کارگران جهان متحد شوید!|national_anthem={{unbulleted list |[[National Anthem of Mongolia|Монгол улсын төрийн дуулал (۱۹۵۰–۹۲)]]{{سخ}}{{transl|mn|Mongol ulsyn töriin duulal}}{{سخ}}{{small|''National anthem of Mongolia''}}}}{{سخ}}{{وسط‌چین}}[[پرونده:Mongolian national anthem, performed by the United States Navy Band.ogg]]{{پایان}}|image_map=Mongolian_People%27s_Republic_Orthographic_projection.svg|image_map_caption=Mongolian People's Republic during the [[Cold War]]|capital=[[اولانباتار]]|common_languages=[[مغولی]]|religion=[[Buddhism]]{{سخ}}{{سخ}}[[Mongolian shamanism]]{{سخ}}{{سخ}}[[Christianity]]{{سخ}}{{سخ}}[[Islam]]{{سخ}}{{سخ}}[[Bahai Faith]]|title_leader=[[رئیس‌جمهور]]|title_deputy=[[نخست‌وزیر]]|government_type=جمهوری سوسیالیست مارکسیست-لنینیست تک حزبی|year_leader1=1924 <small>(first)</small>|leader2=پونسالماگین اوچیربات|deputy1=بالینگین تسرندورج|leader1=ناواندورجین جابامبا|year_leader2=1990–1992 <small>(last)</small>|year_deputy1=1923–1924 <small>(first)</small>|deputy2=داشین بیامباسورن|year_deputy2=1990–1992 <small>(last)</small>|era={{nowrap|[[Interwar period]]{{•}} [[World War II]]{{•}} [[Cold War]]}}|event_pre=[[Mongolian Revolution of 1921]]|date_pre=1921|date_start=November 26|event1=[[Mongolian independence referendum, 1945|Independence referendum]]|date_event1=October 20, 1945|event2=Independence recognized by [[Republic of China (1912–1949)|Republic of China]]|date_event2=January 5, 1946|event3=[[United Nations Security Council Resolution 166|Admitted]] to [[United Nations]]|date_event3=October 25, 1961|event_end=[[Constitution of Mongolia|Socialist state abolished]]|date_end=February 13|stat_year1=1992|stat_area1=1564116|stat_pop1=2318000|currency=[[توگروگ]]|today={{flag|Mongolia}}{{سخ}}{{flag|Russia}}}}
'''جمهوری خلق مغولستان''' (به {{Lang-en|Mongolian People's Republic}}، ;به {{Lang-mn|Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс-БНМay}}) که '''مغولستان بیرونی''' (به {{Lang-en|Outer Mongolia}}) نیز نامخوانده داردمی‌شد، یک [[دولت سوسیالیستی|کشور سوسیالیستی]] بود که بین سال‌های ۱۹۲۴ و ۱۹۹۲ در محدودهمحدودۀ جغرافیایی امروزی کشور [[مغولستان]] در [[آسیای شرقی|شرق آسیا]] وجود داشت. حکومت توسط [[حزب انقلابی خلق مغولستان]] اداره می‌شد و در سراسر تاریخ حیات خود پیوند نزدیکی با [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی]] داشت.<ref name="Cotton">{{Cite book|title=Asian Frontier Nationalism: Owen Lattimore and the American Policy Debates|last=Cotton|first=James|publisher=Manchester University Press|year=1989|isbn=978-0-7190-2585-3|editor-last=D. K. Adams|pages=130}}</ref> از لحاظ جغرافیایی با [[چین]] از جنوب و با [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر شوروی]] ([[جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی|جمهوری فدرال سوسیالیستی روسیه]]) از شمالشمال، مرز مشترک داشت و از شرق نیز از سال ۱۹۳۲ تا ۱۹۴۵ با [[مانچوکوئو]]، دولت دست نشانده [[امپراتوری ژاپن]]، هم‌مرز بود که مکررًامکرراً با آن مناقشات مرزی داشت.
== تاریخ ==
=== از تأسیس کشور تا پایان [[جنگ جهانی دوم]] و استقلال کامل ===
در پایان سدهسدۀ ۱۷ تمامی مغولستان بخشی از قلمرو [[دودمان چینگ]] در [[چین]] شد. پس از فروپاشی سلسله چینگ در سال ۱۹۱۱، مغولستان اعلام استقلال کرد ولی چند سال بعد تحت‌الحمایه [[جمهوری چین (۱۹۴۹–۱۹۱۲)|چین]] گردید و ناچار شد برای دستیابی به استقلال واقعی خود تا سال ۱۹۲۱ با [[جمهوری چین (۱۹۴۹–۱۹۱۲)|جمهوری چین]] مبارزه کند. سرانجام با مرگ آخرین پادشاه مغولستان در سال ۱۹۲۴ حزب خلق مغول به حزب انقلابی خلق مغولستان تغییر نام داد و کمونیست‌های دست نشانده اتحاد شوروی در این کشور قدرت را در دست گرفتند. بدین ترتیب در ۲۶ نوامبر همان سال، جمهوری خلق مغولستان تأسیس شد.<ref name="ToolAutoGenRef1">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.yjc.ir/fa/news/4500260/نگاهی-به-تاریخچه-مغولستان-تصاویر |عنوان = نگاهی به تاریخچه "مغولستان"| ناشر = باشگاه خبرنگاران جوان |تاریخ = ۸ بهمن ۱۳۹۲ |تاریخ بازدید = ۲۷ آوریل ۲۰۱۸}}</ref><ref>{{یادکرد وب|وبگاه=www.samenea.com|نشانی=http://www.samenea.com/calender/4521/سال‌روز-تأسيس-جمهوري-خلق-مغولستان-1924م.aspx|عنوان=سال‌روز تأسیس جمهوری خلق مغولستان (1924م)|بازبینی=2018-04-27}}{{پیوند مرده|date=ژوئن 2020 |bot=InternetArchiveBot}}</ref> رسمیت بین‌المللی استقلال مغولستان در سال ۱۹۴۵ و پس از [[جنگ جهانی دوم]] انجام شد. طی یک همه‌پرسی عمومی در اکتبر ۱۹۴۵ مغولستان به استقلال دست یافت و از لحاظ سیاسی به دو قسمت تقسیم شد:استان خودمختار مغولستان در [[جمهوری چین (۱۹۴۹–۱۹۱۲)|جمهوری چین]] موسوم به «[[مغولستان داخلی]]» و دیگر جمهوری خلق مغولستان موسوم به «مغولستان بیرونی» که در ۱۹۴۶ به‌وسیله دولت چین به‌رسمیت شناخته شد.<ref name="ToolAutoGenRef1"/><ref name="ToolAutoGenRef1"/> استالین بر استقلال مغولستان از جمهوری چین اصرار داشت. [[چیانگ کای‌شک|چیانگ کای شک]] در برابر این ایده مقاومت می‌کرد اما سرانجام تسلیم شد. مشروط بر این که اتحاد شوروی از [[حزب کمونیست چین]] پشتیبانی نکند؛ بنابراین معاهده ۱۹۴۵ بین چین و اتحاد شوروی، استقلال مغولستان را تضمین می‌کرد اما امیدهای [[خرلوگین چویبالسان|خورلوگین چویبالسان]] را برای ضمیمه کردن مغولستان داخلی به خاک اصلی مغولستان را که تحت سلطه چین باقی مانده بود پایان داد. چویبالسان در ابتدا ابراز امیدواری کرد که استالین از چشم‌انداز خود در مورد مغولستان بزرگ پشتیبانی کند اما اینگونهاینگونه نبود.
=== در دوران [[جنگ سرد]] ===
به کمک اتحاد شوروی، دولت مغولستان با تمرکز بر مؤسسات عمرانی به توسعه کشور پرداخت. مغولستان در این زمان یکی از کشورهای منزوی جهان بود و تقریباً هیچ ارتباطی با هیچ کشوری غیر از اتحاد شوروی نداشت. پس از جنگ، روابط بین‌المللی گسترش یافت و مغولستان با کره شمالی و کشورهای جدید کمونیستی در اروپای شرقی روابط برقرار کرد. مغولستان و جمهوری خلق چین یکدیگر را در سال ۱۹۴۹ به رسمیت شناختند،شناختند و چین همه ادعاهای مربوط به مغولستان را رد کرد. با این حال، [[مائو تسه‌تونگ|مائو تسه دونگ]] شخصًا برای ادغام مغولستان به خاک چین امیدوار بود. وی این سؤال را قبل از رهبری استالین بر اتحاد شوروی مطرح کرد و در اوایل سال ۱۹۴۹ (در دیدار با [[آناستاس میکویان]] در [[شیبایپو]])، و پس از آن که این خواسته توسط استالین شدیداً رد شد، ۳ سال پس از مرگ استالین، یعنی در سال ۱۹۵۶ و در پی انتقادهای تند نیکیتا خروشچف از استالین، رهبران چین کوشیدند استقلال مغولستان را به عنوان یکی از اشتباهات استالین در جلسات خود با میکویان معرفی کنند. پاسخ اتحاد شوروی این بود که مغولها در تصمیم‌گیری در مورد سرنوشت خودشان آزادند. چویبالسان در سال ۱۹۵۲ در مسکو درگذشت و در آنجا تحت درمان سرطانش بود. یومجاجیین تسدنبال به عنوان جایگزین او منصوب شد. تسدنبال برخلاف چویبالسان، خواهان پیوستن مغولستان به اتحاد شوروی بود اما این ایده با مخالفت شدید اعضای حزب کمونیست مغولستان «حزب انقلابی خلق مغولستان» روبرو شد و کلًا کنار گذاشته شد. در دهه ۱۹۵۰ روابط بین مغولستان و چین به طرز چشمگیری بهبود یافت. چین به همراه اتحاد شوروی با کمک به ایجاد صنایع بسیاری در اولانباتار و همچنین بلوک‌های آپارتمانی، کمک‌های اقتصادی بسیاری به مغولستان کرد. هزاران کارگر چینی درگیر این پروژه‌ها شدند تا اینکه چین پس از سال ۱۹۶۲ آنها را به قصد فشار به مغولستان برای قطع رابطه با [[مسکو]] در تنش بین چین و اتحاد شوروی، از مغولستان فراخواند. پس از آغاز شکاف بین چین و اتحاد شوروی مغولستان از چینی‌ها خالی شد. مغولستان خیلی زود طرف اتحاد شوروی را گرفت و یکی از اولین کشورهای سوسیالیستی بود که با اتحاد شوروی در نزاع با چین همسو شد. استقرار نیروهای اتحاد شوروی در مرز چین و مغولستان از اوایل سال ۱۹۶۳ آغاز شد. در ژانویه سال ۱۹۶۶، با سفر [[لئونید برژنف]] به مغولستان، دو کشور پیمان مساعدت امضا کردند و راه را برای حضور نظامی شوروی در مغولستان هموارتر کردند. در فوریه ۱۹۶۷، پس از بدتر شدن تنش بین چین و اتحاد شوروی، مسکو رسماً مستقر کردن لشکر ۳۹ اتحاد شوروی در مغولستان را تصویب کرد. با تشویق اتحاد شوروی، مغولستان مشارکت خود را در کنفرانس‌های حامی کمونیسم و سازمان‌های بین‌المللی افزایش داد. در سال ۱۹۵۵، مغولستان تلاش کرد به سازمان ملل متحد بپیوندد اما نشد. سرانجام مغولستان در سال ۱۹۶۱ رسمًا به عضویت سازمان ملل متحد درآمد. پس از آنکه اتحاد شوروی تهدید کرد که حق ورود به همه کشورهای تازه تجزیه شده ویا استقلال یافته آفریقا را وتو خواهد کرد روابط دیپلماتیک با آمریکا تا نزدیکی پایان جنگ سرد برقرار نبود. مغولستان به دلیل وجود سلاحهای اتمی اتحاد شوروی به عنوان نقطه اختلاف میان اتحاد شوروی و چین تبدیل شد. به دنبال یک سری از پاکسازی‌های حزبی، تسندبال در اوت ۱۹۸۴ به بهانه «پیری و ناتوانی ذهنی» از ریاست جمهوری برکنار شد. برکناری تسندبال با پشتیبانی کامل اتحاد شوروی انجام شد. تسندبال به مسکو مهاجرت کرد و تا زمان مرگش در اثر سرطان در سال ۱۹۹۱ در آنجا بود. ژامبین باتمونخ جایگزین تسندبال شد و با اشتیاق از اصلاحات انجام شده در اتحاد شوروی در سال ۱۹۸۶ توسط میخائیل گورباچف حمایت کرد.
=== انقلاب ۱۹۹۰ و فروپاشی ===
خط ۱۸:
=== پس از فروپاشی ===
پس از انحلال جمهوری خلق مغولستان و تأسیس [[جمهوری مغولستان]]، سیاست خارجی و دفاعی مغولستان عمیقاً تغییر یافت: «حفظ روابط دوستانه با فدراسیون روسیه و جمهوری خلق چین در اولویت فعالیت‌های سیاست خارجی مغولستان است.». مغولستان یک رابطه متعادل با هر دوی آنها دارد و باعث تقویت همکاری همه‌جانبه در همسایگی خواهد شد.
== سیاست ==
خط ۲۷:
== نیروی نظامی ==
ارتش خلق مغولستان (به [[زبان مغولی|مغولی]]: Монголын Ардын Арми یا Монгол Ардын Хувьсгалт Цэрэг) در ۱۸ مارس ۱۹۲۱ به عنوان ارتش ثانویه تحت فرماندهی اتحاد شوروی در دهه ۱۹۲۰ و در طول جنگ جهانی دوم تأسیس شد. در جریان حادثه پی-تان شان، سواره نظام نخبه Qinghai چینی توسط دولت چین اعزام شد تا مغولها و روس‌ها را در سال ۱۹۴۷ از بین ببرد. هدف ارتش خلق مغولستان دفاع ملی، محافظت از تأسیسات کمونیستی محلی و همکاری با نیروهای شوروی در اقدامات نظامی آینده علیه دشمنان بیرونی، تا زمان انقلاب ۱۹۹۰ در مغولستان بود. ارتش خلق مغولستان در اوایل سال ۶۰٪ بودجه دولت را دریافت کرد و از ۲۵۶۰ نفر در سال ۱۹۲۳ به ۴۰۰۰ نفر در ۱۹۲۴ و به ۷۰۰۰ نفر در سال ۱۹۲۷ گسترش یافت. نیروهای مسلح بومی همچنان با گروه‌های اطلاعاتی نیروهای مسلح شوروی و [[کمیساریای خلق در امور داخلی|ان‌کی‌وی‌دی]] (NKVD) در ارتباط بودند. پلیس مخفی مغولستان و مأمورین بوریات مغول کمینترن به عنوان مدیر عمل می‌کردند و قدرت واقعی در این کشور را نشان می‌دادند، هرچند تحت فرماندهی اتحاد شوروی بودند.
