ویکی‌پدیا

کاربر:Shfarshid/صفحه تمرین۲: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱:
{{Infobox flag
| Name = ایران
| Article =
| Nickname = ''پرچم سه‌رنگ''
| Image = Flag of Iran.svg
| Use = ۱۱۱۱۱۱
| Symbol = {{IFIS|Equal}}
| Proportion = ۴:۷
| Adoption = ۱۵ تیر ۱۳۵۹
| Design = پرچم سه‌ رنگ شیر و خورشید، نشان ایران، از دورهٔ ناصرالدین شاه به عنوان یکی از پرچم‌های ایران به کار می‌رفته است. بر پایهٔ متمم قانون اساسی مشروطه، کاربرد این سه رنگ به همراه نشان شیر و خورشید قانونی شد. پس از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران]] علامت مخصوص جمهوری اسلامی جایگزین شیر و خورشید شد و ۲۲ الله‌اکبر در حاشیهٔ رنگ‌های سبز و سرخ پرچم جای گرفت.
| Designer = [[حمید ندیمی]]
}}
 
'''پرچم ایران''' پرچمی سه‌رنگ است که دارای سه نوار هم‌اندازهٔ افقی سبز و سفید و سرخ می‌باشد. [[نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران|نشان جمهوری اسلامی ایران]] به رنگ سرخ در میانهٔ نوار سفید قرار دارد. همچنین ۲۲ «الله اکبر» به رنگ سفید و به نشانهٔ پیروزی انقلاب در روز ۲۲ بهمن در حاشیهٔ پایین رنگ سبز و حاشیهٔ بالای رنگ سرخ جای گرفته اند. نشان جمهوری اسلامی بیان‌گر واژهٔ «الله» و شعار اسلامی «لا اله الا الله» است.
 
درفش حکومتگران ایران در طول دوره‌های گوناگون دستخوش تغییرات بسیاری گشته است. درفش هخامنشیان، درفش [[شهباز]] نام داشته است که شهبازی با بال‌های گشوده و قرص خورشیدی پشت سر آن بوده است.<ref>[http://kakheaseman.ir/aseman.php?id=63687 شهباز<!-- Bot generated title -->]</ref><ref>[http://festivalofarts.com/flags/picture.php?/414 درفش شهباز طلایی 'Golden Falcon | Welcome to Festival of Arts' فستیوال هنر Gallery of THE HISTORY OF IRANIAN FLAGS]</ref>
[[فرترکه]]‌های پارسه [[درفش کاویانی]] را برای خود برمی‌گزینند. به باور برخی کسان، در زمان [[اشکانیان]] پرچمی با نماد [[خورشید]] به‌کار می‌رفته است؛ ولی تاریخ‌شناس سوئدی استیگ ویکاندِر دلیل‌هایی می‌آورد که درفش کاویانی در دوران اشکانیان نیز پرچم ملی ایران بوده است.<ref>Iran dar zaman Sassanian (Book, 1999) [WorldCat.org]</ref>
همچنین، درفش کاویانی درفش ساسانیان نیز بوده است. فردوسی در [[شاهنامه]]ٔ این درفش را روایت کرده است و سکه‌های یافته‌شده در ایران نیز آن را به تصویر کشیده اند. طبق روایات، درفش کاویانی چهارگوش منتظم بوده و قابی فلزی داشته و بر روی پایه‌ای حمل می‌شده است.
همچنین هجده مُهر مربوط به دورهٔ ساسانی که در اطراف [[دریاچه خوارزم]] پیدا شده و سنگ‌نوشته‌های ساسانی و پاره‌ای اشاره‌های منابع [[روم|رومی]] آگاهی‌هایی در این زمینه به ما می‌دهند. در سده‌های آغازین پس از اسلام، رنگ سیاه رنگ خلیفه‌های عباسی و پیروان و طرفداران آن‌ها بوده و رنگ‌های سبز و سفید نیز رنگ‌های مورد علاقه در پرچم‌های مخالفان [[خلافت عباسیان|عباسیان]]، مانند علویان، [[خلفای فاطمی|فاطمیان]] مصر و شورشیان ایرانی بوده اند.<ref>{{پک|آل داوود|۱۳۷۱|ک=نامه‌های امیر کبیر به انضمام رساله نوادر الامیر|ص=}}</ref> از حدود سدهٔ نهم هجری (پانزدهم میلادی) نشان [[شیر و خورشید]] نشان محبوبی در پرچم‌های ایران بوده است. این نشان در دوره‌های مختلف و نزد سلسله‌های شاهیِ مختلف به صورت‌های متفاوتی تعبیر شده است. در ابتدا تنها نمادی [[اختربینی|اختربینانه]] بود، نه نشانهٔ پادشاهی؛ ولی بعدها تعبیری اسلامی-شیعی یافت. تعبیرهای ملت‌گرایانه و سلطنتی بعدها در دوران‌های قاجار و پهلوی بدان داده شدند. در زمان [[فتحعلی‌شاه قاجار|فتح‌علی شاه قاجار]] شمشیری به دست شیر داده شد و استفاده از این نشان تا [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب ۱۳۵۷]] ادامه یافت. با توجه به حذف شیر و خورشید از پرچم سه‌رنگ ایران در پی انقلاب اسلامی، کهن‌ترین عنصر پرچم کنونی ایران سه رنگ سبز و سفید و سرخ است که پیشینهٔ به‌کارگیری آن‌ها به دورهٔ [[ناصرالدین شاه قاجار]] بازمی‌گردد.
 
ویژگی‌های کلی پرچم رسمی ایران در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده اند و ویژگی‌های جزئی آن از سوی سازمان ملی استاندارد ایران تعیین می‌گردند. همچنین، بخشنامه‌های حکومتی شیوهٔ احترام به پرچم را معین می‌سازند.
 
== تاریخچه ==
=== دوران پیشاهخامنشی ===
در کاوش‌های باستان‌شناختی گورستانی در شهداد استان کرمان در سال ۱۳۵۰، درفشی مفرغی یافته شد که به «[[درفش شهداد]]» معروف شده است و نشان دیرینگی کاربرد درفش در ایران می‌باشد.<ref>{{پک | رنجبر‌ ملکشاه | 1393 | ک=پژوهشی پیرامون درفش شهداد قدیمی ترین پرچم شناخته شده در جهان | زبان=fa | ص=79–84}}‏</ref> همچنین، در [[اوستا]]، یسنه، هات ۱۰، بند ۱۴ از درفشی به شکل گاو (گاودرفش) یاد شده است.{{یاد|آنان که هَوم نوشیدند، نباید به دلخواه خویش همچون «گاودرفش» در جنبش باشند.}}<ref>{{پک|۱۳۷۱|ک=اوستا کهن‌ترین سرودها و متنهای ایرانی|ص=۱۴۷|رف=اوستا}}</ref>
 
=== دوران هخامنشی تا اشکانیان ===
[[پرونده:Achaemenid plaque from Persepolis.JPG|200px|بندانگشتی|چپ|پلاک یافت‌شده در تخت جمشید که درفش [[شهباز]] نام دارد و نماد شاهنشاهی [[هخامنشیان]] بوده‌است.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۱|ف=یکی دیگر از رازهای…|ک=هنر و مردم|ص=۱۹}}‏</ref>]]
[[پرونده:Derafsh Kaviani flag of the late Sassanid Empire.svg|200px|بندانگشتی|چپ|[[درفش کاویانی]]، مهمترین پرچم تاریخ ایران است که با طول عمر ۹۸۸ سال، پرچم رسمی [[فرترکه|فَرَتَرَکه‌ها]] و [[ساسانیان]] بود و پس از [[حمله اعراب به ایران]] توسط مسلمانان سوزانده شد.]]
[[پرچم]] دوران [[هخامنشی]] به احتمال زیاد یک [[باز|باز (پرنده)]] با بال‌های گشوده با قرص خورشیدی در پشت سر آن بوده‌است.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1994|ف=DERAFŠ|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> درفش شهباز که بعنوان پرچم هخامنشیان شناخته می‌شود صنایع دستی اصیل ایرانی نبوده و دراصل برگرفته از [[هوروس]] و دیگر صنایع‌دستی مصری می‌باشد. کوروش هخامنشی خود به‌شخص این پرچم را ندیده‌است، زیرا در زمان کمبوجیه دوم و داریوش بزرگ، مصر به تصرف هخامنشیان درآمد و یکی از هوروس‌های مصر بعنوان غنیمت به ایران آورده شد و نماد شهباز از آن الگوبرداری شد. در زمان [[اشکانیان]] پرچمی استفاده می‌شد که به [[خورشید]] مزین بوده‌است. اشکانیان این خورشید را از نماد سلوکیانی الگوبرداری کردند که خود به پادشاهی [[مقدونیه باستان|امپراطوری مقدونیه باستان]] که نمادش [[خورشید ورجینا]] بود وفادار بودند. نماد مقدونی در زمان [[سلوکیان]] نیز استفاده می‌شده‌است و اشکانیان با شکست سلوکیان، پرچم خود را از پرچم سلوکیان و خورشید ورجینا الگوبرداری کردند.{{سرخط}}
همچنین لشکرهای هزارتایی ارتش اشکانی نیز دارای پرچمی [[ابریشم|ابریشمی]] با نشان [[اژدها]] بودند که نماد خاندان (Coat of arms) بوده و پرچم کشور محسوب نمی‌شده‌است. گرچه تاریخ‌شناس سوئدی استیگ ویکاندِر اثبات کرده‌است که [[درفش کاویانی]] در دوران اشکانیان نیز پرچم ملی ایران بوده‌است.<ref>Iran dar zaman Sassanian (Book, 1999) [WorldCat.org]</ref>
 
=== ساسانیان و درفش کاویانی ===
نخستین پرچم با شناسهٔ کاملاً ایرانی، مربوط به [[درفش کاویانی]] است. نقش [[درفش کاویانی]] بر روی سکه‌های [[فرترکه]]‌های ایران در پارسه نشان از حقیقی بودن این درفش بعنوان پرچم ایران داشته و تمامی شک و شبهه‌ها را برطرف کرده‌است. سکه‌های بسیاری مربوط ۳۰۰ پیش از [[عیسی|میلاد مسیح]] در ایران یافت شده‌است که مربوط به دوران درگیری [[فرترکه]]‌ها با [[سلوکیان]] است.{{سرخط}}
اشاره به [[درفش کاویانی]] در [[اساطیر ایران]]، به قیام [[کاوه آهنگر]] علیه ظلم و ستم [[اژی‌دهاک|آژی‌دهاک]] ([[ضحاک]]) برمی‌گردد. در آن هنگام، کاوه برای آن که مردم را علیه [[ضحاک]] بشوراند، پیش‌بند چرمی خود را بر سر چوبی کرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شوند. سپس کاخ فرمانروای خونخوار را در هم کوبید و [[فریدون]] را بر تخت شاهی نشانید. [[فریدون]] نیز پس از آنکه فرمان داد تا پاره چرم پیش‌بند کاوه را با دیباهای زرد و سرخ و بنفش آراستند و در و گوهر به آن افزودند، آن را درفش شاهی خواند و بدین سان [[درفش کاویانی]] پدید آمد. بعدها نیز هر پادشاهی بدان گوهری به آن می‌افزود بگونه‌ای که در شب نیز درفش کاویان می‌درخشید. درفش کاویان نشان جمشید و نشان فریدون نیز نامیده می‌شد.<ref>[[فردوسی|حکیم ابوالقاسم فردوسی]]، [[شاهنامه]] فردوسی [http://shahnameh.recent.ir/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120107114810/http://shahnameh.recent.ir/ |date=۷ ژانویه ۲۰۱۲}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|Khaleghi-Motlagh|1994|ف=DERAFŠ-E KĀVĪĀN|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
{{سرخط}}
بیشتر دانش ما در زمینهٔ توصیف درفش کاویانی، به منابع اسلامی و عربی‌زبان برمی‌گردد. [[محمد بن جریر طبری]] در کتاب خود به نام [[تاریخ طبری|تاریخ الامم و الملوک]] می‌نویسد: درفش کاویان از پوست پلنگ درست شده، به درازای دوازده [[آرش (یکا)|اَرَش]] که اگر هر اَرَش را که فاصله بین نوک انگشتان دست تا بندگاه آرنج است، تقریباً ۶۰ سانتی‌متر به حساب آوریم، ابعاد درفش تقریباً پنج متر عرض و هفت متر طول می‌شود. [[علی بن حسین مسعودی|ابوالحسن مسعودی]] نیز به همین موضوع اشاره می‌کند. [[ابن خلدون]] گزارش می‌کند که درفش کاویانی دارای ستاره‌ای بود و چنین اعتقادی وجود داشت که تا زمانی که کسی این درفش را حمل می‌کند شکست ناپذیر است.<ref dir=ltr>{{پک|Khaleghi-Motlagh|1994|ف=DERAFŠ-E KĀVĪĀN|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> کاوه فرخ بیان می‌کند که بالاترین نشان دورهٔ ساسانی درفش کاویانی می‌باشد و تصویری بازسازی شده‌ای از درفش کاویان بر اساس شاهنامه ارائه می‌دهد.<ref dir=ltr>{{پک|Farrokh|McBride|2005|ک=Sassanian Elite Cavalry AD 224-642|ص=?|زبان=en}}{{کدام|شماره صفحه نامشخص}}</ref>
 
به هنگام [[حمله اعراب به ایران|حمله عرب‌ها به ایران]]، در [[جنگ قادسیه]] [[درفش کاویانی]] به دست آنان افتاد و چون آن را نزد [[عمر بن خطاب]]، [[خلافت|خلیفه]] مسلمانان، بردند، وی از بسیاری گوهرها، درها و جواهراتی که به درفش آویخته شده بود، دچار شگفتی شد و به نوشته [[تاریخ بلعمی]] عمر خلیفه مسلمین دستور داد تا گوهرهای آن را بردارند و آن را بسوزانند.<ref dir=ltr>{{پک|Khaleghi-Motlagh|1994|ف=DERAFŠ-E KĀVĪĀN|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
 
در[[کتیبه]]‌های سنگی دوران [[ساسانیان|ساسانی]] نقش چهار پرچم را می‌توان یافت که همهٔ آنان نمادهای سلطنتی و اشراف‌زادگی هستند. یکی در [[سنگ‌نبشته بیستون|بیستون]] مربوط به [[شاپور دوم]] است که پرچم ترسیم شده گشوده نمی‌باشد و دیده نمی‌شود. سه پرچم دیگر نیز در [[نقش رستم]] حک شده‌است. یکی متعلق به [[هرمز دوم]] منقش به [[صلیب|چلیپای]] ([[صلیب]]) افقی که دارای سه دنباله آویزان است که بنظر می‌رسد برگرفته از صلیبهای مسیحیان باشد. در نقش مربوط به [[بهرام دوم]] بر بالای سر نیزه بهرام حلقه‌ای دیده می‌شود که دو پارچه از آن آویزان است که دارای خطوطی عرضی می‌باشند و منگوله‌هایی نیز به آن‌ها متصل می‌باشند. در نقش [[شاپور دوم]] در [[نقش رستم]]، پرچم دارای یک [[صلیب|چلیپا]] و منگوله‌هایی آویزان سه گوی راه راه مشابه گوی موجود در[[تاج]] [[پادشاهان ساسانی]] می‌باشند.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1994|ف=DERAFŠ|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> بنا به گفته [[کاوه فرخ]] منبع عمده ما از نشان‌های اشراف [[دوره ساسانی|دورهٔ ساسانی]] و درفش‌های دورهٔ ساسانی هجده مهر مربوط به دورهٔ ساسانی است که در اطراف [[دریاچه خوارزم|دریاچه آرال]] پیدا شده‌است و همچنین کتیبه‌های ساسانی و پاره‌ای اشارات منابع [[روم]]ی اطلاعاتی در این زمینه به ما می‌دهند.<ref dir=ltr>{{پک|Farrokh|McBride|2005|ک=Sassanian Elite Cavalry AD 224-642|ص=?|زبان=en}}{{کدام|شماره صفحه نامشخص}}</ref>
 
=== پرچم ایران پس از تسخیر ایران توسط عرب‌ها، ترکان و مغولان ===
[[پرونده:Flag Ghaznavid1.jpg|بندانگشتی|چپ|120px|پرچم [[غزنویان]] به نقل از کتاب تاریخ رشیدالدین]]
[[پرونده:Flag Ghaznavud2.jpg|بندانگشتی|چپ|120px|پرچم [[غزنویان]] به نقل از کتاب تاریخ رشیدالدین]]
پرچم [[امویان]] بر طبق گفتهٔ [[محمد بن جریر طبری|طبری]] سفید بوده‌است هرچند [[تاریخ بلعمی]] این پرچم را سبز رنگ توصیف کرده‌است که کمتر مورد تأیید قرار گرفته‌است. طبری نقل می‌کند که [[ابومسلم خراسانی]] دو پرچم می‌افراشت یکی سیاه رنگ و دیگری پرچمی سفید که یک آیهٔ قرآن بر روی آن نوشته شده بود. نشان [[خلافت عباسیان|عباسیان]] نیز سیاه رنگ بود که عبارت «محمد رسول‌الله» بر روی آن نوشته شده بود. مخالفین عباسیان نیز به نشانهٔ اعتراض از رنگ‌های دیگر استفاده می‌کردند. به‌طور مثال [[خلفای فاطمی|فاطمیون مصر]] از پرچمی به رنگ سبز و علویان و بسیاری از شورشیان ایرانی از پرچم‌های سفید رنگ استفاده می‌کردند.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> تصاویر پرچم بر روی اشیاء باستانی بدست آمده از کشورهای اسلامی (و خصوصاً بر روی مینیاتورها) یافت می‌شود. از جمله قدیمی‌ترین آن‌ها بشقاب براق ایرانی متعلق به قرن دهم میلادی است.<ref dir=ltr>{{پک|David-Weill|1960|ف=ʿAlam|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref>تصویر این بشقاب در صفحه 577 کتاب Phyllis Ackerman, in A. U. Pope, Survey of Persian Art , iii, 2766–82 یافت می‌شود.</ref> در زمان مأمون خلیفه عباسی رنگ سبز رنگ شیعه بوده‌است.<ref dir=ltr>{{پک|Frick|1993|ک=Possible source for some motifs ...|ص=231-240|زبان=en}}</ref> هنگامی که [[علی بن موسی الرضا]] به ولایت عهدی رسید بر خلاف سنت عباسیان رنگ سبز را به عنوان رنگ خود برگزید و در نتیجه به پیروی از سنت‌های ایران پیش از اسلام متهم شد. گفته می‌شود او پس از این اعتراضات رنگ سیاه عباسیان را پذیرفت.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
 
{{وسط‌چین}}
<gallery>
Flag of abbasid caliphate.png|پرچم [[عباسیان]] {{سرخط}}(حدود ۲۰۰ سال)
F1 white flag.svg|پرچم [[امویان]] {{سرخط}}(به‌مدت ۹۱ سال)
</gallery>
{{پایان}}
 
طبق تصویری در کتاب تاریخ رشید الدین پرچم [[غزنویان]] معمولاً قرمز و غزنویان اغلب از طرح شطرنجی به عنوان نشان استفاده می‌کردند. هر چند بعضی نوشته‌های موجود مربوط به آن زمان چنین می‌نمایاند که آنان پرچمی مزین به [[هما]]ی طلایی یا شیر طلایی حمل می‌کردند. قزوینی در قرن ششم هجری چنین نقل می‌کند در آن زمان پادشاهان شیعی پرچم‌هایی به رنگ‌های سبز و سفید و سایر پادشاهان کماکان به رسم [[خلافت عباسیان|عباسیان]] پرچمی سیاه رنگ داشتند.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
 
به نوشته [[ابوالفضل بیهقی|بیهقی]] سران قبایل سلجوقی علامتها یا بیرقهای مخصوص داشته‌اند. دربارهٔ نقش این پرچم‌ها سندی موجود نیست. پس از آن که سلسله سلجوقی در [[خراسان]] پدید آمد و خلافت عباسی عملاً تابع [[طغرل بیک|طغرل بیگ]] شد، [[سلجوقیان]] از آداب عباسی- غزنوی -سامانی تقلید کردند و مظاهر حکومتیشان رنگ اسلامی گرفت. باوجود این، برخی سنتهای قبیله‌ای را حفظ کردند، از جمله این که طغرل به عنوان مهراز نقش چماق استفاده می‌کرده‌است. لیکن از زمان [[آلپ ارسلان|الب ارسلان]]، مهرها شکل اسلامی یافت.<ref>{{پک|کوپریلی|۱۳۷۹|ف=پرچم|ک=دانشنامه جهان اسلام}}</ref>
 
[[سلجوقیان]] از زمان طغرل پرچم سیاه را همراه با سایر نشان‌های قدرت از خلفای عباسی گرفتند. ازرقی در قصیده‌ای در رسای طغانشاه، پرچم سپاه او را قرمز خوانده‌است. با این حال رنگ پرچم رسمی سلجوقیان معلوم نیست و به احتمال زیاد، همان رنگ رسمی عباسیان و غزنویان، یعنی سیاه بوده‌است.<ref>{{پک|کوپریلی|۱۳۷۹|ف=پرچم|ک=دانشنامه جهان اسلام}}</ref> از اشعار شاعران آن دوره، چون انوری و ظهیر فاریابی، برمی آید که پرچم‌ها نقشهایی از قبیل ماه، اژدها، شیر، پلنگ و هما داشته‌اند، اما معلوم نیست که این نقش‌ها بر روی پرچم‌ها ترسیم گردیده یا بر بالای چوب پرچم نصب شده بوده‌اند و احتمالاً به هر دو صورت وجود داشته‌است. «امیرِ علَم» (بیرق‌دار) در تشکیلات سلجوقیان مقام مهمی داشته‌است.<ref>{{پک|کوپریلی|۱۳۷۹|ف=پرچم|ک=دانشنامه جهان اسلام}}</ref>
پرچم [[خوارزمشاهیان]] در نگاره‌ای ایرانی که [[بخارا]] را در محاصره مغول‌ها نشان می‌دهد، به رنگ زرد نشان داده شده‌است، ولی چون این نقاشی در عصر خوارزمشاهیان ترسیم نشده‌است، نمی‌توان آن را (قاطعانه) مطابق با واقع دانست. اما بنابر پاره‌ای شواهد می‌توان سیاه بودن پرچم را نیز در این دوره محتمل دانست.<ref>{{پک|کوپریلی|۱۳۷۹|ف=پرچم|ک=دانشنامه جهان اسلام}}</ref>{{سرخط}}
مغولان نیز همانند ترکان مدت زیادی بر ایران حکمرانی کردند و از این میان، سه حکومت امپراطوری مغول، ایلخانان مغول و تیموریان مغول با سه پرچم گوناگون بر آسمان ایران برافراشتند. پس از سقوط مغولان، ایران دچار درگیریهای بسیاری شد و پرچمهای بسیاری جابجا شدند و تا زمان روی کار آمدن صفویان، گروه‌های محلی قدرت را بصورت مقطعی برعهده می‌گرفتند و ازدست می‌دادند که به آن دورهٔ [[ایران در دوران ملوک‌الطوایفی پس از ایلخانان|ملوک الطوایفی]] گفته می‌شود.
 
{{وسط‌چین}}
{{پایان}}
 
==== افزوده شدن نقش شیر و خورشید ====
[[پرونده:Earliest example of a banner bearing the lion and sun.jpg|راست|150px|بندانگشتی| قدیمی‌ترین پرچم [[شیر و خورشید]] دار شناخته شده به سال ۸۲۶ هجری قمری (حدود ۱۴۲۳ میلادی) هم‌زمان با دورهٔ [[تیموریان]]]]
[[پرونده:Lion-and-sun-coin.jpg|بندانگشتی|چپ|150px|سکه شیر و خورشید دوران [[سلجوقیان]]]]
حجم عظیم شواهد تاریخی و متون ادبی و باستان‌شناسی که [[احمد کسروی]]، [[مجتبی مینوی]] و [[سعید نفیسی]] گردآوری و بررسی کرده‌اند، نشان می‌دهد که خورشید در [[شیر (صورت فلکی)|صورت فلکیِ اسد]] در [[منطقةالبروج]] از قرن هفتم هجری نقشی نمادین و رایج شد. تحقیقات مینوی، نفیسی و کسروی نشان می‌دهد که این نشان از [[ستاره‌بینی|ستاره بینی]] وارد فرهنگ عام، نشان‌ها و نقوش هنری شده‌است و از آنجا به تدریج و در حدود قرن نهم هجری معادل قرن پانزده میلادی به نقوش پرچم‌ها وارد می‌شود. بگفته شاپور شهبازی در ایرانیکا «این نماد تلفیقی از سنن کهن ایران و عرب و ترک و مغول بود.»<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
 
قدیمی‌ترین پرچم [[شیر و خورشید]] دار شناخته شده به سال ۸۲۶ هجری قمری (حدود ۱۴۲۳ میلادی) هم‌زمان با دورهٔ [[تیموریان]] بر می‌گردد. این پرچم در مینیاتوری از شاهنامه شمس الدین کاشانی (یک منظومه از جهانگشایی مغولان) به تصویر کشیده شده‌است. این [[مینیاتور (ابهام‌زدایی)|مینیاتور]] که حمله مغولان به حصار شهر [[نیشابور]] را نشان می‌دهد. سربازان ([[مغول]]؟) را نشان می‌دهد که پرچمی مزین به نشان شیر و خورشید در کنار پرچمی دیگر مزین به هلال ماه حمل می‌کنند.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
 
[[محمد فؤاد کوپرولو|فؤاد کوپریلی]] در نوشتاری که در مورد پرچم قبایل [[ترک (ابهام‌زدایی)|ترک]] دارد، در مورد پرچم‌های دورهٔ ایلخانان و تیموریان می‌نویسد: «در نقاشیهای برخی از نسخه‌های فارسی راجع به تاریخ مغول، پرچمی با زمینه آبی و تصویر گرگ و سایر نقوش مشاهده می‌شود که اثبات مطابقت آن‌ها با واقعیات تاریخی نیاز به تحقیق دارد. به نوشته حافظ ابرو، امیراحمد خلج پرچم سرخ داشته‌است. در سپاه از پرچمهایی به رنگهای زرد و قرمز نیز استفاده می‌شده و روی آن‌ها تصاویر گوناگونی از قبیل اژدها، شیر، قره قوش (نوعی عقاب) و [[شیر و خورشید]] منقوش بوده‌است. احتمال زیاد می‌رود که تمغاهای خصوصی نیز روی پرچمها به کار می‌رفته‌است. در این دوره، به مقامات بلندپایه پرچم و طبل و علَم نظامی (به مغولی: توغ و کورْگه) داده می‌شده‌است. ایلخانیان از سویی تحت تأثیر آداب و رسوم کهن مغول ـ ترک و از سوی دیگر تحت تأثیر غزنویان و [[سلجوقیان]] بودند و به ویژه در مظاهر حقوقی و علامات حکومتی از تمدن سلجوقیان متأثر بودند. بر نوک پرچمها، هلال («ماهچهٔ عَلَم») فلزی نصب می‌شد.» راهبی اسپانیایی که در قرن هشتم در کتابش تصویری از پرچم ایران با زمینه زرد و [[تمغا|تمگای]] (تمغا) چهارگوش قرمز در وسط ارائه می‌کند که به احتمال زیاد به دورهٔ [[ایلخانیان]] تعلق دارد. در نسخه‌ای از شاهنامه نوشته شده در قرن نهم (زمان مغولها) نگاره‌ای بچشم می‌خورد که پرچمی را با تصویر شیر و خورشید در وسط نمایش می‌دهد. این پرچم به احتمال زیاد متعلق به ایلخانیان است، زیرا این نقش، نقشی رایج روی سکه‌های ایلخانان بوده‌است.<ref>{{پک|کوپریلی|۱۳۷۹|ف=پرچم|ک=دانشنامه جهان اسلام}}</ref>
 
فؤاد کوپریلی همچنین می‌گوید: {{گفتاورد|«تصویر شیر و خورشید در [[سکه]]‌های برخی از فرمانروایان این سلسله <nowiki>[آق قویونلوها]</nowiki> و بعضی سلسله‌های دیگر ترک فقط نقشی نجومی است نه مظهر حکومت. با وجود این، می‌توان حدس زد که به منزلهٔ نقش نیز در بعضی پرچمها به کار رفته باشد.»}}با توجه به این پرچم و نمونه‌های مشابه آن در قرن نهم هجری قمری (پانزده میلادی)، بسیاری از مراجع معتبر مانند [[دانشنامه بریتانیکا]] و [[دانشنامه ایرانیکا]] زمان اولین مدارک موجود از استفاده شیر و خورشید در پرچم‌های ایران را این دوران می‌دانند.<ref>{{پک|کوپریلی|۱۳۷۹|ف=پرچم|ک=دانشنامه جهان اسلام}}</ref><ref dir=ltr>{{یادکرد وب |نام خانوادگی۱=Smith |نام۱=Whitney |عنوان=Flag of Iran |نشانی=https://www.britannica.com/topic/flag-of-Iran |وبگاه=Encyclopaedia Britannica |ناشر=Encyclopaedia Britannica, Inc. |تاریخ بازبینی=12 January 2020 |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20190527192008/https://www.britannica.com/topic/flag-of-Iran |تاریخ بایگانی=27 May 2019 |زبان=en}}</ref>
 
=== پرچم در دوران صفوی، افشار و زند ===
{{همچنین ببینید|شیر و خورشید}}
[[پرونده:Blad uit een vlaggenboek met vlaggen uit Europa, Noord-Afrika, Nabije en Verre Oosten, voorstellende de vlag van Perzië, NG-2018-301-138.jpg|بندانگشتی|200px|پرچم ایران در «کتاب ۱۴۰صفحه‌ای پرچم‌های اروپا، شمال آفریقا، شرق نزدیک و دور» که در موزهٔ ملی هلند (Rijksmuseum) با شمارهٔ NG-2018-301-138 نگهداری می‌شود.]]
[[پرونده:Flag_of_lion_and_sun_in_Shahnameh_of_Rashida.png|بندانگشتی|200px|نقاشی نبرد گیو و گُروی زره در شاهنامهٔ رشیدا؛ تصویر پرچم شیروخورشیدنشان در این نقاشی دیده می‌شود که می‌تواند نمایانگر پرچم‌های روزگار تدوین این شاهنامه یعنی دورهٔ صفویان باشد.]]
[[پرونده:Safavids' Flag 1715 AD.jpg|بندانگشتی|چپ|200px|پرچم [[محمدرضا بیگ]] فرستاده شاه [[سلطان حسین صفوی]] به سال ۱۷۱۵ میلادی در هنگام ورود به [[کاخ ورسای]]<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>]]
[[پرونده:Two maritime ensigns of Persia in 1711 Petrus Schenk's flag chart.png|بندانگشتی|200px|پرچم‌های مشکوک منسوب به ایران در جدول پرچم‌های پیتِر شِنک (Pieter Schenk) چاپ ۱۷۱۱ م]]
[[پرونده:Nadir Shah-seal-lion and sun.jpg|بندانگشتی|چپ|200px|مهر نادرشاه [[نشان شیر و خورشید]] با عبارت «المُلکُ لله» به معنای «پادشاهی از آنِ خداست»]]
در میان شاهان سلسله [[صفویان]] که حدود ۲۳۰ سال بر ایران حاکم بودند، [[شاه اسماعیل یکم|شاه اسماعیل اول]] بر روی پرچم خود نقش شیر و خورشید نداشت.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> پرچم‌های شاه اسماعیل یکم صفوی توسط [[محمدقاسم قاسمی گنابادی]] شاعر روزگار صفوی بدین گونه توصیف شده است:<ref>{{پک|کسروی|۱۳۰۹|ک=تاریخچه شیر و خورشید|ص=۱۵}}</ref><ref>{{پک|نیرنوری|۱۳۴۴|ک=تاریخچه بیرق ایران و شیر و خورشید|ص=۱۰۵}}</ref>
{{شعر}}
{{ب|عَلَم‌هایِ سبزش ستونِ سپهر|مَهِ رایت آیینهٔ ماه و مهر}}
{{پایان شعر}}
و در جای دیگر این گونه توصیف شده است:<ref>{{پک|کسروی|۱۳۰۹|ک=تاریخچه شیر و خورشید|ص=۱۵}}</ref>
{{شعر}}
{{ب|عَلَم‌ها چو خوبان قد آراستند|به نظّارهٔ جنگ برخاستند}}
{{ب|شد از پرچمِ طوقِ عالی‌اساس|عیان اَبلَقِ آسمان را قُطاس}}
{{ب|مَهِ سَرعَلَم بر فَلَک سرفراز|جَلاجِل دفِ زُهره را کرده ساز}}
{{پایان شعر}}
بدین ترتیب شاه اسماعیل یکم پرچم‌هایی سبزرنگ داشته است که سردرفش (طوق یا توغ یا سرعَلَم){{یاد|قطعه‌ای فلزی که بر بالای میلهٔ درفش می‌آویختند.}} آن به شکل ماه بوده است. ولی باید توجه داشت که پس از شکست او در نبرد چالدران، پرچم‌هایی سیاه‌رنگ که واژهٔ «القصاص» روی آن‌های نقش بسته بود معمول گردید.<ref>{{پک|کوپریلی|۱۳۷۹|ف=پرچم|ک=دانشنامه جهان اسلام}}</ref> [[شاه تهماسب یکم|شاه تهماسب صفوی]] دستور داد تا تصویر گوسفند (نماد برج حمل) را بر روی پرچم‌ها و هم بر سکه‌ها ترسیم کنند چون تهماسب زاده ماه فروردین (برج حمل) بود.<ref>{{پک|کسروی|۱۳۰۹|ک=تاریخچه شیر و خورشید|ص=۱۵}}</ref> هر چند صفویان از علم‌ها و پرچم‌های متفاوتی استفاده می‌نمودند، چنین می‌نماید که تا زمان [[شاه عباس یکم|شاه عباس کبیر]] پرچم شیر و خورشید پرچم اصلی صفوی می‌شود. در این زمان اروپاییانی که از ایران بازدید کرده‌اند پرچم‌های ایران را [[مثلث|سه گوش]]، مزین به نقش‌های شیر و خورشید، ذوالفقار یا آیات قرآنی توصیف کرده‌اند. در این زمان این نشان تفسیری شیعی پیدا می‌کند. آنگونه که پیدا است نزد صفویان شیر موجود در شیر و خورشید، مظهر امام علی و خورشید، مظهر فر [[دین]] یا عظمت خداوندی بود که همان تغییر شکل یافته فر ایزدی است می‌باشد.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> به گفتهٔ افسانه نجم‌آبادی، استاد دانشگاه هاروارد، شیر و خورشید مظهر دوپایه ایران آن زمان بود. مذهب و حکومت.<ref dir=ltr>{{پک|Najmabadi|2005|ف=II|ک=Gender and sexual anxieties of Iranian Modernity|ص=68-88|زبان=en}}</ref>
 
در موزهٔ ملی هلند {{هلندی| Rijksmuseum}} کتابی ۱۴۰صفحه‌ای دربارهٔ پرچم‌هایی از اروپا، شمال آفریقا، شرق نزدیک و دور{{یادچپ|Vlaggenboek met 140 bladen met vlaggen uit Europa, Noord-Afrika, Nabije en Verre Oosten}} نگهداری می‌شود. پرچم ایران در این کتاب زمینه‌ای زردرنگ دارد که در میان آن دایره‌ای با لبهٔ آبی‌رنگ هست. در این دایره شیری نشسته با خورشیدی بر پشت آن بر زمینی سرخ‌رنگ نقش بسته است. برش پارچهٔ پرچم چهارگوش نیست و شکل سمت مقابل میلهٔ پرچم طاق‌مانند است. تاریخ این اثر ۱۶۶۹–۱۶۷۰ م (همزمان با پادشاهی شاه سلیمان صفوی) می‌باشد.<ref dir=ltr>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=Blad uit een vlaggenboek met vlaggen uit Europa, Noord-Afrika, Nabije en Verre Oosten, voorstellende de vlag van Perzië |نشانی=https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=Perzie&p=9&ps=12&st=Objects&ii=1#/NG-2018-301-138,97 |بازبینی= |اثر=Unknown |تاریخ=1669-1670 |ناشر=Rijksmuseum (Rijksmuseum) |نشانی بایگانی=https://archive.today/20200103111050/https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=Perzie&p=9&ps=12&st=Objects&ii=1%23/NG-2018-301-138,97#/NG-2018-301-138,97 |تاریخ بایگانی=۳ ژانویه ۲۰۲۰ |کد زبان=nl |dead-url=no }}</ref> همچنین در [[شاهنامه رشیدا|شاهنامهٔ رشیدا]] که در دورهٔ صفویان تهیه شده است، نقاشی‌ای از نبرد [[گیو]] و [[گروی زره|گُروی زره]] دیده می‌شود که پرچمی سه‌گوش و شیروخورشیدنشان با زمینه‌ای بنفش کشیده شده است و می‌تواند نمایانگر پرچم دوران صفوی باشد.<ref>{{پک | شاطری | 1395 | ک=تاملی بر کارکردشناسی درفش های دوره صفوی | زبان=fa | ص=163–176}}‏</ref> از سوی دیگر، جان فرایر {{انگلیسی| John Fryer}} که در سال ۱۶۷۷ از ایران بازدید می‌کند، پرچم ایران را شمشیری خونین با دو زبانه در زمینه‌ای سفید توصیف می‌کند.{{یادچپ|The Persian Banner ... is, A, Bloody Sword
with a double Point, in a White Field, and is always carried next the Emperor's Person}}<ref dir=ltr>{{پک|Fryer|1698|ف=XII|ک=A New Account of…|ص=356|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
 
[[محمدعلی جمال‌زاده]] در یادداشتی از دو پردهٔ ابریشمین «موزهٔ بحری کرونبورگ» در کشور دانمارک یاد می‌کند که پرچم‌های سرزمین‌های گوناگون بر روی آن‌ها بافته شده اند و احتمالاً متعلق به سدهٔ شانزدهم میلادی می‌باشند.{{یاد|در سال ۲۰۱۳ کلکسیون این موزه از دژ کرونبورگ (Kronborg) به ساختمان دیگری در همان نزدیکی منتقل شد و «موزهٔ دریانوردی دانمارک» {{به انگلیسی|M/S Maritime Museum of Denmark}} نامیده شد.}} در میان این پرچم‌ها پنج پرچم مربوط به ایران اند که او برپایهٔ مشاهداتش از موزهٔ بحری کرونبورگ (که چهل سال پیش از چاپ یادداشتش بوده است) آن‌ها را توصیف نموده و طرحی از هر کدام ارائه داده است. به گفتهٔ جمال‌زاده این‌ها شامل بیرق شاهزاده، بیرق شاه، پرچمی که صرفاً نام ایران در کنار آن آمده و بیرق تجاری بوده اند و عنوان پرچم پنجم در یادداشت او نیامده است.<ref>{{پک | جمال‌زاده | 1344 | ک=بیرقهای ایران در عهد صفویه | زبان=fa | ص=10–14}}‏</ref> پرچم‌های چهارم و پنجم شیروخورشیدنشان اند ولی نمونه‌هایی مشابه پرچم‌های نخست تا سوم در منابع ایرانی دیده نمی‌شوند. همچنین در جدول پرچم‌های دریایی «پیتِر شِنک» (Pieter Schenk) متعلق به سال ۱۷۱۱ م که جزء کلکسیون موزهٔ ملی هلند است، دو پرچم مربوط به ایران دیده می‌شوند. یکی از این دو پرچم همان پرچم شاه در پردهٔ ابریشمین موزهٔ دریانوردی دانمارک است و دیگری پرچمی زردرنگ منقش به سه هلال سفید است؛ به گونه‌ای که دو هلال بالای هلال سوم جای گرفته اند.<ref dir=ltr>{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Schenk |نام=Pieter |عنوان=Schouw-park aller Scheeps-vlaggen des geheelen Water-Waerelds |نشانی=https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/NG-1048 |بازبینی= |اثر=Unknown |تاریخ=1711 |ناشر=Rijksmuseum (Rijksmuseum) |نشانی بایگانی=http://archive.is/Dp3cs |تاریخ بایگانی=۴ فوریه ۲۰۲۰ |کد زبان=nl |dead-url=no }}</ref> [[علیرضا شاپور شهبازی]] از میان این پرچم‌ها، آن‌هایی که به شیر و خورشید منقش نیستند را مشکوک خوانده است و برای یکی از آن‌ها خاستگاهی هندی احتمال داده است.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
 
این گونه می‌نماید که [[نادر شاه|نادر شاه افشار]] از رنگ سبز که نمایانگر صفویان (و شیعیان) بوده است استفاده نکرده است.<ref dir="ltr">{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> [[جوناس هنوی]] جهانگرد انگلیسی که مدتی در اردوی نادر شاه بوده است پرچم‌های شاهنشاهی و نیز پرچم‌های هنگ‌های او را این گونه توصیف می‌کند: «دو پرچم شاهنشاهی در سمت راست مربعی که پیشتر ذکر شد قرار داده شدند: یکی از آنها نوارهای سرخ، آبی، و سفید، و دیگری سرخ، آبی، سفید، و زرد بود، بی هیچ گونه تزیینی: اگر چه برای حرکت دادن پرچم‌های قدیمی به ۱۲ مرد نیاز بود، شاه چوب آنها را درازتر کرد، و آنها را سنگین‌تر از آن چه بودند ساخت؛ وی همچنین رنگ‌های ابریشمین تازه‌ای بر آنها نهاد، یکی راه‌راه سرخ و زرد و دیگری زرد با لبه‌ای سرخ: اندازهٔ آنها آن چنان عظیم شد، که از به غنیمت گرفته شدنشان به دست دشمنان پیشگیری می‌کرد، مگر آن که شکست کاملی حاصل می‌شد. رنگ‌های هنگ‌ها پارچهٔ نازک ابریشمینی بود که شیبی به یک نوک داشتند، برخی سرخ بودند، برخی سفید و برخی راه‌راه: …»{{یادچپ|The two imperial standards were placed on the right of the square already mentioned: one of them was in stripes of red, blue, and white, and the other of red, blue, white, and yellow, without any other ornament: though the old standards required 12 men to move them, the SHAH lengthened their staffs, and made them yet heavier; he also put new colours of silk upon them, the one red and yellow striped, the other yellow edged with red: they were made of such an enormous size, to prevent their being carried off by the enemy, except by an entire defeat. The regimental colours were a narrow slip of silk, sloped to a point, some were red, some white, and some striped: …}}<ref dir="ltr">{{پک|Hanway|1753|ف=XXXVII|ک=An Historical Account of…|ص=248-249|زبان=en}}</ref> بدین ترتیب آشکار است که پرچم‌های نادر شاه منقش به شیر و خورشید نبوده اند اما می‌دانیم که مُهر نادر با [[نشان شیر و خورشید]] و عبارت «المُلکُ لله» (پادشاهی از آنِ خداست) بوده‌است.<ref>{{پک|نیرنوری|۱۳۴۴|ک=تاریخچهٔ بیرق ایران و شیر و خورشید|ص=۱۱۴}}</ref> اگر چه بر پایهٔ نوشتهٔ هنوی می‌توان دریافت که پرچم‌های هنگ‌های ارتش نادر شاه سه‌گوش بوده اند ولی دربارهٔ سه‌گوش یا چهارگوش بودن پرچم‌های شاهنشاهی آن زمان نمی‌توان به نتیجه‌ای رسید.
 
همچنین در ماه مهٔ ۱۷۳۷ مأمور بریتانیا در [[بندرعباس|گمبرون]] (بندر عباس) گزارش می‌کند که امیر نیروی دریایی نادر شاه پرچمی با زمینهٔ سفید که روی آن شمشیر ایرانی سرخ‌رنگی نقش بسته است را بر کشتی به اهتزاز در آورده است. به‌کارگیری ترکیب «شمشیر ایرانی» برای ذوالفقار نشان می‌دهد که تا چه اندازه این نشان در ایدئولوژی حکومت‌گری ایرانی جذب شده است.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
 
دو پرچم دیگر نیز از دورهٔ نادر شاه توصیف شده اند که دارای منابع معتبری نمی‌باشند. نخست پرچم شاهنشاهی نادر شاه با رنگ‌های قرمز و زرد و نشان شیر و خورشید که در رمان تاریخی «نادر شاه» (چاپ ۱۹۰۸ در لندن) نوشتهٔ سر [[هنری مورتیمر دیورند]] (دوراند) توصیف شده است.<ref>{{پک|دوراند|۱۳۸۲|ک=نادر شاه|ص=۳۸}}</ref> باید توجه داشت که این کتاب صرفاً رمانی تاریخی است<ref dir=ltr>{{پک|Greaves|1996|ف=DURAND, HENRY MORTIMER|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> که سال‌ها پس از مرگ نادر نوشته شده است. رنگ‌های آن با آن چه هنوی توصیف کرده سازگار است ولی بودن نقش شیر و خورشید بر آن می‌تواند برخاسته از تخیل ادبی دیورند باشد و نمی‌توان آن را منبعی معتبر برای پرچم دورهٔ نادر شاه به شمار آورد. پرچم دیگر، پرچم سفیدرنگ سه‌گوشی است با لبه‌هایی به رنگ‌های سبز و سرخ که در مینیاتور پشت جلد کتاب «نزهت‌الارواح» آمده است و نبرد نادر شاه با محمد شاه گورکانی را به تصویر کشیده است.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۲)|ک=هنر و مردم|زبان=fa|ص=28|رف=Zoka2}}</ref> این مینیاتور در دورهٔ ناصرالدین شاه کشیده شده و متعلق به سال‌ها پس از مرگ نادر می‌باشد.
 
{{وسط‌چین}}
<gallery widths="200px" heights="200px" perrow="3">
Flag of Persia (1502-1524).svg|پرچم [[شاه اسماعیل یکم|شاه اسماعیل یکم صفوی]]{{سرخط}}
Flag of Shah Tahmasp I.svg|پرچم [[شاه تهماسب یکم صفوی]]{{سرخط}}
Safavid Flag.svg|پرچم شیروخورشیدنشان [[صفویان]]{{سرخط}}
Naval Flag of Nader Shah.svg|یکی از پرچم‌های ایران در دورهٔ صفویان که در دورهٔ افشار به عنوان پرچم نیروی دریایی به کار گرفته شد.{{سرخط}}
Imperial Flag of Nader Shah (1st Series) - No. 1.svg|یکی از دو پرچم سری نخست پرچم‌های شاهنشاهی نادر شاه{{سرخط}}
Imperial Flag of Nader Shah (1st Series) - No. 2.svg|دیگر پرچم سری نخست پرچم‌های شاهنشاهی نادر شاه{{سرخط}}
Imperial Flag of Nader Shah (2nd Series) - No. 1.svg|یکی از دو پرچم سری دوم پرچم‌های شاهنشاهی نادر شاه{{سرخط}}
Imperial Flag of Nader Shah (2nd Series) - No. 2.svg|دیگر پرچم سری دوم پرچم‌های شاهنشاهی نادر شاه
</gallery>
{{پایان}}
 
=== پرچم ایران از آغاز دوران قاجار تا انقلاب مشروطه ===
==== دورهٔ آقامحمد شاه قاجار ====
افزوده شدن شمشیر به نقش شیر و خورشید به دوران قاجار بازمی‌گردد ولی با اطمینان نمی‌توان گفت که این تغییر در دورهٔ آقامحمد شاه روی داده است یا دورهٔ فتح‌علی شاه. از پرچم پادشاهی آقامحمد شاه قاجار اطلاعی در دست نیست. فقط در کتاب «کُرّاسهٔ اَلمَعی» نوشتهٔ [[غلامحسین افضل‌الملک]] ضمن توضیح راجع به پرچمی به نام «بیرق قاپوق» که در محل اعدام مجرمان در اهتزاز بوده است، قدمت این پرچم به دورهٔ آقامحمد شاه نسبت داده شده است.<ref>{{پک|ببری‌دیزج|1388|ک=انواع بیرق و کاربردهای آن در نتایج یک پژوهش عهد ناصری|زبان=fa|ص=904–930}}‏</ref> این پرچم، سرخ‌رنگ و سه‌گوش بوده و بر پایهٔ تصویر آن، در دست شیر شمشیری قرار داشته است. اگر تصویر این پرچم به‌درستی کشیده شده باشد و این گونه در نظر بگیریم که طرح شیر و خورشید آن را از زمان آقامحمد شاه تا زمان نوشتن این کتاب (در اواخر عصر ناصرالدین شاه) تغییر نداده باشند، باید افزوده شدن شمشیر به نشان شیر و خورشید را به دوران پایه‌گذار دولت قاجار نسبت داد.
 
برخی پرچمی چهارگوش با زمینهٔ سرخ و دایره‌ای سفید رنگ در مرکز آن که درون این دایره شیر و خورشیدی شمشیردار نقش بسته است را به دورهٔ آقامحمد شاه نسبت می‌دهند. خاستگاه این طرح، نقاشی‌ای از آقامحمد شاه قاجار است که چنین پرچمی در کنار او دیده می‌شود. این نقاشی در جلد کتاب «شاهان فراموش‌شده: حماسه‌نامهٔ دودمان قاجار» {{فرانسوی| Les Rois oubliés: L'épopée de la dynastie Kadjare}} نوشتهٔ [[سلطان علی میرزا قاجار|سلطان‌علی میرزا قاجار]] (نوهٔ محمدعلی شاه قاجار) چاپ ۱۹۹۲ م چاپ شده است. از آن جا که این نقاشی در عکسی از گردهمایی خاندان قاجار در سال ۲۰۰۳ م دیده می‌شود، احتمال دارد که این نقاشی متعلق به یکی از اعضای خاندان قاجار بوده باشد.<ref dir=ltr>{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Zarrinkafsch (Bahman-Qajar) |نام=Arian K. |عنوان=Introduction |نشانی=https://www.zarrinkafsch-bahman.org/ |بازبینی=8 January 2020 |اثر=Arian K. Zarrinkafsch |تاریخ= |ناشر= |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20190403103728/https://www.zarrinkafsch-bahman.org/ |تاریخ بایگانی=3 April 2019 |کد زبان=en }}</ref> از نقاش و تاریخ آفرینش این اثر اطلاع دقیقی نیست و محتمل است سال‌ها پس از مرگ آقامحمد شاه کشیده شده باشد و نمی‌توان به استناد چنین نقاشی‌ای پرچم دورهٔ آقامحمد شاه را توصیف کرد.
 
==== دورهٔ فتح‌علی شاه قاجار ====
در سفرنامهٔ سرهنگ [[گاسپار دروویل]] افسری فرانسوی که در سال‌های ۱۲۲۷ و ۱۲۲۸ ه‍.ق به ارتش ایران خدمت می‌کرده است، دربارهٔ پرچم‌های آن زمان ایران این گونه آمده است: «درفش‌های بزرگ و کوچک ایرانیان دارای نقش دولتی است که شیر خفته‌ای است در برابر خورشیدی در حال طلوع و با این عبارت "سلطان بن سلطان فتح‌علی شاه قاجار" یعنی سلطان پسر سلطان، فتح‌علی شاهی که از طایفه‌ی قاجار است. مانند بیرق‌های ما مزین از نوارهای تافتهٔ سفید و ریشه‌های زرین است. بیرق‌های بزرگ سرخ است و بالای آنها دستی است از نقره که دست علی باشد. بیرق‌های کوچک کبود است و در بالای آن نیزهٔ زرینی است که به تیزی نیزه‌های سواران اروپایی است.» در این کتاب تصویر دو بیرق بزرگ و کوچک زمان فتح‌علی شاه هم هست. آن که در طرف راست و بزرگ‌تر است زمینهٔ آن سرخ تیره دارد و شیر و خورشید آن زرد چاپ شده است و آن که درطرف چپ و بزرگ‌تر است زمینهٔ آن آبی تیره است و شیر و خورشید زرد دارد.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۱)|ک=هنر و مردم|زبان=fa|ص=15|رف=Zoka1}}‏‏</ref>
 
همچنین در کتاب «مسافرت به ایران» نوشتهٔ [[الکسیس سولتیکف]] شاهزادهٔ روس که حاصل سفر او به ایران در دورهٔ محمد شاه قاجار می‌باشد، تصویری سیاه و سفید از هیئت دیپلماتیک ایران به ریاست [[میرزا ابوالحسن خان شیرازی]] نقاشی شده است که پیشاپیش این هیئت پرچمی منقش به شیر و خورشید شمشیردار دیده می‌شود.<ref>{{پک | سولتیکف | ۱۳۶۵ | ک=مسافرت به ایران | زبان=fa | ص=۸}}‏</ref> باید توجه کرد که این تصویر رنگی نیست (بنابراین رنگ پرچم مشخص نمی‌باشد) و اگر چه مربوط به رخدادی در دورهٔ فتح‌علی شاه است، در زمان محمد شاه قاجار نقاشی شده است.
 
در نقاشی نبرد سلطان‌آباد که جزء مجموعهٔ [[موزه ارمیتاژ|موزهٔ ارمیتاژ]] است، پیاده‌نظام ایران پرچمی سرخ‌رنگ را حمل می‌کنند که در میان آن لوزی سفیدرنگی قرار دارد و در آن شیر و خورشیدی شمشیردار دیده می‌شود. این پرچم شباهت بسیار به «بیرق فوج پیاده» در کتاب کراسهٔ المعی دارد. بدین ترتیب آشکارا دیده می‌شود که افزوده شدن شمشیر به نقش شیر و خورشید در این زمان معمول بوده است و نسبت‌دهی زمان افزوده شدن شمشیر به دورهٔ محمد شاه (نوه و جانشین فتح‌علی شاه) نادرست است.
 
این گونه می‌نماید که تغییر شکل پرچم‌های ایرانیان از سه‌گوش به چهارگوش (مربع یا مستطیل) در دورهٔ فتح‌علی شاه قاجار رخ داده است.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۱)|ک=هنر و مردم|زبان=fa|ص=14|رف=Zoka1}}‏</ref>
 
{{وسط‌چین}}
<gallery widths="300px" heights="250px" perrow="5">
Drapeau et etendard persans 1797-1848.jpg|دو پرچم از دورهٔ فتح‌علی شاه که در کتاب «سفر در ایران» (Voyage en Perse) سرهنگ [[گاسپار دروویل]] (افسر فرانسوی در خدمت قشون قاجار) آمده است.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۱)|ک=هنر و مردم|زبان=fa|ص=15|رف=Zoka1}}‏</ref>
Iranian flag; painting by Alexis Soltykoff.jpg|پرچم ایران در نقاشی‌ای سیاه و سفید اثر شاهزاده [[الکسیس سولتیکف]] از ابوالحسن شیرازی سفیر فتح‌علی شاه در حال رهسپاری به روسیه (این اثر سپس‌تر در زمان محمد شاه کشیده شده است.)
Battle Between Persians and Russians - State Hermitage Museum.jpg|این نقاشی که زمانی قصر [[عباس میرزا]] ولی‌عهد فتح‌علی شاه در تبریز را تزیین می‌نموده است، صحنهٔ پیروزی ایرانیان بر روس‌ها را در نبرد سلطان‌آباد در ۱۳ فوریهٔ ۱۸۱۳ و در خلال جنگ‌های ایران و روس ترسیم می‌کند. پیاده‌نظام ایران در این نبرد درفشی با نشان شیر و خورشید حمل می‌نماید و شیر در این تصویر شمشیری در دست دارد.
</gallery>
{{پایان}}
 
==== دورهٔ محمد شاه قاجار ====
[[پرونده:Triangular banner of Moḥammad Shah1.png|بندانگشتی|200px|درفش مثلثی از تابلوی جنگ غوریان اثر احمد ۱۲۶۰ ه‍.ق (دارای متن سفید و از سه طرف حاشیهٔ باریک سبز و در وسط شیر و خورشید زرد بدون شمشیر و تاج)<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۲)|ک=هنر و مردم|زبان=fa|ص=28|رف=Zoka2}}‏</ref>]]
[[لویی دوبو]] می‌گوید که [[محمد شاه قاجار]] (جانشین فتح‌علی شاه) دو پرچم داشته‌است: «یکی با نقش شمشیر [[علی]]، که دوزبانه است» و دیگری «با نقش یک شیر خوابیده و خورشیدی که از پشت آن طلوع می‌کند». پرچم دوم پرچم اصلی کشور است.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> گویا از اواخر دوران فتح‌علی شاه به تدریج دو پرچم شیر و خورشید و [[ذوالفقار]] علی با هم تلفیق می‌شوند و شیر که مظهر علی بوده است شمشیر دریافت می‌کند.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
 
در سفرنامهٔ [[اوژن فلاندن|اوژِن فلاندَن]] در توصیف ارتش ایران در اصفهان می‌نویسد: «پرچمدار کسی را گویند که با خود پرچم می‌برد، این پرچم سرخ‌رنگ و به رویش نشان ایران که شیر و خورشید است قرار گرفته، دستهٔ پرچم به یک دست که علی را منقوش کرده منتهی است. هر دسته چند وکیل و یا آجودان دارد.»<ref>{{پک|اوژن فلاندن (ترجمهٔ حسین نورصادقی)|۲۵۳۶ شاهنشاهی|ک=سفرنامهٔ اوژن فلاندن به ایران|ص=۱۵۴}}</ref>
 
به نوشتهٔ یحیی ذکاء در تابلوی نبرد غوریان اثر «احمد نقاش» که در سال ۱۲۶۰ ه‍.ق در زمان محمد شاه کشیده شده است، پرچم‌هایی سه‌گوش با زمینهٔ سفید و شیر و خورشید در میان آن و لبه‌ای سبزرنگ دیده می‌شود.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۲)|ک=هنر و مردم|زبان=fa|ص=28|رف=Zoka2}}</ref>
 
در زمان محمد شاه قاجار، ۳ تن از فرزندان [[حسین‌علی میرزا فرمانفرما]] (عموی شورشی محمد شاه) به نام‌های [[رضاقلی میرزا (قاجار)|رضاقلی میرزا]]، [[نجف‌قلی میرزا والی|نجف‌قلی میرزا]] و [[تیمور میرزا حسام‌الدوله|تیمور میرزا]] از ایران خارج شدند و در ۱۲۵۲ ه‍.ق به بریتانیا سفر کردند. در این سفر دریایی هنگامی که از مالت به جبل‌الطارق می‌رفتند بر کشتی انگلیسی حامل آنها پرچم ایران به اهتزاز در آمد.<ref>{{پک|احمدی|۱۳۷۸|ف=انگلیسی‌ها و فرزندان فرمانفرما|ک=گنجینه اسناد|ص=۲۰}}</ref> به نوشتهٔ رضاقلی میرزا «عَلَم ذوالفقار» بر دکل کشتی به اهتزاز درآمد<ref>{{پک|قاجار|۱۳۴۶|ک=سفرنامهٔ رضاقلی میرزا نوهٔ فتحعلی شاه|ص=۳۱۳}}</ref> و به‌احتمال می‌باید همان پرچم ذوالفقار خونین بر زمینهٔ سفید باشد که در دوران صفوی و افشار نیز به کار می‌رفته است. این نکته اهمیت دارد که برای مخالفان شاه وقت ایران نیز از پرچمی که ایران را نمایندگی کند استفاده شده است.
 
==== دورهٔ ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار ====
===== پرچم‌های به‌کاررفته در مناسبات دیپلماتیک ایران در عصر ناصری و مظفری =====
[[پرونده:Early 20th Century Qajar Flag.svg|بندانگشتی|پرچم ایران که در بیشتر سفرهای خارجی ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و نیز نمایشگاه‌های جهانی دوران این دو شاه به کار می‌رفت.|جایگزین=]]
بررسی رخدادهای دیپلماتیک و بین‌المللی همچون افراشتن پرچم در سفارتخانه‌های ایران، سفرهای خارجی شاهان قاجار و نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌توانند به روشن‌تر شدن طرح پرچم ایران در آن روزگار کمک کنند.
 
در زمان صدارت [[امیرکبیر]] در دورهٔ [[ناصرالدین شاه قاجار]]، پرچم شیر و خورشید ایران بر فراز سفارت ایران در لندن برافراشته شد.<ref>{{پک|آل داوود|۱۳۷۱|ک=نامه‌های امیر کبیر به انضمام رساله نوادر الامیر|ص=۳۴۹-۳۵۱}}</ref> با این حال، متأسفانه از جزئیات طرح و رنگ چنین پرچمی اطلاعی در دست نیست. پس از برکناری امیرکبیر، هنگامی که بر سر افراشتن پرچم در سفارت ایران در عثمانی میان دو کشور اختلاف دیپلماتیک بروز می‌کند، [[میرزا آقاخان نوری]] (صدراعظم ایران در اوایل دورهٔ ناصری و پس از امیرکبیر) در مکاتبه با مصلحت‌گذار (کاردار) وقت ایران در عثمانی مطلبی می‌نویسد که نمایانگر نبود طرح استانداردی از پرچم وقت ایران است. نوری می‌نویسد: «بیدق دولت علیه ایران که در اسلامبول افراشته شد لا اله الی الله، محمد رسول الله، علی اسد الله در آن مسطور است. اگر اولیای دولت بهیه روسیه [و انگلیس] ایراد نمایند که این کلمات باعث بلوای عام خواهد شد، آن مخدوم اظهار نماید که اولیای دولت علیه ایران این کلمات [را] موقوف خواهند داشت. بیدق دولت علیه همان شیر و خورشید و بیرق دولت عثمانی همان ماه و ستاره خواهد بود دیگر و اما عذری و محل ایرادی از برای ایشان باقی نخواهد بود…»<ref>{{پک|آذری شهرضایی|۱۳۸۴|ک=جنگ بیرق، شیر و خورشید ایران در تقابل با ماه و ستاره عثمانی|ص=۹۲}}‏</ref>
 
در هنگام نخستین سفر ناصرالدین شاه به بریتانیا، انگلیسی‌ها دقیقاً نمی‌دانستند چه پرچم‌هایی را به عنوان پرچم رسمی و پرچم شاهنشاهی ایران برافرازند و این امر خود موضوع مکاتبات مفصل میان رئیس تشریفات پادشاهی دربار بریتانیا و سفارت آن کشور در تهران شد.<ref>{{پک|امانت|۱۳۹۱|ک=قبلهٔ عالم|ص=۵۵۶}}</ref>
 
در مجموعهٔ پادشاهی بریتانیا (Royal Collection Trust) نقاشی رژهٔ ارتش بریتانیا در برابر ملکه ویکتوریا و ناصرالدین شاه قاجار در ۱۸۷۳ م (۱۲۹۰ ه‍.ق) اثر «نیکولاس شوالیه» دیده می‌شود. در کنار پرچم پادشاهی بریتانیا، پرچمی شیروخورشیدنشان به همراه تاج بر بالای خورشید و با زمینه‌ای سرخ‌رنگ دیده می‌شود. از آن جا که این پرچم در کنار پرچم پادشاهی بریتانیا در اهتزاز است، این گونه می‌نماید که این پرچم به عنوان پرچم شاهنشاهی ایران به کار رفته است. در همین نقاشی، پرچم‌های شیروخورشیدنشان دیگری با زمینهٔ سفید دیده می‌شوند که در کنار پرچم نیروی دریایی بریتانیا (White Ensign) در اهتزاز اند.
 
همچنین، در موزهٔ ارمیتاژ روسیه نقاشی‌ای از بازدید ناصرالدین شاه از این کشور در سال ۱۸۷۳ م (۱۲۹۰ ه‍.ق) هست که شاه را سوار بر اسب در کنار [[الکساندر دوم (روسیه)|الکساندر دوم]] امپراتور وقت روسیه می‌نمایاند. پرچم ایران در این نقاشی دارای شیر و خورشید بر زمینه‌ای سفیدرنگ است و گرداگرد زمینهٔ سفید آن نوار باریک سبزرنگی دیده می‌شود. مشابه این طرح، در نقاشی‌هایی که از غرفهٔ ایران در نمایشگاه‌های جهانی سدهٔ نوزدهم و آغاز سدهٔ بیستم دیده می‌شوند، یعنی پرچم ایران شیر و خورشیدی در زمینهٔ سفید است و سه یا چهار طرف این زمینهٔ سفید نوار باریکی به رنگ سبز دیده می‌شود. یحیی ذکاء به اشتباه این پرچم لبه‌سبز را تنها متعلق به سال‌های ۱۳۱۸ تا ۱۳۲۴ ه‍.ق (دوره‌ای که سفرهای مظفرالدین شاه به اروپا صورت گرفته اند) دانسته است؛ در حالی که بر پایهٔ نقاشی موزهٔ ارمیتاز از چنین پرچمی در سفر ۱۲۹۰ ه‍.ق ناصرالدین شاه هم استفاده شده است.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۴)|ک=هنر و مردم|ص=۳۲|رف=Zoka4}}‏</ref>
 
{{وسط‌چین}}
<gallery widths="300px" heights="250px" perrow="5">
Alexander II of Russia and Naser al-Din Shah Qajar by M.Zichy (1874, Hermitage).jpg|پرچم‌های روسیه و ایران در نقاشی سان دیدن الکساندر دوم روسیه و ناصرالدین شاه در نخستین سفر شاه به اروپا در ۱۸۷۳ م - اثر میخای زیچی
The Review in Windsor Great Park in Honour of the Shah of Persia, 24 June 1873.jpg|پرچم‌های بریتانیا و ایران در نقاشی بازدید ناصرالدین شاه از پارک بزرگ ویندزور بریتانیا در نخستین سفر او به اروپا در ۱۸۷۳ م - اثر نیکولاس شوالیه
Mozaffar al-Din Shah in Russia.png|استقبال امپراتور [[نیکولای دوم]] از مظفرالدین شاه در سنت‌پترزبورگ در سومین سفر شاه به اروپا در ۱۹۰۵ م - عکاس: کارل بولا
Pavilion of Persia in Expo 1878, Paris.jpg|نقاشی‌ای از غرفهٔ ایران در نمایشگاه جهانی ۱۸۷۸ م در پاریس
Pavilion of Persia in Expo 1878, Paris 2.jpg|نقاشی‌ای دیگر از غرفهٔ ایران در نمایشگاه جهانی ۱۸۷۸ م در پاریس
Pavilion of Persia in Expo 1900, Paris 1.jpg|نقاشی‌ای از غرفهٔ ایران در نمایشگاه جهانی ۱۹۰۰ م در پاریس
Pavilion of Persia in Expo 1900, Paris 2.jpg|نقاشی‌ای دیگر از غرفهٔ ایران در نمایشگاه جهانی ۱۹۰۰ م در پاریس
</gallery>
{{پایان}}
 
===== پرچم‌های ایران در کتاب‌های سدهٔ نوزدهم و آغاز سدهٔ بیستم چاپ‌شده در غرب =====
افزون بر چند پرچم مشکوک بدون شیر و خورشید منسوب به ایران که از جدول‌های سدهٔ هجدهم میلادی گرفته شده اند و پیشتر دربارهٔ آنها توضیح داده شد، چند طرح گوناگون از پرچم شیروخورشیدنشان در کتاب‌ها و جدول‌های پرچم سده‌های نوزدهم و آغاز سدهٔ بیستم دیده می‌شود.
 
۱. پرچم شیروخورشیدنشان زمینه‌سفید: در کتاب «دریا: داستان هیجان‌انگیز ماجراجویی، مخاطره و قهرمانی‌گری» نوشتهٔ «فردریک ویمپِر» چاپ ۱۸۹۰ م در جدول پرچم‌های دریایی کشورها، پرچم دریایی ایران بدین شکل آمده است.<ref dir=ltr>{{پک|Whymper|1890|ک=The Sea: Its starring...|زبان=en}}</ref> این پرچم همانند پرچم‌هایی است که در نقاشی بازدید ناصرالدین شاه از پارک بزرگ ویندزور بریتانیا در نخستین سفر او به اروپا در ۱۸۷۳ م (اثر نیکولاس شوالیه) در کنار پرچم‌های نیروی دریایی بریتانیا دیده می‌شوند.
 
۲. پرچم شیروخورشیدنشان در زمینهٔ سفید و دارای باریکهٔ پیرامونی سبز: در «جدول پرچم‌های کشورهای جهان جانسون» چاپ ۱۸۶۸ م که در کتابخانهٔ کنگره با شمارهٔ بازفراوری LC-DIG-pga-03872 نگهداری می‌شود تصویر یکی از سه پرچم ایران بدین گونه آمده است. دو پرچم دیگر همان پرچم‌های مشکوک منسوب به دورهٔ صفوی می‌باشند که فاقد شیر و خورشید اند.<ref dir=ltr>Johnson, A. J. (Alwin Jewett), c. 1868, [https://web.archive.org/web/20200112131155/http://loc.gov/pictures/resource/pga.03872/ Johnson’s new chart of national emblems], New York, A. J. Johnson, Repository: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington, D.C. 20540 USA, Reproduction Number: LC-DIG-pga-03872 (digital file from original print), Archived from [http://loc.gov/pictures/resource/pga.03872/ original] in 12/01/2020</ref> در جدول دیگری که متعلق به زمانی میان ۱۸۷۷ تا ۱۸۹۰ م است و در همان کتابخانه با شمارهٔ بازفراوری LC-DIG-pga-07890 نگهداری می‌شود نیز تصویر پرچم ایران بدین گونه آمده است.<ref dir=ltr>[https://web.archive.org/web/20200112131213/http://loc.gov/pictures/resource/pga.07890/ Flags], Repository: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington, D.C. 20540 USA, Reproduction Number: LC-DIG-pga-07890 (digital file from original item), Archived from [http://loc.gov/pictures/resource/pga.07890/ original] in 12/01/2020</ref>
 
۳. پرچم شیروخورشیدنشان در زمینهٔ سفید و دارای لبه‌های سبز و سرخ: در کتاب «پرچم‌های ملت‌های دریایی» چاپ ۱۸۹۹ م از سوی «دپارتمان نیروی دریایی ایالات متحده» تصویر پرچم دریایی ایران بدین گونه آمده است.<ref dir=ltr>{{پک|1899|ک=Flags of Maritime Nations|ص=109|رف=Flags of Maritime Nations|زبان=en}}</ref> این پرچم شبیه پرچم کاخ شهرستانک در نقاشی مسعود غفاری می‌باشد.
 
۴. پرچمی با شیر و خورشید در میان دو شاخه‌برگ در زمینهٔ سفید و چهار لچکی سرخ در چهار گوشه: در کتاب «پرچم‌ها: شرح تاریخ و طرز استفادهٔ آنها» نوشتهٔ «اندرو مک‌جورج» چاپ ۱۸۸۱ م تصویر پرچم ایران بدین گونه آمده است.<ref dir=ltr>{{پک|MacGeorge|1881|ک=Flags: Some Account of their History and Uses|ص=108}}</ref>
{{وسط‌چین}}
<gallery widths="150px" heights="150px" perrow="5">
Flag of Persia By Frederick Whymper.png|پرچم دریایی ایران در کتاب «دریا: داستان هیجان‌انگیز ماجراجویی، مخاطره و قهرمانی‌گری» نوشتهٔ «فردریک ویمپِر» چاپ ۱۸۹۰ م
Flag of Persia 2.png|پرچم ایران در جدول پرچم‌های کشورهای جهان (تاریخ چاپ میان سال‌های ۱۸۷۷ تا ۱۸۹۰ م می‌باشد)
Persia. Johnson's new chart of national emblems, 1868.jpg|پرچم ایران در جدول پرچم‌های کشورهای جهان جانسون چاپ ۱۸۶۸ م
Ensign of Persia.png|پرچم دریایی ایران در کتاب «پرچم‌های ملت‌های دریایی» چاپ ۱۸۹۹ م
Flag of Persia by Andrew MacGeorge.png|پرچم ایران در کتاب «پرچم‌ها: شرح تاریخ و طرز استفادهٔ آنها» نوشتهٔ «اندرو مک‌جورج» چاپ ۱۸۸۱ م
</gallery>
{{پایان}}
 
===== نبود طرحی استاندارد برای پرچم =====
با بررسی منابع دورهٔ قاجار به این نتیجه می‌رسیم که دست کم تا اواخر دورهٔ ناصرالدین شاه طرح استانداردی از پرچم ایران تدوین نشده بود. وضعیت شیر در نقش شیر و خورشید می‌توانست ایستاده یا نشسته باشد، شمشیربه‌دست باشد یا بی‌شمشیر، دارای عبارت‌های دینی باشد یا نباشد؛ همچنین رنگ‌های پرچم حالت ثابتی نداشتند. حتی همان گونه که پیشتر آمد، میرزا آقاخان نوری در زمان صدارتش در مکاتبه با کاردار ایران در عثمانی عنصر اصلی پرچم ایران را شیر و خورشید دانسته و اظهار داشته که عبارت‌های عربی را می‌توان از پرچم حذف کرد. از سوی دیگر، مکاتبات مفصل میان رئیس تشریفات پادشاهی دربار بریتانیا و سفارت آن کشور در تهران دربارهٔ پرچم ایران پیش از نخستین سفر اروپایی ناصرالدین شاه نیز شاهدی دیگر بر این امر است.
 
===== پرچم سه‌رنگ ایران =====
====== پرچم سه‌رنگ در نقاشی‌های عصر ناصری ======
نمونه‌هایی از پرچم سه‌رنگ بر روی کاخ‌های سلطنتی در نقاشی‌هایی از این کاخ‌ها دیده می‌شود. تابلوی آبرنگ [[محمود ملک‌الشعرا|محمود خان ملک‌الشعرا]] از چشم‌انداز پشت‌بام‌های کاخ‌های سلطنتی داخل ارگ و کوه البرز به سال ۱۲۸۲ ه‍.ق دارای پرچم سه‌رنگ است به گونه‌ای که شیر و خورشید در نوار سفید جای دارد و نوارهای سبز و سرخ که باریک‌تر از نوار سفید اند به ترتیب در بالا و پایین پرچم جای دارند. در نقاشی کاخ شهرستانک اثر مسعود غفاری به سال ۱۲۸۸ ه‍.ق نیز شیر و خورشید بر زمینه‌ای سفیدرنگ جای دارد و نوارهایی سبزرنگ در لبهٔ بالایی و نیز لبهٔ میلهٔ پرچم و نوارهایی سرخ‌رنگ در لبهٔ پایینی و لبهٔ مقابل میلهٔ پرچم نقاشی شده است. نقاشی همین کاخ اثر [[کمال‌الملک]] به سال ۱۳۰۴ ه‍.ق نیز چنین پرچمی را می‌نمایاند<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۲)|ک=هنر و مردم|زبان=fa|ص=38|رف=Zoka2}}‏</ref> ولی در این نقاشی اخیر، شیر و خورشید در زمینه‌ای سفیدرنگ است و نوار بالایی سرخ‌رنگ و نوار پایینی سبزرنگ می‌باشد و بنابراین وارونهٔ رنگ‌های کنونی پرچم ایران است.
 
====== پرچم‌های سه‌رنگ دورهٔ ناصری در کتاب «کُرّاسهٔ اَلمَعی» ======
در جلد چهارم کتاب کُرّاسهٔ اَلمَعی نوشتهٔ [[غلامحسین افضل‌الملک]] توضیح و تفسیر ۱۱ بیرق و عَلَم اواخر روزگار ناصرالدین شاه آمده است. این یازده پرچم عبارت اند از:
۱. عَلَم کاویان ۲. بیرق فوج پیاده ۳. بیرق توپخانه ۴. بیرق توپچی ۵. بیرق سوار ۶. بیرق عزا ۷. بیرق سوارهٔ قزاق ۸. بیرق دولتی و سلطنتی ۹. گونه‌ای دیگر از بیرق دولتی و سلطنتی ۱۰. عَلَم تعزیه ۱۱. بیرق قاپوق<ref>{{پک | ببری‌دیزج | 1388 | ک=انواع بیرق و کاربردهای آن در نتایج یک پژوهش عهد ناصری | زبان=fa | ص=904–930}}‏</ref>
 
هر دو پرچم ۸ و ۹ در این کتاب به ترتیب از بالا به پایین دارای سه رنگ سبز، سفید و سرخ بودند و تفاوت آنها در این بود که در پرچم شمارهٔ ۸ نوار سفید پهن‌تر بود شیر و خورشید بر آن نقش می‌بست ولی در پرچم شمارهٔ ۹ نوارهای سبز، سفید و سرخ هم‌اندازه بودند و شیر و خورشید بر روی هر سه رنگ جای می‌گرفت.
 
یحیی ذکاء احتمال داده که سال دقیق تقریر، نقاشی و کتابت کتاب کرّاسهٔ المعی ۱۳۰۶ ه‍.ق باشد.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۳)|ک=هنر و مردم|زبان=fa|ص=26|رف=Zoka3}}‏</ref>
 
{{وسط‌چین}}
<gallery widths="200px" heights="200px" perrow="5">
Amir Kabir Flag.svg|بازسازی بیرق مخصوص به ابنیه و عمارات سلطنت و سربازخانه‌ها و بنادر و هر چه متعلق به دولت و سلطنت است. (بیرق نمرهٔ هشتم کتاب «کُرّاسهٔ اَلمَعی» مربوط به اواخر دورهٔ ناصرالدین شاه)<ref>{{پک | ببری‌دیزج | 1388 | ک=انواع بیرق و کاربردهای آن در نتایج یک پژوهش عهد ناصری | زبان=fa | ص=904–930}}‏</ref>{{سرخط}}
Tricolour Flag of Iran (1886).svg|بازسازی بیرقی دیگر که بالای ابنیهٔ دولتی و سلطنتی افراشته می‌شود. (بیرق نمرهٔ نهم کتاب «کُرّاسهٔ اَلمَعی» مربوط به اواخر دورهٔ ناصرالدین شاه)<ref>{{پک | ببری‌دیزج | 1388 | ک=انواع بیرق و کاربردهای آن در نتایج یک پژوهش عهد ناصری | زبان=fa | ص=904–930}}‏</ref>{{سرخط}}
</gallery>
{{پایان}}
 
====== تعبیر رنگ‌های پرچم سه‌رنگ ======
اینکه این سه رنگ با چه تعبیری در آن زمان انتخاب شده‌است محل اختلاف نظر است؛ ولی انتخاب رنگ‌های سبز و سفید بی‌ارتباط با سنت‌های شیعی و اسلامی نبوده و سرخ نشان دهنده قدرت نظامی بوده‌است.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> بعدها نشان پرچم تعبیری منطقی بدین صورت یافت که رنگ سبز به عنوان نشان [[اسلام]]، رنگ سفید نشان صلح و سرخ نشان رشادت و دلاوری تفسیر شد.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>
 
===== پرچم‌های دریایی ایران پیش از انقلاب مشروطه =====
به نوشتهٔ رضاقلی میرزا از شاهزادگان شورشی زمان محمد شاه قاجار که با کشتی به بریتانیا سفر کرده است، «عَلَم ذوالفقار» بر دکل کشتی به اهتزاز درآمد<ref>{{پک|قاجار|۱۳۴۶|ک=سفرنامهٔ رضاقلی میرزا نوهٔ فتحعلی شاه|ص=۳۱۳}}</ref> و به‌احتمال می‌باید همان پرچم ذوالفقار خونین بر زمینهٔ سفید باشد که در دوران صفوی و افشار نیز به کار می‌رفته است. در زمان امیرکبیر برای کشتی‌های دولتی ایران نشان شیر و خورشید و برای کشتی‌های تجاری ایران نشان اژدها تعیین شد.<ref>{{پک|آدمیت|۱۳۶۲||ک=امیرکبیر و ایران|ص=۳۰۵}}‏</ref> [[ادوارد استاک]] در کتابش «شش ماه در ایران» {{به انگلیسی|Six months in Persia}} چاپ ۱۸۸۲ م پرچم شناورهای ایرانی‌ای که در مسقط لنگر انداخته بودند را ذوالفقاری سفید در زمینه‌ای سرخ توصیف می‌کند{{یاد|ممکن است او در توصیف رنگ‌ها دچار اشتباه شده باشد یا در حین چاپ اشتباهی رخ داده باشد؛ چرا که چنین پرچمی با زمینهٔ سفید و ذوالفقار سرخ در دورهٔ صفویان و نادر شاه نیز بوده است.}} ولی در پانویس می‌آورد که پرچم‌های شناورهای اندک‌شمار ایران در دریای مازندران شیروخورشیدنشان بوده اند.<ref dir=ltr>{{پک|Stack|1882|ف=Chapter I|ک=Six months in Persia|ص=14|زبان=en}}</ref> [[غلامحسین افضل‌الملک]] در کتاب «کُرّاسهٔ اَلمَعی» در هنگام توصیف بیرق نمرهٔ هشتم (پرچم ویژهٔ ساختمان‌های پادشاهی و سربازخانه‌ها و بندرها و هر چه متعلق به دولت و پادشاهی است و پردهٔ مربعی سفیدرنگی با لبه‌ای سبز در بالا و لبه‌ای سرخ در پایین و منقش به شیر و خورشید بوده است) آورده که: «شاید بیرق کشتی پرسپولیس هم همین قسم باشد.»<ref>{{پک | ببری‌دیزج | 1388 | ک=انواع بیرق و کاربردهای آن در نتایج یک پژوهش عهد ناصری | زبان=fa | ص=907}}‏</ref> این در حالی است که ژنرال [[انریکو آندرئینی]] افسر ایتالیایی در خدمت دولت ایران در گزارشی به تاریخ ۷ سپتامبر ۱۸۸۵ پس از شرح خرید کشتی پرسپولیس دربارهٔ پرچم‌های تازهٔ دریایی آن روزگار آورده است که: «اینک دولت ایران یک پرچم دریایی به شرح زیر انتخاب کرده است: پرچم تجارت، سفید با نوارهای قرمز و سبز در بالا و پایین پرچم و نوار قرمزی در وسط. پرچم جنگ، با همان طرح و شیر زردرنگ ایستاده‌ای در وسط در حالی که شمشیری در یک پنجه و خورشیدی در پشت دارد. پرچم شاهی، شبیه پرچم جنگ به اضافهٔ تاج سلطنتی میان شیر و تیرک و زیر آن اسم شاه که اطراف آن را دو شاخهٔ [[برگ بو|غار]] و بلوط گرفته اند.»<ref>{{پک |پیِمونتِسه|1353|ک=یک مأخد تاریخی دربارهٔ تاریخ قاجاریه|زبان=fa|ص=69}}‏</ref> توصیف آندرئینی از ترتیب رنگ‌ها وارونهٔ پرچم کنونی ایران است.
 
==== پرچم‌های متفرقه ====
[[پرونده:Triangular silk flag of Qajar Dynasty Iran.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|پرچم سه گوش قاجاری مربوط به اواسط قرن نوزدهم؛ ابعاد پرچم ۳٫۶ در ۲٫۰۳ متر می‌باشد. در حاشیه پرچم آیه‌های قرآنی و توسل به معصومین حک شده‌است.<ref dir=ltr>{{پک|Barker|1995|ک=Islamic Textiles|ص=137|زبان=en}}</ref>]]
در موزه‌های عمومی و کلکسیون‌های شخصی نیز پرچم‌هایی از دوران قاجار دیده می‌شوند که باید دربارهٔ بررسی کارکرد آنها در آن روزگار احتیاط کرد. کارکرد آنها می‌توانسته ملی، مذهبی، نظامی و … باشد.
 
=== پرچم ایران در دوران پادشاهی مشروطه ===
==== پیش از پادشاهی پهلوی‌ها ====
[[پرونده:Turco-Persian_boundary_commission_1913-1914.jpg|بندانگشتی|پرچم ایران در کنار اعضای کمیسیون مرزی ایران-عثمانی در ۱۹۱۳ یا ۱۹۱۴ میلادی (شیر و خورشید این پرچم بر روی هر سه رنگ قرار گرفته و مطابق با «دستورالعمل بیرقهای دولت علیه» می‌باشد که در مقالهٔ «شیر و خورشید: نشان رسمی دولت ایران» نوشتهٔ «ابراهیم مکلا» به چاپ رسیده است.)]]
در آغاز جنبش مشروطیت عده‌ای کوشیدند پرچم‌هایی سرخ‌رنگ را معمول کنند؛ ولی سرانجام اصل پنجم متمم قانون اساسی مشروطه پرچم سبز و سفید و سرخ و نشان شیر و خورشید را رسمی کرد.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> متن اصل پنجم متمم قانون اساسی مشروطیت (مصوب مهر ۱۲۸۶ ه‍.خ) چنین است: «الوان رسمی بیرق ایران سبز و سفید و سرخ و علامت شیر و خورشید است.»
در آغاز جنبش مشروطیت عده‌ای کوشیدند پرچم‌هایی سرخ‌رنگ را معمول کنند؛ ولی سرانجام اصل پنجم [[متمم قانون اساسی مشروطه]] پرچم سبز و سفید و سرخ و نشان شیر و خورشید را رسمی کرد.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> متن اصل پنجم متمم قانون اساسی مشروطیت (مصوب مهر ۱۲۸۶ ه‍.خ) چنین است: «الوان رسمی بیرق ایران سبز و سفید و سرخ و علامت شیر و خورشید است.»
 
{{double image|left|Qajar Civil Ensign.svg|160|Qajar Naval Ensign.svg|160|دو پرچم از آغاز دوران مشروطیت:{{سخ}}سمت چپ با توجه به تاریخچهٔ تغییرات و و تحولات درفش… (۴) نوشتهٔ یحیی ذکاء بازسازی شده استشده‌است. در «رسملی قاموسِ عثمانی» این پرچم افزون بر شیر و خورشید دارای تاج نیز می‌باشد و به عنوان پرچم دولتی ایران معرفی شده استشده‌است.{{سخ}}سمت راست بازسازی پرچم مدنی ایران در «رسملی قاموسِ عثمانی» چاپ ۱۳۳۰ ه‍. ق}}
در آغاز دوران مشروطه، پرچمی با زمینهٔ سفید و دو لبهٔ سبز و سرخ معمول گردید که به‌زودی کنار گذاشته شد.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و تحولات درفش… (۴)|ک=هنر و مردم|ص=32|رف=Zoka4}}‏</ref> در «رسملی قاموسِ عثمانی» چاپ ۱۲۹۱ ه‍.خ (۱۳۳۰ ه‍.ق) دو پرچم دولتی و مدنی از ایران ترسیم شده استشده‌است که هر دو دارای دو لبهٔ سبز و سرخ در سه سوی پرچم (همهٔ جهت‌ها به جز میلهٔ پرچم) اند و تفاوت آنها در نشان شیر و خورشید است که فقط در پرچم دولتی دیده می‌شود.<ref>{{پک|سیدی|ک=رسملی قاموسِ عثمانی|ص=178|زبان=ota|رف=رسملی}}</ref> با توجه به مغایرت نحوهٔ قرارگیری رنگ‌ها با آن چهآنچه که در نظام‌نامهٔ بیرق‌های دولت علیّهٔ ایران به تاریخ ۳ رمضان ۱۳۲۸ ه‍.ق (۱۶ شهریور ۱۲۸۹ ه‍.خ)، مسلم است که پرچم‌های معرفی‌شده در رسملی قاموس عثمانی در زمان چاپ به‌روز نبوده اندنبوده‌اند. در نظام‌نامهٔ یادشده که به امضای نایب‌السلطنه ([[علیرضا خان عضدالملک]]) و وزیر جنگ رسید، ۵ پرچم با نام‌های «بیرق ملی»، «بیرق شعله‌ای مخصوص دکل‌های جهازات (کشتی‌های) جنگی»، «بیرق دولتی»، «بیرق نظامی و جنگی» و «بیرق سلطنتی» معین شدند. در چهار پرچم نخست، ترتیب رنگ‌ها که به صورت نوارهای افقی هم‌اندازه توصیف شده اند،شده‌اند، سبز روشن (چمنی) در بالا، سفید در میانه و قرمز گلی در پایین تعیین گردید. پرچم مدنی (که به غلط ملی نامیده شده بود) فاقد شیر و خورشید و پرچم دولتی دارای شیر و خورشید توصیف گشت. در پرچم نظامی ایران هم شیر و خورشید میان شاخه‌های زیتون و بلوط{{یاد|در اصل متن به‌غلط «پالم» آمده استآمده‌است.}} قرار گرفت و بر بالای خورشید تاج کیانی نهاده شد. پرچمی آبی‌رنگ نیز به عنوان بیرق سلطنتی (درفش شاهنشاهی) طراحی گشت. این درفش مربع‌شکل بود و در گوشهٔ بالا و سمت میله، مربعی با سه رنگ سبز و سفید و قرمز قرار داشت که ضلع‌هایش یک‌چهارم ضلع‌های پردهٔ درفش بودند. در میان زمینهٔ آبی نیز دایره‌ای سفیدرنگ قرار داشت که شیر و خورشید و تاج کیانی و دو شاخه‌برگ در آن جای می‌گرفت. درازای پرچم شعله‌ای کشتی‌های جنگی نیز ۸ برابر پهنای آن و دارای دو زبانه بود.<ref>{{پک|۱۳۳۲ ه‍. ق|ک=سالنامه وزارت امور خارجه|ص=۲۰۲-۲۰۴۲۰۲–۲۰۴|رف=سالنامه}}</ref> نمونهٔ چنین پرچم‌هایی (به جز پرچم شعله‌ای کشتی‌های جنگی) در کتاب «پرچم‌های جهان» نشر «جامعهٔ جغرافیایی ملی» ایالات متحدهٔ آمریکا {{به انگلیسی|National Geographic Society}} در سال ۱۹۱۷ م (دوران پادشاهی احمد شاه قاجار) منتشر شد.<ref dir=ltr>{{پک|McCandless|Grosvenor|1917|ک=Flags of the World|ص=355|زبان=en}}</ref>
 
[[پرونده:Flag of Persia in 1917.png|بندانگشتی|300px|پرچم‌های ایران در سال ۱۹۱۷ م (دوران پادشاهی احمد شاه قاجار) در کتاب «پرچم‌های جهان» نشر «جامعهٔ جغرافیایی ملی» ایالات متحدهٔ آمریکا]]
 
==== پرچم دورهٔ پهلوی ====
در زمان [[رضا شاه]] پهلوی پرچم مشروطه حفظ شد با این تفاوت که شیر با چهرهٔ واقعی‌تری ترسیم می‌شد و دیگر خورشید به صورت زنانه ترسیم نمی‌گردید و خورشید تنها دارای انواری بود. در این زمان در بسیاری از موقعیت‌ها نظیر استفاده‌های نظامی پرچم دارای تاج پهلوی نیز بوده‌است.
 
در همین زمان واژه‌های مصطلح در زبان فارسی شامل دِرَفش (پارسی)، عَلَم (عربی) و بیرق (ترکی)<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> با واژه پرچم جایگزین شدند.<ref>''فرهنگ فارسی'' معین</ref> این واژه به مرور زمان، به حکم اطلاق جزء بر کل، بر خود درفش نیز اطلاق شده و نخستین [[فرهنگستان ایران]] کاربرد آن را به همین معنی و به جای علم و بیرق تأیید کرده‌است.<ref>{{پک|نجفی|۱۳۷۴|ک=غلط ننویسیم|ص=۹۰}}</ref> این اقدام اعتراض نافرجام بعضی فرهیختگان از جمله [[ابراهیم پورداوود]] را دربرداشت.
 
در دورهٔ پهلوی نیز استفاده از سه نسخه از پرچم سه‌رنگ ایران (دولتی، مدنی [civil یا به غلط ملی] و نظامی) ادامه یافت:<ref>{{پک|بختورتاش|۱۳۸۳|ک=تاریخ پرچم ایران…|ص=۴۳۰-۴۴۵۴۳۰–۴۴۵}}</ref><ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۵)|ک=هنر و مردم|ص=31|رف=Zoka5}}‏</ref><ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۶)|ک=هنر و مردم|ص=24|رف=Zoka6}}‏</ref><ref name="dotic1">{{یادکرد وب |نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=190659&isLaw=0 |عنوان=مقررهٔ ۶۴۹۴۰: تعیین قطع پرچم‌های ملی و دولتی و نظامی جنگی | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات |تاریخ =۱۳۱۴ |تاریخ بازبینی=4 March 2016| نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20160304214133/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=190659&isLaw=0 | تاریخ بایگانی=4 March 2016 | مکان=تهران | زبان=fa }}</ref>
* '''پرچم با علامت شیر و خورشید:''' از سه رنگ برابر سبز و سفید و سرخ تشکیل می‌شد به نحوی که سبز در بالا، سفید در میان و سرخ در پایین قرار می‌گرفت. علامت شیر و خورشید در وسط پرچم و روی بخش سفید جای داشت.
* '''پرچم بدون علامت شیر و خورشید:''' از سه رنگ برابر سبز و سفید و سرخ تشکیل می‌شد به نحوی که سبز در بالا، سفید در میان و سرخ در پایین قرار می‌گرفت. این پرچم فاقد علامت شیر و خورشید بود. این پرچم برای مدتی «پرچم ملی» خوانده می‌شد که مورد اعتراض برخی از پژوهشگران همچون یحیی ذکاء قرار داشت. در مقرره‌های هیئت دولت منوچهر اقبال در سال‌های ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ نیز نامی از پرچم ملی نیامده است.
سطر ۲۴۷ ⟵ ۲۰:
{{وسط‌چین}}
<gallery widths="200px" heights="200px" perrow="5">
Flag of Iran (1964).svg|۴:۷ {{FIAV|100100|1}}{{FIAV|historical}} پرچم ایران پیش از انقلاب اسلامی۵۷ بدون علامت شیر و خورشید
State Flag of Iran (1964-1980).svg|۴:۷ {{FIAV|110110|1}}{{FIAV|historical}} پرچم ایران پیش از انقلاب اسلامی۵۷ با علامت شیر و خورشید
Naval flag of Iran 1933-1980.svg|۴:۷ {{FIAV|001001|1}}{{FIAV|historical}} پرچم نظامی ایران پیش از انقلاب اسلامی۵۷
</gallery>
{{پایان}}
سطر ۲۵۸ ⟵ ۳۱:
پس از انقلاب مشروطه کوشش‌هایی در جهت استانداردسازی پرچم ایران صورت پذیرفت.
 
'''استانداردسازی شیر و خورشید:''' در مقرره‌ای به تاریخ ۱۶ شهریور ۱۲۸۹ ه‍.خ جزئیات علامت شیر و خورشید شامل نحوهٔ رسم دم شیر (مانند حرف ''S'' ایتالیک)، محل و اندازهٔ شیر، شمشیر و خورشید توصیف شد.<ref>{{پک|۱۳۳۲ ه‍. ق|ک=سالنامه وزارت امور خارجه|ص=۲۰۲-۲۰۴۲۰۲–۲۰۴|رف=سالنامه}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|Najmabadi|2005|ف=II|ک=Gender and sexual anxieties of Iranian Modernity|ص=86|زبان=en}}</ref>
 
در انتهای مقالهٔ «شیر و خورشید: نشان رسمی دولت ایران» نوشتهٔ «ابراهیم مکلا» تصویرهای گوناگونی از نقوش شیر و خورشید گرد آورده شده اندشده‌اند. مطابق نوشته‌های زیر یکی از این تصویرها، این گونه می‌نماید که این تصویر متعلق به «دستورالعمل بیرقهای دولت علیه» باشد که به منظور استانداردسازی شکل پرچم وقت ایران تهیه شده استشده‌است. تاریخ این آیین‌نامه مشخص نیست. برابر این دستورالعمل ترتیب سه رنگ پرچم مطابق وضعیت کنونی آن است، شیر و خورشید درشت ترسیم می‌گشته استمی‌گشته‌است به گونه‌ای که بر روی هر سه نوار سبز و سفید و سرخ جای می‌گرفته است،می‌گرفته‌است، در زیر پای شیر هیچ چیزی ترسیم نمی‌شده است،نمی‌شده‌است، شیر به صورت سه‌رخ نقاشی می‌شده استمی‌شده‌است و چهره‌ای اریب درون خورشید کشیده می‌شده استمی‌شده‌است.{{یاد|متن دستورالعمل یادشده بدین ترتیب است: «بر حسب امر اعلیحضرت شاهنشاهی دستورالعمل بیرقهای دولت علیه از اینقرار است
بیرق ایران عبارت از سه رنگ خواهد بود یعنی از سبز و سفید و قرمز سبز در فوق سفید
در وسط قرمز در پائین و باید عرض هر سه مطابق یکدیگر باشد
شیر و خورشید بیرق باید باندازه باشد که نوک اشعه بلند و سر شمشیر در قسمت سبز و پنجه
و تقریباتقریباً نصف پای شیر در قسمت قرمز باشد
در زیر پای شیر نقش خارجی از قبیل زمین و سبزه و غیره لازم نیست
نگاه شیر باید قدری تند و باهیبت بوده و صورت آن نباید بطرف چپ یا بصورت
سطر ۲۷۳ ⟵ ۴۶:
اشعهٔ خورشید نباید بهم متصل باشد بلکه باید از هم جدا و طول آنها بسه درجه قسمت شده
مطول آنها وسط و جنبین آن کوتاه‌تر بوده بهمین ترتیب تا نیم‌دایره تمام شود
رنگ شیر و خورشید و شمشیر باید مانند موهای شیر مایل بزردی باشد»}}<ref>{{پک | مکلا | 1344 | ک=شیر و خورشید: نشان رسمی دولت ایران | زبان=fa | ص=168}}‏</ref>
 
در مقرره‌ای به تاریخ ۱۳۳۶ چنین آمده‌است:<ref name="dotic2">{{یادکرد وب | نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=212093&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= | عنوان=مقررهٔ ۸۳۰۷۲: تصویبنامه راجع به پرچم ایران | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات | تاریخ=۱۳۳۶ | تاریخ بازبینی=18 June 2018 | نشانی بایگانی=https://archive.today/20180618134931/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=212093&isLaw=1&type=all&searchText=%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85&synonyms= | تاریخ بایگانی=۱۸ ژوئن ۲۰۱۸ | مکان=تهران | زبان=fa | dead-url=yes }}</ref> «نقش شیر و خورشید به رنگ زرد طلایی در وسط پرچم روی قسمت سفید و به قسمی رسم می‌شود که سر شیر به طرف چوب پرچم و شمشیر به‌طور عمودی در دست شیر قرار گرفته و پای شیر به طرف رنگ قرمز باشد. در یک روی پرچم که سر شیر به طرف چپ بیننده است، شمشیر در دست راست شیر است و نگاه شیر متمایل به چپ و دم شیر به شکل حرف ''S'' ایتالیک [است] و یک خم به طرف بالا دارد. در روی دیگر پرچم عکس این وضع خواهد بود؛ یعنی شمشیر در دست چپ شیر است و نگاه شیر متمایل به راست و دم شیر وارونهٔ حرف ''S'' ایتالیک است و شیر و خورشید دو روی پرچم باید برهم منطبق باشد. زیر پای شیر از امتداد شمشیر تا نقطهٔ تقاطع عمود فرضی که از آخرین نقطهٔ دم شیر فرود آید متناسب با ابعاد تصویر، خط مستقیمی رسم می‌شود.» در مقرره‌ای دیگر به تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۳۷ شیر و خورشید به جای خط افقی بر روبانی تاخورده جای داده می‌شود. به گفتهٔ یحیی ذکاء در ۱۳۴۴ کمیسیونی در «مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران» تشکیل شد که برای پرچم ایران استانداردهایی را تدوین نماید. بار دیگر در این استاندارد، تکیه‌گاه شیر، یک خط (به جای روبان تاخورده) توصیف شد.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۶)|ک=هنر و مردم|ص=|رف=Zoka6}}‏</ref> سرانجام نیز در دههٔ ۱۳۵۰، طراحی مدرنی از شیر و خورشید رسمیت یافت و بر اسناد دولتی و پرچم‌ها نقش بست.<ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی=معتضد |نام=خسرو |عنوان=هلال احمر، علامت بهداری دولت عثمانی بود |نشانی=http://www.asriran.com/fa/news/334868/هلال-احمر-علامت-بهداری-دولت-عثمانی-بود |بازبینی=۳۰ فروردین ۱۳۹۶ |اثر= |تاریخ=۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۳ |ناشر=سایت تحلیلی خبری عصر ایران |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20170419163051/http://www.asriran.com/fa/news/334868/%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF |تاریخ بایگانی=۱۹ آوریل ۲۰۱۷ |dead-url=no}}</ref>
 
'''تناسب پهنا به درازای پرچم:''' در نظام‌نامهٔ ۱۲۸۹ ه‍.خ پهنای پرچم ۱۵۶ سانتی‌متر و درازای آن ۳۱۲ سانتی‌متر تعیین گردید. بدین ترتیب نسبت پهنا به درازا ۱ به ۲ بوده است.<ref>{{پک|۱۳۳۲ ه‍.ق|ک=سالنامه وزارت امور خارجه|ص=۲۰۲-۲۰۴|رف=سالنامه}}</ref> در مقرره‌ای به تاریخ ۱۳۱۴ قطع (تناسب پهنا به درازای) پرچم‌های دولتی، ملی و نظامی بر زمین ۲ به ۳ و بر کشتی‌ها ۱ به ۳ تعیین گردید.<ref name="dotic1"/> در مقرره‌های دیگری به تاریخ ۱۴ دی و ۸ بهمن ۱۳۳۶ تناسب پهنا به درازای پرچم‌های ایران بر زمین و بر کشتی‌ها ۱ به ۱٫۷۵ (یا همان ۴ به ۷) تعیین شد که این تناسب در پرچم کنونی ایران نیز رعایت می‌شود.<ref name="dotic2"/><ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=164493&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= | عنوان=مقررهٔ ۴۸۸۷۱: تصویب‌نامه راجع به پرچم ایران | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات | تاریخ=۱۳۳۶ | تاریخ بازبینی=21 September 2015 | نشانی بایگانی=https://archive.today/20150921002802/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=164493&isLaw=1&type=all&searchText=%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85&synonyms= | تاریخ بایگانی=۲۱ سپتامبر ۲۰۱۵ | مکان=تهران | زبان=fa | dead-url=yes }}</ref>
 
=== پرچم جمهوری اسلامی ایران ===
[[پرونده:Sabaghian Bazargan Arafat Sahabi.jpg|بندانگشتی|چپ|320px|دیدار [[یاسر عرفات]] با مقامات [[دولت موقت ایران]]، بخشی از پرچم شیروخورشیدنشان در سمت راست تصویر دیده می‌شود. (از چپ به راست: [[هاشم صباغیان]]، [[مهدی بازرگان]]، [[یاسر عرفات]]، [[یدالله سحابی]])]]{{سخ}}
[[پرونده:Sadeq Tabatabaei and flag.jpg|بندانگشتی|چپ|200px|صادق طباطبایی در نشستی خبری با مطبوعات دربارهٔ همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی، اسفند ۱۳۵۷]]{{سخ}}
{{double image|left|10000 IRR 1981 Typ 2 Front.jpg|160|500 IRR 1981 Back.jpg|160|نخستین نشان جمهوری اسلامی ایران بر روی دو اسکناس قدیمی}}
[[پرونده:Banisadr and the early flag of Iran.jpg|بندانگشتی|چپ|320px|نخستین پرچم جمهوری اسلامی ایران هنگام سخنرانی [[ابوالحسن بنی‌صدر]] در سال ۱۳۵۸ و پیش از تصویب نشان کنونی جمهوری اسلامی]]{{سرخط}}
در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب، [[دولت موقت ایران|دولت موقت]] از پرچم شیروخورشیدنشان استفاده می‌کرد. برای نمونه در تصاویر دیدار [[یاسر عرفات]] با سران دولت موقت، پرچم شیروخورشیدنشان دیده می‌شود. اندکی بعد، در ۱۰ اسفند ۱۳۵۷، [[سید روح‌الله خمینی]] خواستار برچیده شدن نشان شیر و خورشید شد.<ref>«مبارزه با فساد و محو آثار طاغوت»، ''صحیفهٔ امام خمینی''، جلد ۶، ص ۲۷۵</ref> علی‌رغم این سخنرانی تا مدتی دولت موقت همچنان به استفاده از پرچم شیروخورشیدنشان ادامه داد ولی سرانجام این دولت مسابقه‌ای عمومی برای طراحی نشان جمهوری اسلامی برگزار کرد. اگرچه نشان کنونی جمهوری اسلامی اثر [[حمید ندیمی]] نیز به این مسابقه ارسال شد، ولی نشان دیگری اثر [[صادق تبریزی]] که خورشیدی با ۲۲ ستاره و ۸ مشت گره‌کرده بود، در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۵۸ از سوی [[شورای انقلاب]] پذیرفته شد و با افزوده شدن الله اکبر در وسط آن بر روی پرچم ایران نقش بست.<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان=آرم جمهوری اسلامی به تصویب شورای انقلاب رسید |ژورنال=روزنامه بامداد |مکان= |ناشر= |صفحه=۳ |تاریخ=۱۰ بهمن ۱۳۵۸ |پیوند=https://www.farsnews.com/news/13911110000139/آلودگی-هوای-تهران-در-33-سال-پیش |نشانی بایگانی= https://web.archive.org/web/20190414194928/https://www.farsnews.com/news/13911110000139/آلودگی-هوای-تهران-در-33-سال-پیش |تاریخ بایگانی= 14 آوریل 2019}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=۴۰ نقاشی خط تبریزی در لندن به نمایش در می‌آید |نشانی=https://www.mehrnews.com/news/1119748/40-نقاشی-خط-تبریزی-در-لندن-به-نمایش-درمی-آید |بازبینی= |اثر=خبرگزاری مهر |تاریخ=۲۹ تیر ۱۳۸۹ |ناشر=خبرگزاری مهر |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20181127063416/https://www.mehrnews.com/news/1119748/40-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%D8%AE%D8%B7-%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1%D9%85%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D8%AF |تاریخ بایگانی=۲۷ نوامبر ۲۰۱۸ |dead-url=no}}</ref> همچنین این نشان بر روی اسکناس‌های اول انقلاب چاپ شد.<ref name=sepide>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=گفت‌وگو با دکتر حمید ندیمی؛ داستان این پرچم مقدس |نشانی=http://www.rangmagazine.com/post/1325/گفت‌و‌گو-با-دکتر-حمید-ندیمی؛-داستان-این-پرچم-مقدس |بازبینی= |اثر=مجلهٔ «سپیدهٔ دانایی» |تاریخ=اسفند ۱۳۸۶ |ناشر=سپیدهٔ دانایی |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20180315024200/http://www.rangmagazine.com/post/1325/%DA%AF%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%E2%80%8C%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%9B-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85-%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3 |تاریخ بایگانی=۱۵ مارس ۲۰۱۸ |dead-url=no}}</ref> رسمیت این نشان چندان به درازا نکشید. نشان کنونی جمهوری اسلامی ایران در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۵۹ به تصویب شورای انقلاب و در ۱۹ اردیبهشت همان سال به تصویب سید روح‌الله خمینی رسید.<ref name=rafsanjani>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=تصویب آرم جمهوری اسلامی ایران به روایت آیت الله هاشمی رفسنجانی |نشانی=https://rafsanjani.ir/records/خاطرات-آیت-الله-هاشمی-رفسنجانی-انقلاب-در-بحران-تصویب-آرم-جمهوری-اسلامی-ایران-به-روایت-آیت-الله-هاشمی-رفسنجانی |بازبینی= |اثر= |تاریخ= |ناشر=مرکز اسناد آیت‌الله هاشمی رفسنجانی |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20190623192131/https://rafsanjani.ir/records/%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D8%B1%D9%81%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%A8-%D8%A2%D8%B1%D9%85-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D8%B1%D9%81%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C |تاریخ بایگانی=۲۳ ژوئن ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref><ref name=sepide/>پس از طراحی نشان، نوبت به طراحی کل پرچم رسید که مطابق قانون اساسی می‌بایست دارای الله اکبر می‌بود. این وظیفه نیز به حمید ندیمی سپرده شد. وی در آغاز طراحی‌ای از الله اکبر ارائه داد که به علت این که برخی این طراحی را شبیه به حروف لاتین usa می‌پنداشتند رد شد و طراحی دوم ندیمی پذیرفته گردید.<ref name=sepide/> طبق مصوبهٔ شورای انقلاب و تأیید رهبر وقت جمهوری اسلامی، می‌بایست نشان جمهوری اسلامی ایران به رنگ سبز می‌بود؛ اما ابوالحسن بنی‌صدر در ابلاغ مصوبهٔ شورا، این نظر را عوض کرد و رنگ آرم را قرمز تعیین نمود که در نهایت نیز همین رنگ اجرا و عمومی شد.<ref name=rafsanjani/>
 
با وجود این تحولات، نشان شیر و خورشید تا سال ۱۳۵۹ بر روی برخی اسناد دولتی به کار می‌رفت که اعتراض سید روح‌الله خمینی را در ۶ تیر ۱۳۵۹ برانگیخت.<ref>«اخطار پیرامون محو آثار طاغوت»، ''صحیفهٔ امام خمینی''، جلد ۱۲، ص ۴۷۷</ref> وی در ۷ تیر همان سال برای تغییر نشان‌ها و آرم‌های شاهنشاهی مهلتی ۱۰ روزه تعیین کرد.<ref>«مهلت ده‌روزه برای ایجاد تغییرات در کشور»، ''صحیفهٔ امام خمینی''، جلد ۱۲، ص ۴۸۶</ref> پرچم کنونی جمهوری اسلامی ایران در ۱۵ تیر ۱۳۵۹ از سوی [[شورای انقلاب اسلامی ایران|شورای انقلاب]] تصویب شد.<ref name="rcmajlis">{{یادکرد وب |عنوان=مشخصات پرچم رسمی جمهوری اسلامی ایران (مرجع: وزارت کشور - شماره 6930 - تاریخ ابلاغ 59.5.4) |نشانی=http://rc.majlis.ir/fa/law/show/99416 |وبگاه=مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی |ناشر=مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی |تاریخ بازبینی=25 February 2017 |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20170225135824/http://rc.majlis.ir/fa/law/show/99416 |تاریخ بایگانی=25 February 2017 |مکان=تهران |زبان=fa}}</ref>
{{وسط‌چین}}
<gallery widths="200px" heights="200px" perrow="5">
Flag of Iran with standardized lion and sun.svg|{{FIAV|historical}} [[دولت موقت ایران|دولت موقت]] در آغاز کار، پرچم شیر و خورشید را همچنان به کار می‌بُرد.
First Flag of I.R.Iran.svg|{{FIAV|historical}} نخستین پرچم جمهوری اسلامی ایران از ۱۰ بهمن ۱۳۵۸ تا ۱۵ تیر ۱۳۵۹
Flag of Iran.svg|پرچم جمهوری اسلامی ایران از ۱۵ تیر ۱۳۵۹ تا کنون
</gallery>
{{پایان}}
 
این [[پرچم]]، بیانگر اسلامی بودن [[حکومت]] است.<ref name=":1">{{Cite web|url = http://www.isiri.gov.ir/portal/files/std/1.htm|title = استاندارد ویژگی‌های پرچم جمهوری اسلامی ایران|website = پرتال سازمان ملی استاندارد ایران|publisher = سازمان ملی استاندارد ایران|accessdate = ۱۸ فوریه ۲۰۱۸|archiveurl = https://web.archive.org/web/20181214100951/http://www.isiri.gov.ir/portal/files/std/1.htm|archivedate = ۱۴ دسامبر ۲۰۱۸|dead-url = yes}}</ref> در اصل هجدهم [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] مصوب سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی) در مورد پرچم رسمی کشور آمده‌است که {{گفتاورد|پرچم رسمی ایران به رنگهای سبز و سفید و سرخ با علامت مخصوص جمهوری اسلامی و شعار «الله اکبر» است.|قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|<ref>{{یادکرد وب |عنوان=قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اصل هجدهم، فصل دوم) |نشانی=http://www.majlis.ir/fa/content/iran_constitution |وبگاه=مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی |ناشر=مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی |تاریخ بازبینی=11 January 2020 |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20200111195833/http://www.majlis.ir/fa/content/iran_constitution |تاریخ بایگانی=11 January 2020 |مکان=تهران |زبان=fa}}</ref>}}
 
== ویژگی‌های پرچم رسمی ایران ==
هر یک از ویژگی‌های پرچم نشانگر یکی از ارزش‌هایی است که انقلاب اسلامی ایران، مبتنی بر آن‌ها به پیروزی رسیده‌است.<ref name=":1"/>
 
شورای انقلاب، در تاریخ ۱۳۵۹/۰۴/۱۵ با ابلاغ ویژگی‌های کلی پرچم، اعلام کرد که مشخصات هندسی و فنی پرچم با رعایت استانداردهای ابلاغی مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران باشد.{{یاد|شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ ۱۳۵۹/۰۴/۱۵ تصویب نمودند که پرچم رسمی ایران طبق اصل هیجدهم قانون اساسی به رنگهای سبز و سفید و سرخ با علامت مخصوص جمهوری اسلامی ایران و شعار «الله‌اکبر» و با مشخصات زیر باشد:
ـ علامت مخصوص جمهوری اسلامی ایران به رنگ سرخ در وسط پرچم قرار می‌گیرد.
ـ شعار الله اکبر به رنگ سفید و با [[خط کوفی]] بنّایی (یعنی همان خطی که شعار الله‌اکبر را بر مناره‌های مساجد اسلامی نقش می‌کند) تکرار می‌شود.
ـ شعار «الله‌اکبر» به نشانه بیست و دوم بهمن روز پیروزی انقلاب، بیست و دوبار به صورت حاشیه در مرز رنگ سبز و سفید و سرخ و سفید تکرار می‌گردد (یازده بار در رنگ سبز و یازده بار در رنگ سرخ).}}<ref name="rcmajlis"/> این مؤسسه در ۱۳۹۵ به «سازمان ملی استاندارد ایران» تحول یافت.<ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=مؤسسهٔ استاندارد سازمان ملی می‌شود |نشانی=https://www.mehrnews.com/news/3846681/موسسه-استاندارد-سازمان-ملی-می-شود |بازبینی= |اثر=خبرگزاری مهر |تاریخ=۲۱ آذر ۱۳۹۵ |ناشر= |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20180223184749/https://www.mehrnews.com/news/3846681/%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%B3%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%AF |تاریخ بایگانی=۲۳ فوریه ۲۰۱۸ |dead-url=no}}</ref> نخستین استاندارد پرچم در ۱۳۵۹ تدوین شد که دو بار در سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۹۵ بازنگریسته شد.<ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=دفترچهٔ استاندارد پرچم مصوب ۱۳۸۳ |نشانی=http://iranscreen.com/پژوهش-و-تحقیق-پرچم/دفترچه-استاندارد-پرچم-مصوب-1383.html |بازبینی= |اثر=مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران |تاریخ=۱۳۸۳ |ناشر=شرکت ایران اسکرین |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20180223185425/http://iranscreen.com/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4-%D9%88-%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85/%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1%DA%86%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85-%D9%85%D8%B5%D9%88%D8%A8-1383.html |تاریخ بایگانی=۲۳ فوریه ۲۰۱۸ |dead-url=yes }}</ref><ref name="isiri1">{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=پرچم جمهوری اسلامی ایران - ویژگی‌ها و روش‌های آزمون |نشانی=http://standard.isiri.gov.ir/StandardView.aspx?Id=43863 |بازبینی= |اثر=سازمان ملی استاندارد ایران |تاریخ=۱۳۹۵ |ناشر=سازمان ملی استاندارد ایران |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20180626111305/http://standard.isiri.gov.ir/StandardView.aspx?Id=43863 |تاریخ بایگانی=۲۶ ژوئن ۲۰۱۸ |dead-url=yes }}</ref>
 
در نهایت ویژگی‌های فعلی پرچم رسمی کشور، ابلاغی از سوی سازمان ملی استاندارد ایران، به شکل زیر می‌باشد (ابلاغی ۱۳۵۹، بازنگریستهٔ ۱۳۸۳ و ۱۳۹۵):<ref name=":1"/>
# پرچم به ترتیب عمودی از سه رنگ مساوی سبز، سفید و سرخ تشکیل شده‌است.
# علامت مخصوص جمهوری اسلامی ایران، به رنگ سرخ در وسط پرچم قرار می‌گیرد.
# شعار اللّه اکبر، به نشانهٔ ۲۲ بهمن (روز بیست و دوم از ماه یازدهم سال هجری شمسی)، یازده بار به صورت نواره در مرز رنگ سبز با رنگ سفید و یازده بار به صورت نواره در مرز رنگ سرخ با رنگ سفید (در مجموع ۲۲ بار) و به خطّ بنّایی (یعنی همان خطی که شعار اللّه اکبر بر بالای مناره‌های مساجد با آن نوشته می‌شود) تکرار می‌گردد.
# حرف الف «الله اکبر» در نوارهٔ بالا در زیر کلمه و در نوارهٔ پایین در بالای کلمه به‌طور افقی و در مرز رنگ سفید با سرخ و سبز قرار می‌گیرد.
# لابه‌لای حروف الله اکبرهای فوقانی، به رنگ سبز، و الله اکبرهای تحتانی، به رنگ سرخ پر می‌شود.
# نسبت طول به عرض پرچم، هفت به چهار است.
# میلهٔ پرچم، به رنگ اکلیل نقره و قطر آن دو تا چهار سانتی‌متر و درازای آن، سه برابر عرض پرچم می‌باشد. در بالای میله و بلافاصله بعد از پرچم، یک قبّه (گوی) قرار داده می‌شود که نسبت قطرِ گوی به قطرِ میله، برابر سه به دو می‌باشد. طناب مورد استفاده برای پرچم، باید از جنس نایلون و حداقل قطر یک سانتی‌متر باشد. اگر پرچم در میدان‌ها نصب شود، اندازهٔ میله نسبت به اندازهٔ میدان متغیر است.<ref name=":1"/>
نشان الله سرخ رنگ که در مرکز پرچم [[جمهوری اسلامی ایران]] درج می‌گردد، عبارت لا اله الا الله می‌باشد.<ref name="dotic3">{{یادکرد وب |نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=117542&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= |عنوان=مقررهٔ ۳۴۴۷۳: تکلیف کلیهٔ دستگاه‌های اجرایی نسبت به خودداری نمودن از نیم‌افراشته کردن پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران در ایام عزاداری و سوگواری | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات |تاریخ بازبینی=4 March 2016| نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20160304221908/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=117542&isLaw=1&type=all&searchText=%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85&synonyms= | تاریخ بایگانی=4 March 2016 | مکان=تهران | زبان=fa }}</ref>
 
در آخرین اصلاح استاندارد پرچم ایران آمده‌است که رنگ‌ها، علامت مخصوص و شعار الله اکبر با تمام مشخصات آن باید در هر دو روی پارچهٔ پرچم مشخص شود؛ ولی در صورت یک‌لایه بودن پرچم، برعکس بودن نوشته‌ها در طرف دیگر پرچم مانعی ندارد.<ref name="isiri1"/> متأسفانه مشخص نشده‌است که روی پرچم آن سویی است که میله در سمت چپ آن قرار می‌گیرد یا آن سویی که میله در سمت راست آن جای دارد.
 
[[پرونده:Emblem of Iran means.jpg|بندانگشتی|وسط|الهام گرفتن نشان [[جمهوری اسلامی ایران]] از عبارت [[لا اله الا الله]]]]
 
=== برخی از ویژگی‌های فنی پرچم ===
# پارچهٔ پرچم باید سادهٔ تاری و پودی و از جنس نخ پنبه ایِ خالصِ سفید و مرسریزه شده یا ترکیبی از پنبه، پلی استر، ویسکوز - پلی استر (با نسبت ۳۵–۶۵ درصد) بافته شود. پارچهٔ پرچم را می‌توان از ابریشم یا پشم نیز بافت ولی نباید از ویسکوز خالص بافته شود.
# همهٔ پرچم‌ها به جز پرچم‌های رومیزی و تشریفاتی باید یک لایه باشند.
# تمامی پرچم‌ها باید یک تکه باشند، به استثنای پرچم‌هایی که طولی بیش از ۱٫۴ متر دارند؛ که در این صورت نیز درز نباید روی نشان رسمی و نوشته قرار گیرد.<ref name=":1"/>
 
=== رنگ‌های پرچم ایران ===
استاندارد رنگ‌های پرچم ایران در وبگاه تخصصی «پرچم‌های جهان (FOTW)»:<ref dir=ltr>{{یادکرد وب |عنوان=Iran Jomhuri-ye Eslami-ye Iran, Islamic Republic of Iran |نشانی=https://fotw.info/flags/ir.html |وبگاه=Flag Of The World Website (FOTW) |ناشر=Giuseppe Bottasini and others |تاریخ بازبینی=11 February 2020 |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20190816052249/https://fotw.info/flags/ir.html |تاریخ بایگانی=16 August 2019 |زبان=en}}</ref>
* قرمز: '''Pantone''' 186 c یا '''CMYK''' (%) C 0 – M90 – Y 80 – K 5
* سبز: '''Pantone''' 355 c یا '''CMYK''' (%) C 100 – M 0 – Y 95 – K 5
 
==== ترکیب رنگ‌ها ====
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
![[پرونده:Flag of Iran.svg|30px]]
! style="background:#239F40FF; width:200px" | <span style="color:white;">سبز</span>
! style="background:#FFFFFF; width:200px" | <span style="color:black;">سفید</span>
! style="background:#DA0000FF; width:200px" | <span style="color:white;">قرمز</span>
|-
| style="background:#F2F2F2; text-align:right" | '''[[مدل رنگی آرجی‌بی|آرجی‌بی]]'''
| <code>35/159/64</code> || <code>255/255/255</code> || <code>218/0/0</code>
|-
| style="background:#F2F2F2; text-align:right" | '''[[دستگاه اعداد پایه ۱۶|شانزده‌شانزدهی]]'''
| <code>#239f40</code> || <code>#FFFFFF</code> || <code>#da0000</code>
|-
| style="background:#F2F2F2; text-align:right" |'''[[سی‌ام‌وای‌کی]]'''
| <code>78/0/60/38</code> || <code>0/0/0/0</code> || <code>0/100/100/15</code>
|}
 
== طراحان پرچم ==
طراح اصلی پرچم جمهوری اسلامی ایران، [[حمید ندیمی]] است؛ لکن یک کمیسیون نوزده نفره با اعضای زیر ویژگی‌های پرچم را تعیین کرده‌اند:<ref name=":1"/>
 
{| class="wikitable"
|-
!ردیف
!نام
!نام خانوادگی
!سمت
|-
|۱
|حمید
|ندیمی
|طراح پرچم - رئیس کمیسیون
|-
|۲
|محمد
|حقیقت کش
|دکترای نساجی - نایب رئیس کمیسیون
|-
|۳
|جهانگیر
|آزادگان
|نمایندهٔ چیت‌سازی تهران
|-
|۴
|محمد
|ابوذری
|نمایندهٔ صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران
|-
|۵
|مجید
|بهرامی
|نمایندهٔ وزارت کشور
|-
|۶
|فیروز
|تقوی
|کارشناس مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
|-
|۷
|حسن
|جعفر زادهٔ قاضی
|نمایندهٔ وزارت صنایع و معادن
|-
|۸
|محمدعلی
|سپاه منصور
|نمایندهٔ کارخانهٔ فخر ایران
|-
|۹
|پرویز
|سبحانی
|سرگرد ارتش - فرماندهی لجستیکی - مدیریت یکنواخت‌سازی ارتش جمهوری اسلامی ایران
|-
|۱۰
|کامبیز
|کیهانی
|سرهنگ ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران
|-
|۱۱
|یعقوب
|حاج آخوندی
|سروان انتظامی - معاونت لجستیکی ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران
|-
|۱۲
|شیرین
|صور اسرافیل
|کارشناس مسئول مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
|-
|۱۳
|رضا
|کرباسیان
|کارشناس مسئول مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
|-
|۱۴
|محمدمهدی
|نجفی
|نمایندهٔ مؤسسهٔ ایران اسکرین
|-
|۱۵
|مسعود
|هانی
|مدیر برنامه‌ریزی نساجی مازندران
|-
|۱۶
|مسعود
|هندی
|نمایندهٔ شرکت ایران هوخست
|-
|۱۷
|عباس
|وکیل
|روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
|-
|۱۸
|فخری
|طالبی رجبی
|دبیر کمیسیون - کارشناس مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران<ref name=":1"/>
|}
 
== احترام به پرچم ==
در سال ۱۳۱۶ مقررهٔ خاصی تصویب شد که تمام مردم را موظف به ادای احترام به پرچم رسمی کشور می‌کرد. مثلاً تصریح می‌کرد که اگر فردی به هشت قدمی پرچم برسد، باید با احترام حرکت کند و سپس به صورت صاف بایستد و با برداشتن کلاه، به پرچم ادای احترام کند؛ ویا افرادی که لباس رسمی به تن دارند، سلام نظامی دهند. ویا اگر پرچم از مقابل فرد نشسته‌ای حرکت داده می‌شود، آن فرد باید به احترام پرچم بایستد. این مقرره هنوز هم وجود دارد و معتبر است.{{یاد|اطلاعات پایه مقرره:آخرین وضعیت: معتبر؛ تاریخ تصویب:۱۳۱۶/۱۲/۰۹
مقرراتی که راجع به طرز احترامات از طرف اشخاص غیرنظامی در موقع تلاقی با پرچم‌های ارتش شاهنشاهی وضع شده ذیلاً خاطرنشان می‌شود:
۱ـ پرچمی که باید از طرف عموم مورد احترام واقع گردد عبارت است از پرچم واحدهای ارتش در صورتی‌که از جلد خارج و پرده آن باز باشد (پرچم افراشته) این پرچم در جلو واحدهای مسلح نظامی حرکت و در طرفین آن دو نفر افسر بحالت شمشیرکش حرکت می‌نمایند.
۲ـ اشخاصی که دارای لباس رسمی ملیله دوزی هستند در موقع تلاقی با پرچم رو بسمتی که پرچم حرکت می‌کند بحالت خبردار ایستاده و با سلام نظامی اداری احترام می‌نمایند.
۳ـ سایر اشخاصی که لباس رسمی غیرملیله دوزی دارند از قبیل قضات عدلیه- استادان دانشگاه و همچنین مأمورین شهرداری با سایر ادارات که دارای لباس مخصوص متحدالشکل هستند و سایر مردم در موقع تلاقی با پرچم باید روبطرفی که پرچم حرکت می‌کند بحالت احترام ایستاده کلاه را از سر بردارند.
۴ـ در صورتی‌که اشخاصی سوار اسب باشند اسب را بسمتی که پرچم حرکت می‌کند نگاهداشته با برداشتن کلاه ادای احترام می‌نمایند.
۵ ـ اشخاصی که سوار سایر وسائط نقلیه باشند از قبیل اتومبیل و درشکه پیاده شده و ادای احترام می‌نمایند (رانندگان وسائط نقلیه در محل خود بحالت نشسته کلاه را برداشته و سر را بطرف پرچم برمی‌گردانند و باین ترتیب ادای احترام می‌نمایند).
۶ ـ در صورتی‌که اشخاصی در محلی نشسته باشند و پرچم از مقابل آن‌ها عبور نماید بمحض دیدن پرچم و در تمام مدتی که پرچم از مقابل آن‌ها می‌گذرد برخواسته و با برداشتن کلاه ادای احترام می‌نمایند.
۷ـ مدت احترام شانزده قدم خواهد بود که از هشت قدم مانده بپرچم و تا هشت قدم بعد از عبور پرچم اشخاص ایستاده و احترام خواهند گذاشت در مدت احترام صحبت کردن سیکار [سیگار] کشیدن تکان خوردن ممنوع و باید بپرچم نگاه کنند.
۸ ـ بانوان در موقع تلاقی با پرچم فقط رو بسمتی که پرچم حرکت می‌کند خواهند ایستاد و باین طریق ادای احترام خواهند نمود.
در موقع تلاقی با پرچم‌های ارتش شاهنشاهی مخصوصاً در روز سوم اسفند که پرچم‌های مزبور با شرایطی که در نظامنامه قید شده در معابر و سان و رژه دیده می‌شوند احترامات لازم را به عمل آورده و اجراء مقررات را در نظر گیرند.}}<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=194102&isLaw=0 |عنوان=مقررهٔ ۶۷۶۶۶: بخشنامه راجع به احترام پرچم ارتش شاهنشاهی از طرف اشخاص غیرنظامی | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات |تاریخ بازبینی=4 March 2016| نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20160304221723/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=194102&isLaw=0 | تاریخ بایگانی=4 March 2016 | مکان=تهران | زبان=fa }}</ref>
 
مقررات خاص دیگری برای احترام به پرچم و حفظ شدن آن در کشور وجود دارند:
* در کلیه مصاحبه‌های تصویری مقامات، در داخل یا خارج از کشور، باید پرچم رسمی ایران وجود داشته و در معرض دید باشد.
* پرچم با بهترین کیفیت و در مناسب‌ترین مکان کلیه ادارات و مؤسسات نصب شود.
* در مراسم صبح گاهی مدارس، پرچم به اهتزاز درآید.
* در کلیه مراسم مشهور، مثل ۲۲ بهمن، پرچم در مکان‌های مناسب نصب شود.
* شکل پرچم و سرود ملی به دانش آموزان آموزش داده شود.<ref>{{Cite web|url = http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=120182&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms=|title = موظف نمودن کلیه دستگاه‌های اجرایی نسبت به ضرورت رعایت آداب ملی و اولویت دادن به جایگاه متعالی پرچم جمهوری اسلامی ایران|website = سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران|publisher = معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران}}{{پیوند مرده|date=نوامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
 
=== نیمه‌افراشتن پرچم ===
در سال ۱۳۶۹، معاون اول رئیس‌جمهور دستور داد که در هفتهٔ عزای عمومی که به مناسب اولین سالگرد ارتحال روح‌الله موسوی خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، برگزار شده بود، پرچم رسمی کشور به صورت نیمه‌افراشته در آید.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/t_searchtitle.do?reqCode=view&isLaw=on&caption=پرچم&x=17&y=17 | عنوان=لیست قوانین مرتبط با پرچم، صفحهٔ اول | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات | تاریخ=۱۳۶۸ | تاریخ بازبینی=21 September 2015 | نشانی بایگانی=https://archive.today/20150921002924/http://law.dotic.ir/AIPLaw/t_searchtitle.do?reqCode=view&isLaw=on&caption=%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85&x=17&y=17 | تاریخ بایگانی=۲۱ سپتامبر ۲۰۱۵ | مکان=تهران | زبان=fa | dead-url=yes }}</ref>{{یاد|پیرو اطلاعیه مورخ ۸ / ۳ / ۶۹ مبنی بر اعلام یک هفته عزای عمومی از تاریخ
۱۱/ ۳ / ۶۹ بمناسبت اولین سالگرد رحلت امام خمینی قدس سره مقتضی است.
بهمین مناسبت پرچم کشور در هفته مذکور بحالت نیم افراشته در آید.
حسن حبیبی
معاون اول رئیس‌جمهور}}<ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=98690&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= | عنوان=مقررهٔ ۱۵۴۶۵: تکلیف کلیه وزارتخانه‌ها به نیمه افراشته درآوردن پرچم کشور در هفته عزای عمومی از تاریخ 1369/3/11 بمناسبت اولین سالگرد رحلت امام خمینی | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات | تاریخ=۱۳۶۸ | تاریخ بازبینی=21 September 2015 | نشانی بایگانی=https://archive.today/20150921002818/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=98690&isLaw=1&type=all&searchText=%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85&synonyms= | تاریخ بایگانی=۲۱ سپتامبر ۲۰۱۵ | مکان=تهران | زبان=fa | dead-url=yes }}</ref>
 
بعدها، طبق دستور معاون اول رئیس‌جمهور، نظر به این که پرچم ایران، متضمن عبارت «اللّه» و «لا اله الّا اللّه» و «اللّه اکبر» است؛ و با توجه به قداست کلمهٔ الله هیچ‌کس حق نیمه‌افراشتن پرچم رسمی کشور را در ایام سوگواری و عزاداری ندارد. طبق این بخشنامه، در سوگواری‌ها می‌توان پرچم سیاه در کنار پرچم رسمی کشور به اهتزاز درآورد.{{یاد|بخشنامه به کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات:
نظر به اینکه مطابق اصل هیجدهم قانون اساسی، پرچم رسمی جمهوری اسلامی ایران متضمن عبارت «لا اله الا الله» و «الله اکبر» می‌باشد، مقتضی است کلیه دستگاه‌های یاد شده و واحدهای تابعه و وابسته برای حفظ حرمت و قداست.
لفظ جلاله «الله» در ایام عزاداری و سوگواری از نیم افراشته کردن پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران خودداری نموده و در صورت لزوم نسبت به افراشتن پرچم سیاه در کنار آن اقدام نمایند.
پرویز داودی - معاون اول رئیس‌جمهور}}<ref name="dotic3"/>
 
در عمل چندان به چنین بخشنامه‌ای توجه نشد و گهگاه در سوگواری‌ها پرچم به صورت نیمه‌افراشته درمی‌آمد. برای نمونه در مراسم پارالمپیک ۲۰۱۶ ریودوژانیرو، در پی مرگ دلخراش [[بهمن گلبارنژاد]] دوچرخه‌سوار ایرانی، پرچم ایران نیمه‌افراشته گردید<ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=پایان پارالمپیک ریو با ادای احترام به بهمن گلبارنژاد |نشانی=http://www.bbc.com/persian/sport/2016/09/160918_u04_rio_paralympics |بازبینی=۲۱ تیر ۱۳۹۶ |اثر=وبگاه بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ=۲۰ شهریور ۱۳۹۵ |ناشر=بی‌بی‌سی فارسی |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20170712021250/http://www.bbc.com/persian/sport/2016/09/160918_u04_rio_paralympics |تاریخ بایگانی=۲۱ تیر ۱۳۹۶}}</ref> و رسماً هم در ۶ بهمن ۱۳۹۵، طی بخشنامهٔ معاون اول رئیس‌جمهور، ممنوعیت نیمه‌افراشتن پرچم ایران لغو شد.<ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=لغو ممنوعیت نیمه افراشته کردن پرچم جمهوری اسلامی ایران در مواقع بروز حوادث ناگوار و در جهت هماهنگی با رویه‌های بین‌المللی (بخشنامه شماره ١٣٨٢٢۶/٣٧٧٧٧ مورخ ۶/١١/١٣٩۵ معاون اول رئیس‌جمهور) |نشانی=https://shenasname.ir/organs/dolat/nahad/3622-138226.html |بازبینی=۹ آذر ۱۳۹۶ |اثر=وبگاه شناسنامهٔ قانون |تاریخ=۹ بهمن ۱۳۹۵ |ناشر= |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20171130083129/https://shenasname.ir/organs/dolat/nahad/3622-138226.html |تاریخ بایگانی=۹ آذر ۱۳۹۶}}</ref>
 
== نگارخانه ==
{{وسط|
<gallery style="text-align:center">
پرونده:Flag of Iran in the Morning of Nishapur - near Simorgh Culture house 15.JPG|پرچم‌های ایران به عنوان المان شهری
پرونده:Abdullah Saeedi Elementry school nishapur 1.jpg|پرچم ایران بر سردرِ مدرسه‌ای
پرونده:Flag of Iran azadi st.jpg|پرچمِ بزرگ ایران، خیابان آزادی، [[تهران]]
پرونده:Flag of Iran in map.svg|پرچم-نقشهٔ ایران
</gallery>
}}
 
== جستارهای وابسته ==
{{درگاه|ایران/پرچم}}
* استاندارد ملی پرچم ایران [https://web.archive.org/web/20160816082306/http://isiri.org/portal/file/?270420%2F1.pdf]
* [[ایران]]
* [[سرود ملی ایران]]
* [[سرود شاهنشاهی ایران]]
* [[سرود پرچم شیر و خورشید ایران]]
* [[شیر و خورشید]]
* [[درفش کاویانی|درفش کاویان]]
 
== یادداشت ==
{{کوچک}}
{{یادداشت}}
{{پایان کوچک}}
 
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}
 
== منابع ==
{{چندستونه}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=آدمیت |نام۱=فریدون |پیوند نویسنده۱=فریدون آدمیت |عنوان=امیرکبیر و ایران |تاریخ=1362 |ناشر=شرکت سهامی انتشارات خوارزمی |مکان=تهران |زبان=fa}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= آذری شهرضایی|نام۱= رضا|تاریخ= ۱۳۸۴|عنوان= جنگ بیرق، شیر و خورشید ایران در تقابل با ماه و ستاره عثمانی|پیوند= http://ensani.ir/fa/article/205506/مقالات-جنگ-بیرق-شیر-و-خورشید-ایران-در-مقابل-با-ماه-و-ستاره-عثمانی|ژورنال= گفتگو|دوره= |شماره= ۴۳|صفحات=86-95 |دسترسی پیوند=آبونمان |تاریخ بازبینی= }}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=آل داوود |نام۱=علی |پیوند نویسنده۱=علی آل داوود |عنوان=نامه‌های امیر کبیر به انضمام رساله نوادر الامیر |تاریخ=۱۳۷۱ |ناشر=تاریخ ایران |مکان=تهران |زبان=fa}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= احمدی|نام۱= حسین|نام خانوادگی۲= |نام۲= |تاریخ= ۱۳۷۸|عنوان= انگلیسی‌ها و فرزندان فرمانفرما|پیوند= http://ensani.ir/fa/article/179198/انگلیسی-ها-و-فرزندان-فرمانفرما|ژورنال= گنجینه اسناد|دوره= |شماره= ۳۳ و ۳۴|صفحات= ۱۶-۲۹|doi= |تاریخ بازبینی= ۱۱ دسامبر ۲۰۱۹}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = امانت| نام = عباس| پیوند نویسنده = عباس امانت| عنوان = قبلهٔ عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران| ترجمه = حسن کامشاد| جلد = | سال = ۱۳۹۱| ناشر = کارنامه|مکان = تهران| شابک = | صفحه = | پیوند = }}
* {{یادکرد کتاب |عنوان=اوستا کهن‌ترین سرودها و متنهای ایرانی| ترجمه=جلیل دوستخواه |تاریخ=۱۳۷۱ |ناشر=مروارید |مکان=تهران |شابک=964-6026-16-8 |زبان=fa|رف=اوستا}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی=ببری‌دیزج | نام=‌مهربان | عنوان=انواع بیرق و کاربردهای آن در نتایج یک پژوهش عهد ناصری | ژورنال=پیام بهارستان | شماره=85 | سال=1388 | صفحه=904–930 | پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/574790 |دسترسی پیوند=آبونمان | زبان=fa | تاریخ بازبینی=2019-11-12}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=بختورتاش | نام=نصرت‌الله | عنوان=تاریخ پرچم ایران درفش ایران از باستان تا امروز | ناشر=انتشارات بهجت | مکان=تهران | سال=۱۳۸۳ | شابک=964-6671-48-9 | زبان=fa }}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=پیِمونتِسه|نام=آنجلو م.|عنوان=یک مأخذ تاریخی دربارهٔ تاریخ قاجاریه|ژورنال=بررسی‌های تاریخی|شماره=50|سال=1353|دسترسی پیوند=آبونمان|صفحه=35–70|ترجمه=خسرو فانیان|پیوند=http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/292694|زبان=fa|تاریخ بازبینی=2014-02-21}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی=جمال‌زاده | نام=‌سید‌محمد‌علی | عنوان=بیرقهای ایران در عهد صفویه | ژورنال=هنر و مردم | شماره=39,40 | سال=1344 | دسترسی پیوند=آبونمان | صفحه=10–14 | پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/255066 | زبان=fa | تاریخ بازبینی=2020-02-04}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =خمینی | نام =روح‌الله | پیوند نویسنده =روح‌الله خمینی | عنوان =صحیفهٔ امام خمینی | ترجمه = | جلد =۶ | سال =۱۳۷۸ | ناشر =مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) |مکان =تهران | شابک =964-335-352-4 | صفحه =۲۷۵ | پیوند =https://web.archive.org/web/20170225014313/http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_42132/_تبیین_نتایج_مبارزات_ملت_ایران_ـ_برنامه‌های_رفاهی_مادی_و_معنوی_ـ__تأکید_بر___«جمهوری_اسلامی»_و_خودسازی | تاریخ بازبینی =۷ اسفند ۱۳۹۵}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =خمینی | نام =روح‌الله | پیوند نویسنده =روح‌الله خمینی | عنوان =صحیفهٔ امام خمینی | ترجمه = | جلد =۱۲ | سال =۱۳۷۸ | ناشر =مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) |مکان =تهران | شابک =964-335-352-4 | صفحه =۴۷۷ | پیوند =https://web.archive.org/web/20170629033439/http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_43153/_اعتراض_شدید_به_عدم_بهبود_و_اصلاح_امور_در_زمینه‌های_گوناگون_کشور | تاریخ بازبینی =۷ اسفند ۱۳۹۵}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =خمینی | نام =روح‌الله | پیوند نویسنده =روح‌الله خمینی | عنوان =صحیفهٔ امام خمینی | ترجمه = | جلد =۱۲ | سال =۱۳۷۸ | ناشر =مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) |مکان =تهران | شابک =964-335-352-4 | صفحه =۴۸۶ | پیوند =http://archive.is/qTgib| تاریخ بازبینی =۲۱ تیر ۱۳۹۶}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = دوراند| نام = هنری مورتیمر| پیوند نویسنده = مورتیمر دیورند| عنوان = نادر شاه| ترجمه = عبدالرضا بلادی| جلد = | سال = ۱۳۸۲| ناشر = نوید شیراز|مکان = شیراز| شابک = 964-358-060-1| صفحه = ۳۸| پیوند = }}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ذکاء |نام=یحیی |پیوند نویسنده=یحیی ذکا |سال=آذر ۱۳۴۱ |دسترسی پیوند=آبونمان |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/247866 |عنوان=یکی دیگر از رازهای تخت جمشید (کشف شکل و چگونگی درفش شاهنشاهان هخامنشی) |ژورنال=[[هنر و مردم]] |مکان=تهران |ناشر=[[وزارت فرهنگ ایران|وزارت فرهنگ]] |دوره=۱ |شماره=۲ |صفحات=۱۲–۲۱ |توسط=[[نورمگز]]}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ذکاء |نام=یحیی |پیوند نویسنده=یحیی ذکا |سال=اردیبهشت ۱۳۴۴ |دسترسی پیوند=آبونمان |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/254980 |عنوان=تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سده سیزدهم هجری قمری تا امروز (۱) |ژورنال=[[هنر و مردم]] |مکان=تهران |ناشر=[[وزارت فرهنگ و هنر]] |دوره=۴ |شماره=۳۱ |صفحات=۱۳–۲۴ |توسط=[[نورمگز]] |رف=Zoka1}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ذکاء |نام=یحیی |پیوند نویسنده=یحیی ذکا |سال=خرداد و تیر ۱۳۴۴ |دسترسی پیوند=آبونمان |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/254997 |عنوان=تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سده سیزدهم هجری قمری تا امروز (۲) |ژورنال=[[هنر و مردم]] |مکان=تهران |ناشر=[[وزارت فرهنگ و هنر]] |دوره=۴ |شماره=۳۳–۳۲ |صفحات=۲۱–۳۸ |توسط=[[نورمگز]] |رف=Zoka2}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ذکاء |نام=یحیی |پیوند نویسنده=یحیی ذکا |سال=مرداد ۱۳۴۴ |دسترسی پیوند=آبونمان |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/255012 |عنوان=تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سده سیزدهم هجری قمری تا امروز (۳) |ژورنال=[[هنر و مردم]] |مکان=تهران |ناشر=[[وزارت فرهنگ و هنر]] |دوره=۴ |شماره=۳۴ |صفحات=۲۵–۴۰ |توسط=[[نورمگز]] |رف=Zoka3}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ذکاء |نام=یحیی |پیوند نویسنده=یحیی ذکا |سال=شهریور ۱۳۴۴ |دسترسی پیوند=آبونمان |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/255025 |عنوان=تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سده سیزدهم هجری قمری تا امروز (۴) |ژورنال=[[هنر و مردم]] |مکان=تهران |ناشر=[[وزارت فرهنگ و هنر]] |دوره=۴ |شماره=۳۵ |صفحات=۳۲–۳۷ |توسط=[[نورمگز]] |رف=Zoka4}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ذکاء |نام=یحیی |پیوند نویسنده=یحیی ذکا |سال=مهر ۱۳۴۴ |دسترسی پیوند=آبونمان |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/255036 |عنوان=تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سده سیزدهم هجری قمری تا امروز (۵) |ژورنال=[[هنر و مردم]] |مکان=تهران |ناشر=[[وزارت فرهنگ و هنر]] |دوره=۴ |شماره=۳۶ |صفحات=۳۱–۳۷ |توسط=[[نورمگز]] |رف=Zoka5}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ذکاء |نام=یحیی |پیوند نویسنده=یحیی ذکا |سال=آذر ۱۳۴۴ |دسترسی پیوند=آبونمان |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/255057 |عنوان=تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سده سیزدهم هجری قمری تا امروز (۶) |ژورنال=[[هنر و مردم]] |مکان=تهران |ناشر=[[وزارت فرهنگ و هنر]] |دوره=۴ |شماره=۳۸ |صفحات=۲۱–۳۰ |توسط=[[نورمگز]] |رف=Zoka6}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی=رنجبر‌ ملکشاه | نام=‌مرتضی | عنوان=پژوهشی پیرامون درفش شهداد قدیمی ترین پرچم شناخته شده در جهان | ژورنال=پژوهش هنر | شماره=5 | سال=1393 |دسترسی پیوند=آبونمان | صفحه=79–84 | پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1226684 | زبان=fa | تاریخ بازبینی=2020-02-10}}
* {{یادکرد کتاب |عنوان=سالنامه وزارت امور خارجه |تاریخ=۱۳۳۲ ه‍.ق |ناشر=فاروس |مکان=طهران |زبان=fa|رف=سالنامه}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = سولتیکف| نام = الکسیس| پیوند نویسنده = الکسیس سولتیکف| عنوان = مسافرت به ایران| ترجمه = محسن صبا| جلد = | سال = ۱۳۶۵| ناشر = شرکت انتشارات علمی و فرهنگی (وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی)|مکان = | شابک = | صفحه = ۸| پیوند = }}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =سیدی| نام = علی و دیگران| پیوند نویسنده = علی سیدی| عنوان =رسملی قاموسِ عثمانی| ترجمه = | جلد = ۱| سال = ۱۳۳۰ ه‍.ق| ناشر = جهان|مکان = اسلامبول| شابک = | صفحه = 178| پیوند = https://archive.org/details/resimlimsiosm00seyd/page/n180|زبان=ota|رف=رسملی}}
* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=سیدی |نام=سید محمد |سال=۱۳۸۳ |پیوند مدخل=http://rch.ac.ir/article/Details/13060 |مدخل=پرچم |نام خانوادگی ویراستار=موسوی بجنوردی |نام ویراستار=کاظم |پیوند ویراستار=سید محمدکاظم موسوی بجنوردی |دانشنامه=[[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] |جلد=۱۳ |مکان=تهران |ناشر=[[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] |صفحات=۵۸۲–۵۸۸}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی=شاطری | نام=‌میترا | عنوان=تاملی بر کارکردشناسی درفش های دوره صفوی | ژورنال=پژوهش های باستان شناسی ایران | شماره=11 | سال=1395 |دسترسی پیوند=آبونمان | صفحه=163–176 | پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1206586 | زبان=fa | تاریخ بازبینی=2020-03-31}}
* {{یادکرد|کتاب=اطلاعات عمومی|نویسنده= شکیباپور، عنایت‌الله|ترجمه= |ناشر = کتابفروشی اشراقی|شهر=|کوشش=|ویرایش=|صفحه=۲۹۷|سال=|شابک=}} {{کدام|یادکرد ناقص}}
* [[فردوسی|حکیم ابوالقاسم فردوسی]]، [[شاهنامه]] فردوسی {{کدام|یادکرد ناقص}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = فلاندن| نام = اوژن| پیوند نویسنده = اوژن فلاندن| عنوان = سفرنامهٔ اوژن فلاندن به ایران| ترجمه = حسین نورصادقی| جلد = | سال = ۲۵۳۶| ناشر = اشراقی|مکان = تهران| شابک = | صفحه = ۱۵۴| پیوند = }}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=قاجار |نام۱=رضاقلی میرزا |نام خانوادگی ویراستار۱=فرمانفرمائی قاجار |نام ویراستار۱=اصغر |پیوند ویراستار۱=اصغر فرمانفرمائی قاجار |عنوان=سفرنامهٔ رضاقلی میرزا نوهٔ فتحعلی شاه |تاریخ=۱۳۴۶ |ناشر=دانشگاه تهران |مکان=تهران |زبان=fa}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=کسروی |نام=احمد |سال=۱۳۰۹ |پیوند نویسنده=احمد کسروی |عنوان=[[تاریخچه شیر و خورشید]] |مکان=تهران |ناشر= |oclc=۱۰۳۰۰۵۵۸۰۱}}
* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=کوپریلی |نام=فؤاد |پیوند نویسنده=محمد فؤاد کوپرولو |سال=۱۳۷۹ |پیوند مدخل=http://rch.ac.ir/article/Details/13060 |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20200401202710/https://rch.ac.ir/article/Details/13060 |تاریخ بایگانی=۱ آوریل ۲۰۲۰ |مدخل=پرچم. ۱:تاریخچه پرچم در جهان اسلام |نام خانوادگی ویراستار=حداد عادل |نام ویراستار=غلامعلی |پیوند ویراستار=غلامعلی حداد عادل |دانشنامه=[[دانشنامه جهان اسلام]] |جلد=۵ |مکان=تهران |ناشر=[[بنیاد دایرةالمعارف اسلامی]] |صفحات=}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی=مکلا | نام=‌ابراهیم | عنوان=شیر و خورشید: نشان رسمی دولت ایران | ژورنال=وزارت امور خارجه | شماره=12 | سال=1344 | صفحه=106–170 | پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1200337 |دسترسی پیوند=آبونمان | زبان=fa | تاریخ بازبینی=2020-01-08}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=نجفی |نام۱=ابوالحسن |عنوان=غلط ننویسیم (فرهنگ دشواریهای زبان فارسی) |تاریخ=۱۳۷۴ |ناشر=مرکز نشر دانشگاهی |مکان=تهران |شابک=964-01-0559-7 |زبان=fa}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = نیرنوری| نام = عبدالحمید| پیوند نویسنده = حمید نیرنوری| عنوان = تاریخچهٔ بیرق ایران و شیر و خورشید| جلد = | سال = ۱۳۴۴| ناشر = مؤسسهٔ مطالعات و تحقیقات اجتماعی|مکان = تهران| شابک = | صفحه = ۱۱۴| پیوند = }}
* {{یادکرد|عنوان = پرچم جمهوری اسلامی ایران - ویژگی‌ها | پیوند = http://www.isiri.org/portal/files/std/1.pdf|نویسنده= یکصد و چهل و هفتمین کمیته ملی استاندارد پوشاک و فراورده‌های نساجی|ناشر=سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران|ویرایش= تجدیدنظر اول|سال= ۱۳۸۳|شماره=}}
* [https://web.archive.org/web/20120621160841/http://www.isiri.org/portal/files/std/1.htm پرچم جمهوری اسلامی ایران] مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، اسفند ماه ۱۳۷۱
{{چپ‌چین}}
* {{citation|last=Barker|first=Patricia L.|title=Islamic Textiles|publisher=British Museum Press|year=1995|page=137|isbn=0-7141-2522-9|زبان=en}}
* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی۱=David-Weill |نام۱=J. |پیوند نویسنده۱=:en:Jean David-Weill |سال=1960 |entry-url-access=subscription |پیوند مدخل=http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_SIM_0497 |مدخل=ʿAlam |نام خانوادگی ویراستار۱=Lewis |نام ویراستار۱=B. |پیوند ویراستار۱=برنارد لوئیس |نام خانوادگی ویراستار۲=Pellat |نام ویراستار۲=Ch. |پیوند ویراستار۲=شارل پلا |نام خانوادگی ویراستار۳=Schacht |نام ویراستار۳=J. |پیوند ویراستار۳=یوزف شاخت |دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] |جلد=I |ویرایش=2nd |مکان=Leiden |ناشر=[[انتشارات بریل|E. J. Brill]] |صفحه=349 |زبان=en}}
* {{یادکرد|نام۱ =Kaveh | نام خانوادگی۱ = Farrokh| نام۲ = Angus | نام خانوادگی۲= McBride|کتاب=Sassanian Elite Cavalry AD 224-642|ویرایش=1st |ناشر=Osprey Publishing|سال=۲۰۰۵| شابک = 1-84176-713-1|زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = | نام = | پیوند نویسنده = | عنوان =Flags of Maritime Nations | ترجمه = | جلد = | سال =1899 | ناشر =United States, Navy Department, Bureau of Equipment |مکان =Washington | شابک = | صفحه = | پیوند =https://en.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AFlags_of_Maritime_Nations_(1899).djvu&page=109|رف=Flags of Maritime Nations|زبان=en }}
* {{یادکرد
|فصل= Possible source for some motifs of decoration on islamic ceramics|نام خانوادگی= Frick | نام = F. A.|کتاب=Muqarnas |ناشر=Osprey Publishing|سال=۱۹۹۳|شابک=|زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=Fryer |نام۱=John |عنوان=A New Account of East-India and Persia, in Eight Letters: Being Nine Years Travels Begun 1672 and Finished 1681 |تاریخ=1698 |ناشر=R.R. for R i. Chiswell, at the Rose and Crown in St. Paul's Church-Yard |مکان=London |نشانی=https://archive.org/details/anewaccounteast00whitgoog/page/n395 |تاریخ بازبینی=12 January 2020 |زبان=en |فصل=XII}}
* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=Greaves |نام=Rose L. |پیوند نویسنده= |سال=1996 |پیوند مدخل=http://www.iranicaonline.org/articles/durand |مدخل=DURAND, HENRY MORTIMER |نام خانوادگی ویراستار=Yarshater |نام ویراستار=Ehsan |پیوند ویراستار=احسان یارشاطر |دانشنامه=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |جلد=Vol. VII |مکان=New York |ناشر=Bibliotheca Persica Press |صفحات=394-395 |زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=Hanway |نام۱=Jonas |عنوان=An Historical Account of the British Trade over the Caspian Sea: With a Journal of Travels through Russia into Persią |تاریخ=1753 |ناشر=Mr. Dodsley |مکان=London |نشانی=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.31214/page/n275 |تاریخ بازبینی=15 January 2020 |زبان=en |فصل=XXXVII}}
* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=Khaleghi-Motlagh |نام=Djalal |پیوند نویسنده=جلال خالقی مطلق |سال=1994 |پیوند مدخل=http://www.iranicaonline.org/articles/derafs-e-kavian- |مدخل=DERAFŠ-E KĀVĪĀN |نام خانوادگی ویراستار=Yarshater |نام ویراستار=Ehsan |پیوند ویراستار=احسان یارشاطر |دانشنامه=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |جلد=VII/3 |مکان=New York |ناشر=Bibliotheca Persica Press |صفحات=315–316 |زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =MacGeorge | نام =Andrew | پیوند نویسنده =Andrew MacGeorge | عنوان =Flags: Some Account of their History and Uses. | ترجمه = | جلد = | سال =1881 | ناشر =Blackie & Son |مکان =Washington | شابک = | صفحه = | پیوند =https://www.gutenberg.org/files/39221/39221-h/39221-h.htm#x19|زبان=en }}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=McCandless |نام۱=Byron |نام خانوادگی۲=Grosvenor |نام۲=Gilbert |عنوان=Flags of the World |تاریخ=1917 |ناشر=National Geographic Society |مکان=USA |زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=Najmabadi |نام۱=Afsaneh |عنوان=Gender and sexual anxieties of Iranian Modernity |تاریخ=2005 |ناشر=University of California Press |شابک=0-520-24262-9 |صفحات=68-88 |زبان=en |فصل=II}}
* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=Shapur Shahbazi |نام=A. |پیوند نویسنده=علیرضا شاپور شهبازی |سال=1994 |پیوند مدخل=http://www.iranicaonline.org/articles/derafs |مدخل=DERAFŠ |نام خانوادگی ویراستار=Yarshater |نام ویراستار=Ehsan |پیوند ویراستار=احسان یارشاطر |دانشنامه=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |جلد=VII/3 |مکان=New York |ناشر=Bibliotheca Persica Press |صفحات=312–315 |زبان=en}}
* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=Shapur Shahbazi |نام=A. |پیوند نویسنده=علیرضا شاپور شهبازی |سال=1999 |پیوند مدخل=http://www.iranicaonline.org/articles/flags-i |مدخل=FLAGS i. Of Persia |نام خانوادگی ویراستار=Yarshater |نام ویراستار=Ehsan |پیوند ویراستار=احسان یارشاطر |دانشنامه=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |جلد=X/1 |مکان=New York |ناشر=Bibliotheca Persica Press |صفحات=12–27 |زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=Stack |نام۱=Edward |عنوان=Six months in Persia |تاریخ=1882 |ناشر=Gilbert and Rivington, Limited |مکان=London |نشانی=https://archive.org/details/sixmonthsinpersi01staciala/page/14 |تاریخ بازبینی=17 January 2020 |زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =Whymper | نام =Frederick | پیوند نویسنده =Frederick Whymper | عنوان =The Sea: Its Stirring Story of Adventure, Peril, & Heroism. | ترجمه = | جلد =2 | سال =1890 | ناشر =Cassell and Company Ltd |مکان =London | شابک = | صفحه = | پیوند =https://www.gutenberg.org/files/39342/39342-h/39342-h.html|زبان=en }}
{{پایان چپ‌چین}}
{{پایان چندستونه}}
 
در مقرره‌ای به تاریخ ۱۳۳۶ چنین آمده‌است:<ref name="dotic2">{{یادکرد وب | نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=212093&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= | عنوان=مقررهٔ ۸۳۰۷۲: تصویبنامه راجع به پرچم ایران | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات | تاریخ=۱۳۳۶ | تاریخ بازبینی=18 June 2018 | نشانی بایگانی=https://archive.today/20180618134931/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=212093&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= | تاریخ بایگانی=۱۸ ژوئن ۲۰۱۸ | مکان=تهران | زبان=fa | dead-url=yes}}</ref> «نقش شیر و خورشید به رنگ زرد طلایی در وسط پرچم روی قسمت سفید و به قسمی رسم می‌شود که سر شیر به طرف چوب پرچم و شمشیر به‌طور عمودی در دست شیر قرار گرفته و پای شیر به طرف رنگ قرمز باشد. در یک روی پرچم که سر شیر به طرف چپ بیننده است، شمشیر در دست راست شیر است و نگاه شیر متمایل به چپ و دم شیر به شکل حرف ''S'' ایتالیک [است] و یک خم به طرف بالا دارد. در روی دیگر پرچم عکس این وضع خواهد بود؛ یعنی شمشیر در دست چپ شیر است و نگاه شیر متمایل به راست و دم شیر وارونهٔ حرف ''S'' ایتالیک است و شیر و خورشید دو روی پرچم باید برهم منطبق باشد. زیر پای شیر از امتداد شمشیر تا نقطهٔ تقاطع عمود فرضی که از آخرین نقطهٔ دم شیر فرود آید متناسب با ابعاد تصویر، خط مستقیمی رسم می‌شود.» در مقرره‌ای دیگر به تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۳۷ شیر و خورشید به جای خط افقی بر روبانی تاخورده جای داده می‌شود. به گفتهٔ یحیی ذکاء در ۱۳۴۴ کمیسیونی در «مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران» تشکیل شد که برای پرچم ایران استانداردهایی را تدوین نماید. بار دیگر در این استاندارد، تکیه‌گاه شیر، یک خط (به جای روبان تاخورده) توصیف شد.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۶)|ک=هنر و مردم|ص=|رف=Zoka6}}</ref> سرانجام نیز در دههٔ ۱۳۵۰، طراحی مدرنی از شیر و خورشید رسمیت یافت و بر اسناد دولتی و پرچم‌ها نقش بست.<ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی=معتضد |نام=خسرو |عنوان=هلال احمر، علامت بهداری دولت عثمانی بود |نشانی=http://www.asriran.com/fa/news/334868/هلال-احمر-علامت-بهداری-دولت-عثمانی-بود |بازبینی=۳۰ فروردین ۱۳۹۶ |اثر= |تاریخ=۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۳ |ناشر=سایت تحلیلی خبری عصر ایران |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20170419163051/http://www.asriran.com/fa/news/334868/%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF |تاریخ بایگانی=۱۹ آوریل ۲۰۱۷ |dead-url=no}}</ref>
== پیوند به بیرون ==
{{ویکی‌انبار|Category:Flags of Iran|پرچم ایران}}
 
'''تناسب پهنا به درازای پرچم:''' در نظام‌نامهٔ ۱۲۸۹ ه‍.خ پهنای پرچم ۱۵۶ سانتی‌متر و درازای آن ۳۱۲ سانتی‌متر تعیین گردید. بدین ترتیب نسبت پهنا به درازا ۱ به ۲ بوده‌است.<ref>{{پک|۱۳۳۲ ه‍. ق|ک=سالنامه وزارت امور خارجه|ص=۲۰۲–۲۰۴|رف=سالنامه}}</ref> در مقرره‌ای به تاریخ ۱۳۱۴ قطع (تناسب پهنا به درازای) پرچم‌های دولتی، ملی و نظامی بر زمین ۲ به ۳ و بر کشتی‌ها ۱ به ۳ تعیین گردید.<ref name="dotic1"/> در مقرره‌های دیگری به تاریخ ۱۴ دی و ۸ بهمن ۱۳۳۶ تناسب پهنا به درازای پرچم‌های ایران بر زمین و بر کشتی‌ها ۱ به ۱٫۷۵ (یا همان ۴ به ۷) تعیین شد که این تناسب در پرچم کنونی ایران نیز رعایت می‌شود.<ref name="dotic2"/><ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=164493&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= | عنوان=مقررهٔ ۴۸۸۷۱: تصویب‌نامه راجع به پرچم ایران | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات | تاریخ=۱۳۳۶ | تاریخ بازبینی=21 September 2015 | نشانی بایگانی=https://archive.today/20150921002802/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=164493&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= | تاریخ بایگانی=۲۱ سپتامبر ۲۰۱۵ | مکان=تهران | زبان=fa | dead-url=yes}}</ref>
{{نمادهای ملی ایران}}
{{پرچم کشورهای قاره آسیا}}
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/کاربر:Shfarshid/صفحه_تمرین۲»