'''باستانیان''' یا '''آرکئا''' (Archaea) (که آرکی‌باکتری یا باکتریهایباکتری‌های باستانی هم نامیده شده‌اند) [[قلمرو]]یی از موجودات ریز تک‌یاخته‌ای هستند. به هر یک از اعضاءاعضای گروه باستانیان یک باستانه یا آرکئون (archaeon) گفته می‌شود. در سالهایسال‌های اخیر [[آرایه‌شناسی (زیست‌شناسی)|طبقه‌بندی‌های]] جدیدی برای جانداران پیشنهاد شده‌است و کاملاً در حال تغییر بوده‌است.
باستانیان نیز همانند [[باکتری‌ها]]، [[پروکاریوت]] (پیش‌هسته‌ای یا بدون هسته) هستند و در درون یاخته‌های خود [[هسته سلولی]] یا [[اندامک]] دیگری ندارند.
در گذشته، این گروه به عنوان یک گروه غیرعادی از باکتری‌ها قلمداد می‌شد و از آن‌هاآنها به عنوان آرکی‌باکتری‌ها (باستان‌باکتری‌ها) یاد می‌شد ولی از آن‌جا که تاریخ تکامل باستانیان و [[زیست‌شیمی]] آن‌هاآنها بسیار متفاوت از دیگر اشکال زیستی است امروزه در [[سامانه سه‌فرمانرویی|سامانه سه‌حوزهسامانهٔ ایسه‌حوزه‌ای]] از آن‌هاآنها به عنوان یک قلمرو جدا یاد می‌شود. در این سامانه که توسط [[کارل ووز]]<ref>Carl Woese</ref> ترتیب داده شده، سه گروه اصلی دودمان تکاملی عبارتند از باستانیان، [[یوکاریوت‌ها]] و [[باکتری‌ها]].
[[فرضیه یوسیت]] اما متفاوت است.
گونه‌هایی از باستانیان در اعماق اقیانوس‌ها و [[مغاک]]های ظلمانی کشف شده‌اند و می‌توانند در جایی که حتی ذره‌ای از [[نور خورشید]] به آن نفوذ نمی‌کند، زنده بمانند. پژوهشگران احتمال می‌دهند که شاید علت دوام آن‌هاآنها در چنین مکان‌هایی روش‌های ویژهٔ مصرف [[نفت]] برای ادامه زندگی باشد.<ref>دانش - زندگی زیر ژرفنا، در: روزنامهٔ کارگزاران، [http://www.kargozaaran.com/ShowNews.php?13327 شماره ۵۱۴، چهارشنبه، ۲۲ خرداد، ۱۳۸] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304213905/http://www.kargozaaran.com/ShowNews.php?13327 |date=۴ مارس ۲۰۱۶}}، بازدید: نوامبر ۲۰۰۸.</ref> آرکی باکتری‌هاآرکی‌باکتری‌ها معمولاً در شرایط سختی مانند دمای بالا، یا غلظت زیاد نمک زندگی می‌کنند. این شاخه کمتر از ۱۰۰ گونه را تشکیل می‌دهد؛ شامل گروه‌های هوازی و بی‌هوازی اندبی‌هوازی‌اند که با محیط‌های افراطی سازگار شده‌اند؛ از نظر ساختار دیواره و [[غشای سلول]] با سلول‌های یوکاریوت متفاوتند.
