شهرستان ممسنی: تفاوت میان نسخه‌ها

== پیشینهپیشینهٔ تاریخی ==

وجود جنگل‌ها و مراتع گسترده، منابع غنی آب و خاک، دشت‌های حاصلخیز و کم‌شیب، تنوع آب و هوایی و گیاهی و شکار فراوان همه و همه شرایط مساعد و مطلوبی بودند تا تمدن‌های اولیه پیش از تاریخ در این اقلیم پهناور شکل گرفته، رشد و نویافته و سده‌ها دوام بیاورد و آثار آن تا به امروز بر جای بماند. ممسنی در طول دوران به عنوان پل ارتباطی میان حوزه‌های بویراحمد، پارس، خوزستان، زاگرس، بوشهر، و خلیج فارس قرار گرفته و می‌توان با تحقیقات علمی و باستان‌شناسی کلیه فرهنگ و تمدن‌های پیش از تاریخ استان‌های همجوار را نیز در آن جستجو کرد. آثار بجا مانده از [[دوران پیش از تاریخ]] در این شهرستان مربوط به هزارهٔ سوم تا هشتم [[پیش از میلاد]] است که در قالب [[تپه‌های باستانی]] نمایان است.

دوران تاریخی این شهرستان مربوط به اوایل [[هزاره سوم پیش از میلاد]] مسیح می‌باشد که از جملهجملهٔ این تمدن‌ها:

** نقش برجستهبرجستهٔ ''کورنگون'' مربوط به دورهدورهٔ عیلام[[عیلامی]] در دو هزار و چهارصد سال پیش از میلاد.

** ''گوردخمه سنگی،سنگی''، مربوط به دوران [[ماد]] در هفتصد سال پیش از میلاد.

شهر نورآباد [[مرکز شهرستان]] در ۵۱ درجه و ۳۱ دقیقه درازه گیتایی ([[طول جغرافیایی]]) و ۳۰ درجه و ۷ دقیقه پهنه گیتایی ([[عرض جغرافیایی]]) و در ارتفاع ۹۲۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است. شهرستان ممسنی از شمال و باختر به استان کهگیلویه و بویراحمد،کهگیلویه‌وبویراحمد، از خاور به شهرستان سپیدان، از جنوب خاوری به شهرستان شیراز، از جنوب به شهرستان کازرون و از جنوب باختر به [[استان بوشهر]] محدود می‌شود.

* '''اقلیم سردسیری:''' متعلقشامل بهبر بخش دشمن‌زیاری است که همجوار با شهرستان [[اردکان (سپیدان)|سپیدان]] ، بوان و بخشهایبخش‌هایی از پشت کوهپشت‌کوه رستم می‌باشداست.

حداکثر دما در مردادماه ۴۱٫۵ [[درجه سانتیگراد]] و حداقل دما در دی‌ماه ۴٫۵ درجه سانتی‌گراد بوده و میانگین بارندگی شهرستان ۵۵۰ میلی‌متر در سال می‌باشداست.

مهم‌ترین رودخانه‌های شهرستان: ''هفت برم'' و ''رود شور'' در بخش دشمن‌زیاری، رودخانهٔ ''فهلیان''، رودخانهٔ ''کتی''، رودخانهٔ ''تنگ شیوتنگ‌شیو'' در قسمت غربی روستای حسین‌آباد، رودخانهٔ ''کر سیاه''، و همچنین تالاب برم‌شور در غرب بابامنیر را می‌توان نام برد.

ساکنین دو روستای عرب خنیمه و خاکک در شهرستان رستم بهعرب‌زبان زبان عربی تکلم می‌کنندهستند و همچنینالبته به زبان لری همنیز تسلط کامل دارند.

مردم شهرستان ممسنی همچون سایر مناطق از دیرباز سنن فرهنگی خویش را از گذشتگان به ارث برده و این سنن و آداب و رسوم از بدوگذشته تاکنون دررایج شهرستان ممسنی رایجبوده و مردمان این شهرستان به آن پایپای‌بند بندهستند و در اجرای آن راغب و خصایصی از جمله مهمان‌نوازی، شجاعت، صلهٔ ارحام، از خودگذشتگی، صداقت در گفتار و کردار، دین‌باوری و رسوم سوگواری و جشن‌های شادمانه (عروسی و عزاداری) از مشخصات بارز فرهنگ مردم این شهرستان می‌باشداست.

این شهرستان دارای دانشگاه آزاد اسلامی، [[پیام نور]]،نور، [[پیراپزشکی]]،پیراپزشکی، آموزشکدهآموزشکدهٔ فنی، حوزه علمیه امام صادق (ع)، حوزه علمیه نرجسیه، دانشگاه دولتی ممسنی و دانشگاه غیردولتی آریوبرزن می‌باشد.

لباس زنان و مردان ممسنی به مانند سایر مردمان لر استان‌ها و شهرهای همجوار از زیبایی و شکوه خاصی برخوردار است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته در کتاب نگارگری مکتب شیراز، قدمت این نوع لباس‌ها بیشتر از دوران تیموریان در قرنسدهٔ هشتم هجری قمری است. لباس محلی و سنتی زنان لر ممسنی از سه بخش اصلی سرپوش، بالاتنه و پایین‌تنه تشکیل شده‌است که مجموع این سه بخش، پوشش کاملی را برای زنان به همراه دارد.

شهرستان ممسنی دارای مناطق گردشگری و تاریخی فراوانی از جمله: منطقهمنطقهٔ زیبا و خوش آب و هوایآب‌و‌هوای تنگ بوان نزدیک به منطقهمنطقهٔ دشمن زیاری،دشمن‌زیاری، نقش تاریخی سراب بهرام، تنگ صیادون دشمن زیاری،دشمن‌زیاری، هفت برم دشمن زیاری،دشمن‌زیاری، امامزاده شیرمرد، آبشار تنگسا، چشمه دیمه میل، دخمه دائو دختر، برج میل اژدها، رودخانهرودخانهٔ سراب سیاه و…و … است.

[[کتیبه]]‌ها و ته ستون‌هایته‌ستون‌های فراوانی در ممسنی وجود دارد. به تازگی در این شهرستان بازماندهبازماندهٔ چهارمین شهر هخامنشی به نام '''[[لیدوما]]''' یافت شده‌است. در ضمن نقش [[سراب بهرام]] این شهرستان که از شاهکارهای شاپور اول است نیز در سازمان میراث فرهنگی ثبت گردیده‌است.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.parsyad.ir/gallery.aspx?id=60 |title=فارس - Gallery - Parsyad Panorama Photography<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=۱۴ مارس ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100810231530/http://www.parsyad.ir/gallery.aspx?id=60 |archivedate=۱۰ اوت ۲۰۱۰ |dead-url=yes }}</ref>

نقش باستانی [[کورانگون|کورونگون]] (نام قدیم روستایی به نام سه تلانسه‌تلان در منطقهمنطقهٔ منگودرز در [[شهرستان رستم]] می‌باشداست)، قدیمی‌ترین [[نقش برجسته]] باستانی ایران مربوط به دوران [[تمدن ایلام|ایلامی‌ها]] می‌باشد.

در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال باختری نورآباد منطقه‌ای به نام تنگ‌لله (Tang-e Laleh) وجود دارد که به علت ناشناخته ماندن کمتر به آن توجه شده‌است. این منطقه با آب و هوایآب‌وهوای نسبتاً سرد در زمستان و تابستانی معتدل از طبیعت بسیار زیبایی برخوردار است.

* تفرجگاه بوان: تنگ بوان در جوارفاصلهٔ دشمنحدود زیاری۱۰ می‌باشدکیلومتری از نورآباد قرار گرفته است. این تفرجگاه سالانه هزاران میهمان را جذب می‌کند. بوان دارای چندین چشمه و آبشار می‌باشد، که در [[فصل تابستان]] باعث مطبوع شدن هوای این منطقه می‌گردد. بزرگترینبزرگ‌ترین آبشار بوان '''آبشار پولکی''' نام دارد.

به علت دارا بودن حوزهحوزهٔ آبخیزی وسیع، جنگلی بودن منطقه و نیز پر باران بودن این منطقه، موجب فراوانی آب شیرین و گوارای تنگ بوان شده‌است، به‌طوری‌که در طول سال (به ویژه در فصل بهار) از روی بسیاری از دیواره‌های صخره‌ای، آبشارهای زیبا سرازیر می‌شوند.

باغ‌های گردو، در این منطقه، عمری طولانی دارند. منطقهمنطقهٔ ممسنی از مناطق سردسیری و گرمسیری تشکیل می‌شود که مناطق سردسیری آن شامل دشمن زیاریدشمن‌زیاری و مناطق گرمسیری آن شامل روستاهای بکش، جاوید و رستم بوده. میانگین درجه حرارت آن در تابستان در حدود ۳۰ درجه سانتی‌گراد بالای صفر است. با این وجود تنگ بوان با دمای حدود ۲۰ درجه سانتی‌گراد از توانمندی گردشگاهی قابل توجهی در جذب گردشگران برخوردار است. از دیگر مزایای این تنگ، راه ارتباطی آسفالته آن است.

* [[روستای هرایرز]]: این روستا که دارای قدمتی تاریخی است، در سال ۱۳۶۴ دراثردر اثر زلزله‌ای ۵ ریشتری قابلیت سکونت را از دست داد و ساکنان آن به شهرکی که توسط [[بنیاد مسکن]]<nowiki/> انقلاب اسلامینوساز در جوارنزدیکی روستای خومه‌زار ساخته شده بود، منتقل شدندشدند؛ و اکنون به استثنای عده‌ای از دامداران، تقریباً خالی از سکنه‌استسکنه است. این روستا در سال‌های پر باران یکی از زیباترین تفرجگاه‌های منطقه، خصوصاً در فصل بهار می‌باشد. در این منطقه دو رودخانهرودخانهٔ پرآب فصلی و چندین چشمهچشمهٔ همیشگی جریان دارد که محیط سرسبز و دل‌انگیزی را در مسیر خود به وجود آورده‌اند.

در سالیان نه چندان دور حتی تا یک دهه پس از وقوع زلزلهزلزلهٔ مذکور، تمامی باغات روستا پابرجابودپابرجا بود. باغ‌هایی که یک [[کمربند سبز]] بر روی کوه ایجاد نموده بود و چشم هر بیننده‌ای را نوازش می‌کرد. اما پس از نقل مکان صاحبان آن‌هاآنها به شهرک هرایرز، به تدریج این باغات نیز از بین رفتند، و جای خود را به زمین‌های کشاورزی دادند. (البته در سال‌های اخیر کمتر بدین منظور از آن‌هاآنها استفاده می‌شود).

چشمهٔ ''سراب باغ'' که از جمله چشمه‌های همیشگی این منطقه است، حتی در فصل تابستان نیز به لحاظ محیط خنک و سرسبز آن و برکه‌ای که در سرچشمه آن ساخته شده‌است، تفرجگاه بسیار مناسبی برای گذران اوقات گرم سال است. مشابه همین چشمه و محیط آن منطقه‌ای در فاصله هزار متری این منطقه به نام هرایرز بالایی قرار دارد، که قسمتی از آب روستا نیز از آن تأمین می‌شود.

یکی دیگر از ویژگی‌های منطقه [[هرایرز]]، تنوع گونه‌های گیاهی است. این منطقه همانند بسیاری از مناطق دیگر [[زاگرس]]، دارای کوه‌های پوشیده از درخت بلوط است. درختان [[بلوط]] این منطقه برخلاف مناطق سردسیر [[رشته کوه زاگرس]] -که عموماً دارای جثهجثهٔ ریزی هستند- به مراتب از تنه و ساقهساقهٔ بزرگتریبزرگ‌تری برخوردار هستند.

از مهم‌ترین صنایع دستی شهرستان ممسنی می‌توان به قالی‌بافی با طرح‌های منحصراً [[لری]]،لری، گلیم و جاجیم اشاره کرد.