ویکی‌پدیا

خط مانوی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
الگوی ناوبری پایین صفحه کافی است، به مانند ویکی‌انگلیسی
ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار:
خط ۱۱:
|fam6=[[الفبای سغدی]]
|iso15924=Mani
|unicode = [https://www.unicode.org/charts/PDF/U10AC0.pdf U+10AC0&ndash;U10AC0–U+10AFF]<br />{{سخ}}
[https://www.unicode.org/L2/L2011/11123r-n4029r-manichaean.pdf Final&nbsp; Accepted&nbsp; Script&nbsp; Proposal]
|note=none
|sample=Mani Script.JPG|caption=خط منانی (مانوی) بازسازی‌شده توسط [[ابن ندیم]] در ''الفهرست''}}
 
'''خط مانوی''' دبیره‌ای بود که به دست [[مانی]] پیامبر [[آیین مانوی]] و از روی [[خط سریانی]] ([[استرانگلو|سطرنجیلی]]) پدید آوردهپدیدآورده بود. در اثرهای به جا مانده از آیین [[مانوی]] بیش از همه از این خط بهره برده شده‌است و همچنین این خط یکی از نخستین دبیره‌هایی که مانویان بدان می‌نوشتند نیز بوده‌است.
 
[[ابن ندیم]] در [[الفهرست (ابن ندیم)|الفهرست]] آن را '''منانی''' خوانده و دربارهدربارهٔ آن سخن رانده استرانده‌است و برخی از حرفهای آن را بازسازی نموده‌است. وی این خط را آمیزه‌ای از فارسی و سریانی می‌داند.می‌داند؛ و شمار حرفهای آن را نیز بیش از [[الفبای عربی]] می‌داند. به گفته وی مردم [[ورارود]] و [[سمرقند]] نیز که در نوشته‌های دینی خود از این دبیره بهره می‌بردند آن را '''خط دینی''' می‌نامیدند. ابن ندیم همچنین این دبیره را '''خط رازآمیز''' می‌خواند.{{مدرک|در الفهرست ابن ندیم یافت نشد}}
 
در یافته‌های باستان‌شناسان نمونه‌هایی از این خط در [[ترکستان چین]] به دست آمده‌است. این خط برای نوشتن زبانهای [[پارسی میانه]]، [[پارتی]]، [[سغدی]] و گاه [[ایغوری]] به کار می‌رفته‌است.
 
== بررسی اجمالی ==
متن‌های مانوی باستان با یک الفبا که هنوز با نام سریانی-آرامی شناخته می‌شود پدیدار گشته‌اند و این نوشته‌ها بعدها به‌عنوان متن‌های سریانی/آرامی طبقه‌بندی شده‌اند. نوشته‌های بعدی که از خط مانوی برای ایجاد استفاده کرده‌اند، در ادبیات سه قوم زبان برگزیدۀبرگزیدهٔ ایرانی میانه تأیید شده‌اند:
 
* [[زبان سغدی|سغدی]] — گویش [[سغد]] در شرق، که جمعیت مانوی بسیاری داشت.
* [[زبان پارتی|پارتی]] — گویش [[پارت]] در شمال‌شرق، که از مادی شمال‌غرب قابل تشخیص نیست.
* [[زبان فارسی میانه|پارسی میانه]] — گویش [[پارس (استان ساسانی)|پارس]] (پارس، یا پرشیا) در جنوب‌غربی [[ایران]].
 
سامانهٔ مانوی از مشمولیت بالایی از [[واژه‌نگاشت|واژه‌نگاشت‌]]<nowiki/>ها و [[اندیشه‌نگاشت|اندیشه‌نگاشت‌]]<nowiki/>های زبان [[زبان‌های سامی|سامی]] ارث‌برده از [[زبان آرامی باستان|آرامی سلطنتی]] مجلس که از مشخصه‌های ضروری سامانۀپهلویسامانهٔ پهلوی است برخوردار نیست. علاوه بر این، املای مانوی کمتر محافظه‌کار یا تاریخی و رابطۀرابطهٔ نزدیک‌تر با تلفظ امروزی دارد: برای مثال؛ کلمه‌ای مانند "«آزاد"»، ''ʼčʼt'' در پهلوی نوشته می‌شد، ولی ''ʼʼzʼd'' در مانوی فارسی میانه در همان زمان.
 
خط مانوی خطی نبود که فقط برای ارائه کردن نوشته‌های مانوی به‌کار برود. وقتی که نوشتار در [[زبان سغدی|سغدی]]، که غالباً مورد بود، کتاب‌های مقدس مانوی مکرراً از [[الفبای سغدی]] ([[خط اویغوری|خط اویغور]]) استفاده می‌کردند.
 
در سدۀسدهٔ نوزدهم میلادی، هیأت‌هایهیئت‌های اعزامی آلمانی عددی از نوشته‌های مانوی در بولاییق روی [[جاده ابریشم|جادۀجادهٔ ابریشم]] در نزدیکی [[تورفان|تورپان]] در مکانی که [[سین‌کیانگ|شین‌جیانگ]] امروزی در آن قرار دارد، کشف کردند. بسیاری از این نوشته‌ها، امروزه در برلین محافظت می‌شوند.
 
== حروف ==
سطر ۴۰ ⟵ ۳۹:
 
== یونی‌کد ==
الفبای مانوی (U+10AC0–U+10AFF) در ماه ژوئن سال ۲۰۱۴ با انتشار نسخۀنسخهٔ ۷.۰۷٫۰ به استاندارد [[یونی‌کد]] افزوده‌گشت.
 
== منابع ==
 
* الفهرست - [[ابن ندیم]]
* هانس یواخیم کلیم‌کایت؛ ''هنر مانوی''؛ برگردان ابوالقاسم اسماعیل‌پور؛ ویراست دوم؛ {{شابک|964۹۶۴-8332۸۳۳۲-12۱۲-6۶}}
* ایرانیکا، MANICHEANSCRIPT
 
== پیوند به بیرون ==
* [http://www.iranicaonline.org/newsite/index.isc?Article=http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/unicode/ot_grp9/ot_maniscrt_20051018_table_1.html حروف الفبای مانوی]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}
* [http://anubis.dkuug.dk/jtc1/SC2/wg2/docs/n3378.pdf پیشنهاد افزوده شدن حروف مانوی به یونیکد]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}
* [http://www.omniglot.com/writing/manichaean.php Omniglot]
{{پانویس}}
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/خط_مانوی»