۰۱۰|کشورهای جهان]] از جمله [[قدرت بزرگ جهانی|قدرت‌های بزرگ]] در این جنگ شرکت کردند و کم‌کم در قالب دو [[اتحاد نظامی]] در برابر هم قرار گرفتند: دستهٔ نخست، [[متفقین جنگ جهانی دوم|متفقین]] و دستهٔ دوم [[نیروهای محور]] یا ((متحدین)) نام داشتند. این دو اتحاد نظامی یک [[جنگ تمام‌عیار]] به راه انداختند، که در اثر آن بیش از ۱۰۰ میلیون تن در بیش از ۳۰ کشور جهان درگیر شدند. بیشتر شرکت کنندگان در این جنگ، تمام قدرت اقتصادی، صنعتی و توانایی‌های علمی‌شان را در جهت پشتیبانی نظامی بسیج کردند تا جایی که مرز هزینه از نیروی نظامی و غیرنظامی نامشخص بود. در واقع متفقین با تحقیر آلمان شکست خورده در جنگ اول موجب قلیان احساسات آلمانهاآلمان‌ها شدند و وجود ارتش هایارتش‌های شبه قدرتمند مانند ژاپن و ایتالیا موجب دلگرمی هیتلر برای شروع جنگی جهانگیر شد. برآورد کشته‌های جنگ جهانی دوم حدود [[کشته‌شدگان جنگ جهانی دوم|۷۰ تا ۸۵ میلیون]] انسان است که آن را به مرگ آورترین نبرد در [[تاریخ جهان|تاریخ]] زندگی [[انسان]] تبدیل می‌کند. بیشتر [[کشتار|کشته‌ها]] از غیرنظامیان [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|شوروی]] و [[جمهوری چین (۱۹۴۹–۱۹۱۲)|چین]] بود همچنین کشته‌های ناشی از [[نسل‌کشی]] [[هولوکاست]]، [[بمباران استراتژیک در جنگ جهانی دوم|بمباران استراتژیک]] و درگذشتگان در اثر [[گرسنگی شدید]] و [[بیماری]] و دست آخر کشته شدگان در اثر [[جنگ‌افزار هسته‌ای|جنگ‌افزار های هسته‌ای]] در آمار خسارت انسانی جنگ جهانی دوم شمرده می‌شوند.<ref>{{cite book |title=War, Violence, and Population: Making the Body Count |author=James A. Tyner |page=49 |year= 2009 |publisher=The Guilford Press |isbn=978-1-60623-038-1}}</ref>{{sfn|Sommerville|2008|loc=p. 5 (2011 ed.)}}<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|publisher=BBC – Tyne| title= Roots – Non-Jewish Holocaust Victims: The 5,000,000 others|website=www.bbc.co.uk|accessdate=27 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171019071935/http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|archive-date=19 October 2017|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref><!-- These references need distinction, as it is extremely unlikely all four support that specific list of occurrences as stated, as implied by their concatenation at the end of the passage. -->
[[امپراتوری ژاپن|پادشاهی ژاپن]] که بر آن بود که فرمانروایی آسیا و [[اقیانوس آرام]] را در دست بگیرد، از سال ۱۹۳۷ در [[جنگ دوم چین و ژاپن|جنگ با چین]] بود.{{sfn|Barrett|Shyu|2001|p=6}}{{efn|با اینکه از ۱۹۳۷ دشمنی‌های آشکاری میان ژاپن و چین وجود داشت اما هیچ‌یک به صورت رسمی نسبت به دیگری اعلام جنگ نکرده بود تا اینکه رویداد پرل هاربر در ۱۹۴۱ اتفاق افتاد.<ref>{{cite journal |url=http://ibiblio.org/pha/policy/1941/411209b.html |work=Contemporary China |volume=1 |issue=15 |date=15 December 1941 |title=China's Declaration of War Against Japan, Also Against Germany and Italy |journal= |access-date=۲۵ ژوئیه ۲۰۱۹ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180325210216/http://ibiblio.org/pha/policy/1941/411209b.html |archive-date=۲۵ مارس ۲۰۱۸ |dead-url=no}}</ref>}} در نتیجه هیچ‌کدام بر دیگری [[اعلان جنگ]] نکرد. عموماً آغاز جنگ جهانی دوم را از ۱ سپتامبر<ref>{{citation |last=Axelrod |first=Alan |year=2007 |title=Encyclopedia of World War II |volume=1 |publisher=Infobase Publishing |page=659 |isbn=978-0-8160-6022-1}}</ref> ۱۹۳۹ و با [[تهاجم به لهستان|یورش]] [[آلمان نازی]] به [[جمهوری دوم لهستان]] می‌دانند که در نتیجهٔ آن [[جمهوری سوم فرانسه|فرانسه]] و [[بریتانیا]] هم به آلمان اعلام جنگ کردند. از اواخر ۱۹۳۹ تا آغاز ۱۹۴۱ در زنجیره ای از [[لشکرکشی]]ها و معاهدات سه جانبه، آلمان توانست بر بخش زیادی از [[اروپا]] چیره شود و محور اتحاد را با [[ایتالیای فاشیستی (۱۹۲۲ تا ۱۹۴۳)|ایتالیا]] و ژاپن تشکیل دهد. آلمان و شوروی در جریان [[پیمان مولوتوف–ریبنتروپ]] در اوت ۱۹۳۹ بخش‌هایی از همسایه‌های اروپایی، [[تهاجم نظامی شوروی به لهستان|لهستان]]، [[جنگ زمستان|فنلاند]]، رومانی و [[اشغال کشورهای حوزه دریای بالتیک|کشورهای حوزهٔ بالتیک]] را میان خود تقسیم کردند. پس از تشکیل گروه‌های آماده در [[نبرد صحرای غربی|آفریقای شمالی]] و شرقی و همچنین سقوط [[نبرد فرانسه|فرانسه]] در اواسط ۱۹۴۰ عملاً جنگ میان نیروهای محور اروپا و [[امپراتوری بریتانیا]] صورت می‌گرفت. [[بلیتس]] و [[نبرد آتلانتیک (۱۹۳۹–۱۹۴۵)|نبرد آتلانتیک]] در همین دوران روی داد. در ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱ نیروهای محور [[عملیات بارباروسا|یورش سنگینی به شوروی]] بردند و یکی از بزرگترین نبردهای زمینی تاریخ بشر را ایجاد کردند. این [[جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)|جبهه شرقی]] باعث به دام انداختن نیروهای محور شد و بیش از همه [[ارتش آلمان نازی]] را درگیر [[جنگ فرسایشی]] کرد. در دسامبر ۱۹۴۱ ژاپن یک [[حمله به پرل هاربر|یورش ناگهانی]] به آمریکا کرد که باعث شد آمریکا بی درنگ به ژاپن اعلام جنگ کند که با حمایت [[بریتانیا]] همراه شد. پس از آن [[نیروهای محور]] در [[اروپا]] نیز با اتحاد ژاپن به آمریکا اعلام جنگ کردند. دست‌آوردهای ژاپن در یورش به آمریکا باعث ایجاد این احساس در آسیا شد که آسیا از تسلط غرب خارج شده‌است از این رو بسیاری از ارتش‌های شکست خورده با آنها همراهی کردند.▼
[[امپراتوری ژاپن|پادشاهی ژاپن]] که بر آن بود که فرمانروایی آسیا و [[اقیانوس آرام]] را در دست بگیرد، از سال ۱۹۳۷ در [[جنگ دوم چین و ژاپن|جنگ با چین]] بود.{{sfn|Barrett|Shyu|2001|p=6}}{{efn|با اینکه از ۱۹۳۷ دشمنی‌های آشکاری میان ژاپن و چین وجود داشت اما هیچ‌یک به صورت رسمی نسبت به دیگری اعلام جنگ نکرده بود تا اینکه رویداد پرل هاربر در
▲ ۱۹۴۱ اتفاق افتاد.<ref>{{cite journal |url=http://ibiblio.org/pha/policy/1941/411209b.html |work=Contemporary China |volume=1 |issue=15 |date=15 December 1941 |title=China's Declaration of War Against Japan, Also Against Germany and Italy |journal= |access-date=۲۵ ژوئیه ۲۰۱۹ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180325210216/http://ibiblio.org/pha/policy/1941/411209b.html |archive-date=۲۵ مارس ۲۰۱۸ |dead-url=no}}</ref>}} در نتیجه هیچ‌کدام بر دیگری [[اعلان جنگ]] نکرد. عموماً آغاز جنگ جهانی دوم را از ۱ سپتامبر<ref>{{citation |last=Axelrod |first=Alan |year=2007 |title=Encyclopedia of World War II |volume=1 |publisher=Infobase Publishing |page=659 |isbn=978-0-8160-6022-1}}</ref> ۱۹۳۹ و با [[تهاجم به لهستان|یورش]] [[آلمان نازی]] به [[جمهوری دوم لهستان]] می‌دانند که در نتیجهٔ آن [[جمهوری سوم فرانسه|فرانسه]] و [[بریتانیا]] هم به آلمان اعلام جنگ کردند. از اواخر ۱۹۳۹ تا آغاز ۱۹۴۱ در زنجیره ای از [[لشکرکشی]]ها و معاهدات سه جانبه، آلمان توانست بر بخش زیادی از [[اروپا]] چیره شود و محور اتحاد را با [[ایتالیای فاشیستی (۱۹۲۲ تا ۱۹۴۳)|ایتالیا]] و ژاپن تشکیل دهد. آلمان و شوروی در جریان [[پیمان مولوتوف–ریبنتروپ]] در اوت ۱۹۳۹ بخش‌هایی از همسایه‌های اروپایی، [[تهاجم نظامی شوروی به لهستان|لهستان]]، [[جنگ زمستان|فنلاند]]، رومانی و [[اشغال کشورهای حوزه دریای بالتیک|کشورهای حوزهٔ بالتیک]] را میان خود تقسیم کردند. پس از تشکیل گروه‌های آماده در [[نبرد صحرای غربی|آفریقای شمالی]] و شرقی و همچنین سقوط [[نبرد فرانسه|فرانسه]] در اواسط ۱۹۴۰ عملاً جنگ میان نیروهای محور اروپا و [[امپراتوری بریتانیا]] صورت می‌گرفت. [[بلیتس]] و [[نبرد آتلانتیک (۱۹۳۹–۱۹۴۵)|نبرد آتلانتیک]] در همین دوران روی داد. در ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱ نیروهای محور [[عملیات بارباروسا|یورش سنگینی به شوروی]] بردند و یکی از بزرگترین نبردهای زمینی تاریخ بشر را ایجاد کردند. این [[جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)|جبهه شرقی]] باعث به دام انداختن نیروهای محور شد و بیش از همه [[ارتش آلمان نازی]] را درگیر [[جنگ فرسایشی]] کرد. در دسامبر ۱۹۴۱ ژاپن یک [[حمله به پرل هاربر|یورش ناگهانی]] به آمریکا کرد که باعث شد آمریکا بی درنگ به ژاپن اعلام جنگ کند که با حمایت [[بریتانیا]] همراه شد. پس از آن [[نیروهای محور]] در [[اروپا]] نیز با اتحاد ژاپن به آمریکا اعلام جنگ کردند. دست‌آوردهای ژاپن در یورش به آمریکا باعث ایجاد این احساس در آسیا شد که آسیا از تسلط غرب خارج شده‌است از این رو بسیاری از ارتش‌های شکست خورده با آنها همراهی کردند.
پیشروی نیروهای محور پس از شکست ژاپن در [[نبرد میدوی]] متوقف شد و پس از آن بود که آلمان و ایتالیا در [[نبرد دوم العلمین|نبردی در آفریقای شمالی]] و پس از آن در [[نبرد استالینگراد|استالینگراد]] در [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر شوروی]] شکست خوردند. ریشهٔ این شکست‌ها به سال ۱۹۴۳ و مجموعه ای از شکست‌های آلمان در جبههٔ شرقی، [[تهاجم متفقین به سیسیل]] و پیروزی‌های متفقین در جبههٔ اقیانوس آرام برمیبر گرددمی‌گردد. مجموعهٔ این رویدادها باعث شد تا ابتکار عمل از دست نیروهای محور خارج شود و آنهاآن‌ها را مجبور کرد تا در همهٔ جبهه‌ها تنها پاسخگو به راهبردهای طرف مقابل باشند. در ۱۹۴۴ متفقین به فرانسهٔ اشغال شده توسط آلمانی‌ها [[پیاده‌سازی در نرماندی|یورش بردند]] در حالی که همزمان شوروی نیز قلمروهای ازدست رفتهٔ خود را پس گرفت. در بازهٔ ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۵ ژاپن مجبور شد در بسیاری سرزمین‌های اصلی آسیایی، مرکز و جنوب [[چین]] و [[نبرد برمه|برمه]] عقب‌نشینی کند و متفقین هم توانستند [[نیروی دریایی امپراتوری ژاپن|نیروی دریایی ژاپن]] را عقب برانند و جزایر کلیدی غرب اقیانوس آرام را بدست بگیرند.
جنگ در اروپا با [[تهاجم متفقین غربی آلمان|تهاجم متفقین غربی]] و [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر شوروی]] به آلمان به پایان رسید. نتیجهٔ جنگ در اروپا، [[نبرد برلین|اشغال برلین]] توسط نیروهای شوروی و نیرو های متفقین غربی، [[مرگ آدولف هیتلر|خودکشی آدولف هیتلر]] و شکست آلمان در [[روز پیروزی در اروپا|۸ مه ۱۹۴۵]] شد. پس از [[اعلان پوتسدام]] از سوی متفقین در ۲۶ ژوئیه ۱۹۴۵ و سرباززدن ژاپن از نتیجهٔ جنگ، آمریکا در ۶ و ۹ اوت به ترتیب شهرهای [[هیروشیما]] و [[ناگاساکی (بندر)|بندر ناگاساکی]] را با بمب اتمی [[بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی|بمباران کرد]]. با وجود [[عملیات سقوط|عملیات طراحی شدهٔ یورش به ژاپن]] و بمباران اتمی ژاپن، شوروی به ژاپن اعلام جنگ کرد و [[تهاجم نظامی شوروی به منچوری]] صورت گرفت. پس از اعلام تسلیم ژاپن در ۱۵ اوت ۱۹۴۵ پیروزی متفقین در آسیا نهایی شد. پس از آن دادگاه‌هایی برای بررسی خسارت‌ها و [[جنایات جنگی]] [[دادگاه نورنبرگ|وارده از سوی آلمانی‌ها]] و [[جنایات جنگی ژاپن|ژاپنی‌ها]] صورت گرفت.
