باکتری: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:باکتری ها.png|بندانگشتی||چپ|400px|دسته‌بندی انواع باکتری‌ها]]'''باکتری‌ها''' یا '''ترکیزه‌ها''' {{به انگلیسی|Bacteria}} [[دامنه (زیست‌شناسی)|دامنه‌ای]] از [[پروکاریوت]]‌ها هستند. این [[جاندار|جانداران]] که عمدتاً اندازه‌ای در حد چند [[میکرون]] دارند از جمله اولین جانداران پدید آمده بر روی کره زمین‌زمین هستند. این جانداران ساده از متنوع‌ترین و مهم‌ترین [[میکروارگانیسم|میکروارگانیسم‌]]ها به‌شمار می‌روند.

باکتری‌ها در سطح وسیعی با [[جانوران]]، [[گیاه|گیاهان]]، [[قارچ|قارچ‌ها]]‌ها و [[آغازیان]] رابطه یرابطهٔ [[هم‌زیستی]] دارند، به‌طوری که بدون فعالیت آن‌ها، حیات به شکل کنونی بر روی زمین مختل می‌گردد. باکتری‌ها نقش حیاتی در [[چرخه‌های مواد غذایی]] دارند و بسیاری از مراحل این چرخه‌ها هم‌چون [[تثبیت نیتروژن]] از [[جو زمین]]، تجزیه [[پروتئین|پروتئین‌ها]]‌ها به روش زیستی، تجزیه یتجزیهٔ اجساد و بقایای جانداران و فرایند [[گندیدگی]] به آن‌ها وابسته است.<ref>{{Cite journal|last=Bar-On|first=Yinon M.|last2=Phillips|first2=Rob|last3=Milo|first3=Ron|date=06 19, 2018|title=The biomass distribution on Earth|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29784790/|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=115|issue=25|pages=6506–6511|doi=10.1073/pnas.1711842115|issn=1091-6490|pmc=6016768|pmid=29784790}}</ref> باکتری‌های موجود در جمعیت‌های زندهٔ اطراف [[چشمه آب‌گرم|چشمه‌های آب‌گرم]] مواد غذایی لازم برای حفظ حیات را با تبدیل مواد محلولی هم‌چون [[سولفید هیدروژن]] و [[متان]]، فراهم می‌کنند.<ref name="growth2">^ a b Rappé MS, Giovannoni SJ (2003). "The uncultured microbial majority". Annual Review of Microbiology 57: 369–94. doi:10.1146/annurev.micro.57.030502.090759. PMID 14527284</ref>

باکتری‌ها در مقایسه با [[یوکاریوت|یوکاریوت‌ها]]‌ها ساختمان ساده‌ای دارند. بسیاری از باکتری‌ها همچنان ناشناخته باقی مانده‌اند اما جهت بررسی‌های علمی می‌توان برخی از آن‌ها را در آزمایشگاه [[کشت یاخته|کشت]] داد و این مسئله به [[میکروب‌شناس|میکروب]]‌شناسان کمک بسیاری کرده‌است.<ref>{{Cite journal|last=Dudek|first=Natasha K.|last2=Sun|first2=Christine L.|last3=Burstein|first3=David|last4=Kantor|first4=Rose S.|last5=Aliaga Goltsman|first5=Daniela S.|last6=Bik|first6=Elisabeth M.|last7=Thomas|first7=Brian C.|last8=Banfield|first8=Jillian F.|last9=Relman|first9=David A.|date=2017-12-18|title=Novel Microbial Diversity and Functional Potential in the Marine Mammal Oral Microbiome|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29153320/|journal=Current biology: CB|volume=27|issue=24|pages=3752–3762.e6|doi=10.1016/j.cub.2017.10.040|issn=1879-0445|pmid=29153320}}</ref> ساده‌ترین [[تولید مثل غیرجنسی]] ([[تقسیم دوتایی]])، در باکتری‌ها دیده می‌شود. در تقسیم دوتایی، باکتری مادر در صورت وجود شرایط مناسب به دو باکتری خواهر تقسیم می‌شود. برخی از باکتری‌ها برای حفاظت از خود در شرایط نامساعد محیطی، پوششی ضخیم به دور خود ایجاد می‌کنند که اسپور یا [[هاگ باکتری]] نامیده می‌شود.<ref name=":0">{{Cite journal|last=Fredrickson|first=James K.|last2=Zachara|first2=John M.|last3=Balkwill|first3=David L.|last4=Kennedy|first4=David|last5=Li|first5=Shu-mei W.|last6=Kostandarithes|first6=Heather M.|last7=Daly|first7=Michael J.|last8=Romine|first8=Margaret F.|last9=Brockman|first9=Fred J.|date=2004-07|title=Geomicrobiology of high-level nuclear waste-contaminated vadose sediments at the hanford site, washington state|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15240306/|journal=Applied and Environmental Microbiology|volume=70|issue=7|pages=4230–4241|doi=10.1128/AEM.70.7.4230-4241.2004|issn=0099-2240|pmid=15240306}}</ref> در مجموع درصد کمی از باکتری‌ها [[بیماری‌زا]] بوده و [[بیماری عفونی|بیماری‌های عفونی]] شامل [[وبا]]، [[سیفیلیس]]، [[سیاه‌زخم]]، [[جذام]] و [[طاعون]] را سبب می‌گردند. بیماری‌های کشنده باکتریایی هم‌چون [[سل]] سالانه به ویژه در [[آفریقای سیاه]] سبب دو میلیون مرگ می‌گردد.<ref name="tuber2">"2002 WHO mortality data". Retrieved 2007-01-20.</ref> امروزه از [[آنتی‌بیوتیک|آنتی‌بیوتیک‌ها]]‌ها جهت پیشگیری و درمان عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شود. باکتری‌ها در صنایعی مانند [[تصفیه فاضلاب]]، پاک سازی[[آلودگی نفتی|آلودگی‌های نفتی]]، تولید [[پنیر]] و [[ماست]] از راه [[تخمیر]]، [[بازیافت]] زباله‌ها و استخراج طلا، پالادیوم، مس و سایر فلزات از معادن<ref name="leaching2">{{یادکرد وب|عنوان=Metal-mining bacteria are green chemists|نشانی=https://www.sciencedaily.com/releases/2010/09/100901191137.htm|وبگاه=ScienceDaily|بازبینی=2020-12-03|کد زبان=en}}</ref> و هم‌چنین در [[زیست‌فناوری]]، تولید آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر مواد شیمیایی اهمیت دارند.<ref name="chemicals2">Ishige T, Honda K, Shimizu S (2005). "Whole organism biocatalysis". Current Opinion in Chemical Biology 9 (2): 174–80. doi:10.1016/j.cbpa.2005.02.001. PMID 15811802</ref>

باکتری‌ها به شکل معلق در هوا، بر روی سطوح مختلف، درون غذاها، یخ‌های قطبی، عمق [[پوسته (زمین‌شناسی)|پوسته زمین]]، [[چشمه آب‌گرم|چشمه‌های آب‌گرم]] و حتی [[ضایعات هسته‌ای]] و تقریباتقریباً در هر نقطه از زمین یافت می‌شوند.<ref name=":02">{{Cite journal|last=Fredrickson|first=James K.|last2=Zachara|first2=John M.|last3=Balkwill|first3=David L.|last4=Kennedy|first4=David|last5=Li|first5=Shu-mei W.|last6=Kostandarithes|first6=Heather M.|last7=Daly|first7=Michael J.|last8=Romine|first8=Margaret F.|last9=Brockman|first9=Fred J.|date=2004-07|title=Geomicrobiology of high-level nuclear waste-contaminated vadose sediments at the hanford site, washington state|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15240306/|journal=Applied and Environmental Microbiology|volume=70|issue=7|pages=4230–4241|doi=10.1128/AEM.70.7.4230-4241.2004|issn=0099-2240|pmid=15240306}}</ref> به طوربه‌طور معمول در هر گرم خاک، ۴۰ میلیون و در هر میلی‌لیتر از آب‌های سطحی و زیرزمینی، یک میلیون باکتری و در مجموع تقریباً پنج نانیلیون باکتری بر روی زمین وجود دارد<ref name="zamin">^ Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ (1998). "Prokaryotes: the unseen majority". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 95 (12): 6578–83. Bibcode 1998PNAS...95.6578W. doi:10.1073/pnas.95.12.6578. PMC 33863. PMID 9618454.</ref> که [[زیست‌توده|تودهٔ زنده‌ای]] بیش از مجموع وزن گیاهان و جانوران را شامل می‌شود<ref name="vazn">^ Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ..

Proc Natl Acad Sci U S A. 1998 Jun 9;95(12):6578-83.</ref> در بدن هر انسان تقریباً ده برابر تعداد سلول‌های بدن، باکتری‌های [[ریزاندامگان هم‌زیست انسان|فلور طبیعی بدن]] وجود دارند که بسیاری از آن‌ها باکتری‌های روی [[پوست]] یا فلور [[روده]] هستند.<ref name="gut22">Sears CL (2005). "A dynamic partnership: celebrating our gut flora". Anaerobe 11 (5): 247–51. doi:10.1016/j.anaerobe.2005.05.001. PMID 16701579</ref> تعداد بسیار زیادی از باکتری‌های موجود در بدن به دلیل اثرات حفاظتی [[دستگاه ایمنی]]، بی‌زیان بوده و تعداد کمی نیز سودمند هستند.

[[طبقه‌بندی علمی جانداران|طبقه بندیطبقه‌بندی]] باکتری هاباکتری‌ها در سال هایسال‌های گذشته بر اساس برخی از ویژگیویژگی‌های های آن هاآن‌ها مانند نوع ساختار سلولی، نحوه ینحوهٔ [[متابولیسم]] آن هاآن‌ها یا بر اساس شباهت هاشباهت‌ها و تفاوت هایتفاوت‌های اجزا سلولی مانند نوع [[دی‌ان‌ای]]، [[اسید چرب|اسیدهای چرب]]، [[رنگدانه|رنگدانه ها]]،‌ها، [[آنتی‌ژن|آنتی‌ژن ها]]‌ها و [[کینون|کینون ها]]‌ها صورت می گرفتمی‌گرفت.<ref>{{Cite journal|last=Boucher|first=Yan|last2=Douady|first2=Christophe J.|last3=Papke|first3=R. Thane|last4=Walsh|first4=David A.|last5=Boudreau|first5=Mary Ellen R.|last6=Nesbø|first6=Camilla L.|last7=Case|first7=Rebecca J.|last8=Doolittle|first8=W. Ford|date=2003|title=Lateral gene transfer and the origins of prokaryotic groups|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14616063/|journal=Annual Review of Genetics|volume=37|pages=283–328|doi=10.1146/annurev.genet.37.050503.084247|issn=0066-4197|pmid=14616063}}</ref> امروزه با پیشرفت تکنیک هایتکنیک‌های [[زیست‌شناسی مولکولی]] عمدتاعمدتاً از روش هایروش‌های دقیق تر [[فیلوژنتیک مولکولی]] مانند [[توالی‌یابی دی‌ان‌ای]] و محاسبه یمحاسبهٔ نسبت [[سیتوزین]] به [[گوانین]] برای طبقهطبقه‌بندی بندی باکتری هاباکتری‌ها استفاده می شودمی‌شود.<ref>{{Cite journal|last=Thomson|first=R. B.|last2=Bertram|first2=H.|date=2001-12|title=Laboratory diagnosis of central nervous system infections|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11780267/|journal=Infectious Disease Clinics of North America|volume=15|issue=4|pages=1047–1071|doi=10.1016/s0891-5520(05)70186-0|issn=0891-5520|pmid=11780267}}</ref> سلول‌های باکتریایی برخلاف سلول‌های گیاهی و جانوری و سایر [[یوکاریوت]]‌ها، دارای [[هسته یاخته|هسته]] نیستند و به ندرت دارای اندامک‌های پیوند یافته به [[پوسته یاخته]] هستند. گرچه اصطلاح باکتری‌ها به شکل سنتی شامل تمامی پروکاریوت‌ها بود، در دهه ۱۹۹۰ پس از کشف این موضوع که پروکاریوت‌ها دارای دو گروه موجود زنده هستند که به شکل کاملاً جدا از هم از یک نیای مشترک تکامل یافته‌اند، [[طبقه‌بندی علمی جانداران]] نیز تغییر کرد. این بالافرمانرو یا [[حوزه]] [[تکامل]]ی را باکتری‌ها و [[باستانیان]] یا آرکیا یا باکتری‌های باستانی می‌نامند.<ref name="archea">Woese CR, Kandler O, Wheelis ML (1990). "Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 87 (12): 4576–9. Bibcode 1990PNAS...87.4576W. doi:10.1073/pnas.87.12.4576. PMC 54159. PMID 2112744.</ref>