|
سراوان، اولین نقطه‌ای از ایران است که خورشید در آن طلوع می‌کند. {{جعبه اطلاعات شهر ایران
| نام‌رسمی = سراوان
| نام محلی = شستون
| نام‌های قدیمی = حسینی مقدم
| پانویس =
}}
'''سراوان''' یکی از شهرهای استان [[سیستان و بلوچستان]] در جنوب شرقی ایران است. این شهر با جمعیت ۶۰،۰۴۰ نفر در [[بخش مرکزی شهرستان سراوان|بخش مرکزی]] [[شهرستان سراوان]] است.
انقلاب مردم ايران از اين شهر آغاز شده است.
<br />
== موقعیت جغرافیایی و زیست‌محیطی شهرستان سراوان ==
موقعیت جغرافیایی شهرستان سراوان در نقشه، ۶۲ درجه و ۲۰ دقیقه طول جغرافیایی و ۲۷ درجه و ۲۲ دقیقه عرض جغرافیایی می‌باشد. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا ۱۱۶۵ متر و مسافت آن تا تهران ۱۹۰۶ کیلومتر است. شهرستان سراوان با مساحت ۱۶۰۹۶ کیلومتر مربع دارای ۸ دهستان بنام‌های گشت، حومه، ناهوک، جالق، کله گان، کوهک و اسفندک، کشتگان، بم پشت می‌باشد و مردم این شهرستان با گویش بلوچی صحبت می‌کنند.
{{نوشتار اصلی|زمین‌لرزه سراوان (۱۳۹۲)}}
در تاریخ ۲۷ فروردین ۱۳۹۲ زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۸/۸ ریشتر منطقه سراوان در استان [[سیستان و بلوچستان]] را لرزاند. به دلیل عمق کانونی بسیار زیاد که حدود ۹۰ کیلومتر بود این زلزله خسارت زیادی در پی نداشت؛ و به همین دلیل لرزش‌های این زلزله در نقاط دوردست نظیر دوبی نیز احساس شد.<ref>[http://aftabnews.ir/fa/news/191159/زلزله-امروز-بزرگترین-زلزله-نیم-قرن-اخیر-ایران-است آفتاب‌نیوز]</ref><ref>[http://alef.ir/vdceee8zejh8vpi.b9bj.html?184644]</ref>
== محصولات کشاورزی و سایر منابع ==
خرما، مهم‌ترین محصول کشاورزی شهرستان سراوان است. شهرستان سراوان با دارا بودن نخلستان‌های عظیم به عنوان قطب تولید خرما و در نوع خود بهترین خرمای مضافتی ایران را داراست. ۶۰ نوع مختلف از خرما در این شهرستان کشت می‌شود که در نوع خود بی‌نظیر است. خرمای مضافتی داودی، مضافتی معمولی، ربی سیاه هسته، زرد دان، ربی معمولی، حلیله، راسکوائی، دنبه، ودرود، گرارمال، ربی دان، یک مشتی، رنگنو، ماکیلی، گوزلو، حلیله دان، شندشکن، پیو، مرس، سراسپید، دیداری، سبزو، خشکیج، بهن لدی، وش کنک، ببگمه جنگی، پیمازو، سونت گراگ، زرد دان شهر، جرپان، سکی دان، چرپان بادو، هادوکی، پشتو، گهربا، دگو، کلوت، ساپو، کروچ بی هسته، کلگی، برنی، وشتام، دراز دان، گلدو، جوزبولک، کیاس کنک، وشدان، جوابنزین، شکری کنک، شکری، ابو از مشهورترین انواع خرمای شهرستان سراوان می‌باشند. دیگر محصولات از قبیل گندم، محصولات گلخانه‌ای و جو، انار، انگور، برنج، پرتقال، لیمو، گوجه نیز در شهرستان سراوان کشت می‌شود.
تعداد صنایع موجود شهرستان سراوان، ۶۸ واحد می‌باشد که تعداد ۳۷ واحد آن در نقاط روستایی و تعداد۳۱ واحد بقیه در نقاط شهری مستقر می‌باشند. در سال ۱۳۸۲ تعداد - کارگاه فعال مسئولیت استخراج معادن را به عهده داشته که عمده‌ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارتند از:
سهم شهرستان از کارگاه‌های معدنی فعال استان ۶/۳ درصد می‌باشد. میزان تولیدات اسمی سالانه گروه معدنی غیر فلزی – تن می‌باشد که – درصد تولیدات معدنی کل استان را به خود اختصاص داده‌است. این معادن شامل آهن گرافیت گرانیت آهک می‌باشد.
== مردم‌شناسی و فرهنگ ==
'''جمعیت'''
جمعیت شهر سراوان به تنهایی و فارغ از توابع آن بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۶۰٬۰۱۴ نفر بوده‌است.
زبان مردم شهرستان سراوان و بخش‌های تابعه، بلوچی می‌باشد.
'''دین و مذهب'''
اکثریت مردم سراوان را مسلمانان اهل سنت بلوچستانی بابیش از ۹۹ درصد ازجمعیت شامل می‌شوند
'''پوشش و لباس'''
پیراهن را در زبان محلی پیرام می‌گویند پیرام را جامه یا جامگ هم می‌گویند.
لباس زنان و دختران شهرستان همچون سایرمناطق بلوچستان، لباس سنتی و محلی بوده که شامل پیرام و شلوار با پارچه‌های رنگارنگ مزین به سوزن دوزی است به همراه شال همرنگ آن (سریگ یا روسری) می‌باشد که ان هم درر استای لبه آن سوزن دوری ظریف و قلاب دوزی زیبایی دارد. با این تفاسیر، هم‌اکنون درمکان‌های عمومی چادر سیاه بر روی لباس بلوچی نیز برتن زنان مشاهده می‌شود. هنر سوزن‌دوزی یکی از هنرهای تاریخی و فاخر دست زنان بلوچ به‌شمار می‌رود که فقط با نخ و سوزن انجام می‌شود، در تمام بلوچستان ازجمله سراوان هنر سوزن‌دوزی زیبای زنان بلوچستانی بر روی لباس شان خودنمایی کند. یکی از پیراهن‌های فرح دیبا که در موزه پوشاک سلطنتی در موزه سعد آباد تهران در معرض نمایش عموم است محصول سوزن دوزی زیبای زنان بلوچ بر روی آن است.
گرمای هوا در استان بلوچستان نوع خاصی لباس را طلب می‌کند که همان لباس بلوچی است، گشاد بودن این نوع لباس آن هم معمولاً در تابستان به رنگ سفید و در زمستان رنگ‌های تیره با هوای این منطقه سازگار است و با وجودی که در بسیاری از نقاط لباس‌های مدل جدید جایگزین لباس‌های محلی شده اما در بلوچستان همچنان لباس مردان وزنان اصالت خود ارحفظ کرده‌است. لباس مردان شامل پیرام. شلوار و کلاه (پاک، بره‌ای، و نخی) و کبا (جلیقه) است.
== صنایع دستی ==
حصیر بافی: یکی از قدیمی‌ترین هنرهای دست مردمان ایران زمین است، مردم شهرستان سراوان از برگ درخت خرمای وحشی (داز) که در بیشتر نقاط بلوچستان رویش دارد و ساقه‌های نی باتلاقی حصیر می‌بافند. حصیر، جارو، خورجین، سواس (صندل بلوچی)، کتور، جانماز، بادبزن، سبد، پرده، کلاه حصیری، ریسمان، کیف و کمربند جهت بالا رفتن از نخل خرما از جمله محصولاتی است که مردمان سراوان با برگ درختان داز می‌بافند.
سوزن دوزی: را از دیگر هنرهای دستی فاخز زنان بلوچ می‌باشد که با ذوق و مهارت خاص بر روی پارچه بخیه زده می‌شود. زنان با تبحر خاصی با نخ بر روی پارچه نقش می‌بندند که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌سازند علاوه بر اینکه سوزن دوزی بیشتر در لباس زنان بلوچ، رومیزی، پرده‌ها مشاهده می‌شد اما در حال حاضر بر روی کفش، کیف، شال گردن و همچنین دستبندها، تل‌های دخترانه، گوشواره، انگشتر دیده می‌شود با پیشرفت تکنولوژی همچنان هنر آهنگری در بسیاری از روستاهای شهرستان سراوان از جمله در شهر محمدی و روستای آسپیچ رواج دارد، یادآور شد: مردان این منطقه اقدام به ساخت داس، چاقو، سوزن و تبر می‌کنند.
'''۳-زیور آلات سنتی:''' وجود کوره‌های ذوب فلز در این دیار که شاید قدیمی‌ترین کوره‌های ذوب فلز در جهان باشند نشان از قدمت هنر فلزسازی در این منطقه دارد و زیورآلات سنتی توسط هنرمندان ماهر با ظرافت خاصی تهیه و توسط زنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. زیورالات سنتی سراوان همچون بقیه جاهای بلوچستان از رسومات و آلات اصلی می‌باشد که بر تن عروس، درشب عروسی اویران می‌کنند و نوعروس‌ها و اکثر خانم‌های متأهل مجموعه‌ای از این زیورالات را آویخته می‌کنند. این مجموعه همچون سرویس طلای رایج در کشور به هرزن هنگام عروسی اش تعلق می‌گیرد که شامب موارد زیر است.
۱-در(dorr): گوشواره‌های بلند بیضوی شگل طلا که حاوی فیروزه و مروارید است از قدیم بر گوش زنان آویخته می‌شده‌است. این آویختگی از لاله گوش تا انتهای پایین گوش را پوشش می‌دهد. قطعه‌ای گنبدی شکل از طلا که با مهره‌هایی چون مروارید، فیروزه و یاقوت در اطراف و یک یاقوت در وسط است که به جای گوشواره، با حلقه یا گیره‌ای در کنار گوش و در انتهای کید آویزان می‌شود.
جومکا یا جومکه: نوعی گوشواره با نقش و نگار و مزین به نگین‌های یاقوت به سبک گوشواره‌های هندی و یک جفت است. جونکه از dorr کوچکتر است.
# سنجاک یا تاسنی (سنجاق یاسینه ریز): شکل زیبایی از سینه ریز است که سطح ان بسیار ظریف توسط یاقوت و فیروزه پر شده‌است؛ و انتهای ان همچون پارجه ریش‌ریش شده، ریش‌ریش شده‌است بیشترین تفاوت سینه ریز بلوچی در سراوان با بقیه بلوچستان همین فیروزه و یاقوت به کاررفته می‌باشد.
# کید keid: کید قطعه در ناحیه پیشین سر و روی موها قرار می‌گیرد و به شکل قطعاتی گرد یا شش یا هشت ضلعی کوچک طلایی مزین به نگین‌های فیروزه و یاقوت است.
# شمس همان قطعه‌ای است که در وسط کید قرار می‌گیرد. از این قطعه به صورت جداگانه در حالی که به زنجیر و گیره‌ای متصل است می‌توان استفاده کرد و از وسط فرق سر بر روی پیشانی آویزان نموددرواقع اویزه‌ای است که از پیشانی آویخته می‌شود (شباهت زیادی به طلای زنان هندی دارد). کیدوشمس باهم به کارمی رود چون لازمه اتصال شمس، وجود کید است.
# پلوه(poluh): زیوری طلایی که در غضروف بین دو سوراخ بینی قرار می‌گیرد. شکل آن مانند قفلی است بیضی شکل با نگین نسبتاً بزرگی از فیروزه که هنگام آویزان شدن دقیقاً بر روی لب قرار می‌گیرد ولی به علت سنگینی آن جزو زیورآلات همیشگی قلمداد نمی‌شده و بیشتر در مراسم شادی از آن استفاده می‌کردند که امروزه فقط برخی زنان مسن از آن استفاده می‌کنند.
'''آداب و رسوم'''
برخی از اعیاد و جشن‌های ملی و مذهبی بسیار با شکوه و برخی دیگر به شکل معمولی برگزار می‌شود. از اعیاد ملی، عیدنوروز در منطقه می‌توان نام برد، ولی اعیاد مذهبی نظیر عیدفطر و قربان بسیار باشکوه و با مراسم خاصی برگزار می‌شود.
'''مراسم عروسی'''
شامل دوتا دوره سه روزه است.
سه روز نخست: روز اول لباس بران و حلقه بران به خانه عروس که عموماً در عصر انجام می‌شود شب همان روزکه دوزوکی نامیده می‌شود فقط اقوام درجه یک گرد هم می ایند و شادی می‌کنند در این شب مجلس خیلی خصوصی است. روز دوم که حنابندان نامیده می‌شود شبهنگام به دست و پای عروس و داماد حنا می‌زنند. درهنگام حنا زدن ترانه خوانی محلی به صورت دسته جمعی انجام می‌گیرد. روز سوم که روز اصلی عروسی است به نهار آن روز لوت می‌گویند که یک مهمانی مفصل است و کلیه مهمانان حضور دارند. بعد از ناهار داماد را به حمام می‌برند و دراون زمان سایرین به شادی می‌پردازند و بعد از صرف شام دامادرا به خانه عروس می‌برند.
سه روز دوم: از فردای شب عروسی رسماً روز «مبارک ان» آغاز می‌شود (همان پاتختی) و آشنایان برای عرض تبریک و دادن کادو به منزل عروس مراجعه می‌کنند واین تا سه روز ادامه دارد.
وقتی سه روز دوم تمام شد عروس و داماد به همراه آشنایان و خانواده عروس به منزل داماد مراجعه می‌کنند که درانجا خانواده داماد و آشنایان شان منتظرند، بعد از آمدن عروس وداماد و اقوام عروس، و به شادی و رقص و آواز می‌پردازند. به این روز روز هپتیکان (هفتیکان یا روز هفتم) می‌گویند. با پایان روز هفتم کراسم پاگشا انجام می‌شود و اقوام و آشنایان عروس و دامادرا دعوت می‌کنند.
'''موسیقی و ترانه خوانی'''
این بخش مشابه برخی دیگر ازمناطق بلوچستان است، بلوچستان از دیربازمهد ساز واواز و موسیقی و موسیقی نقش پررنگی در زندگی مردم و مراسم ان داشته‌است. سازهای منحصربه فردی مثل قیچک رباب درکر و تمبوک دهل تنبیره یا تنبورک قیچک از قدیم رایج‌اند. ترانه خوانی در مراسم مختلف شامل موارد زیر است:
شپتاکی: هنگام به دنیا آمدن نوزاد شب‌ها همه دورهم جمع می‌شوند و زنان به‌طور دسته جمعی می‌خوانند. ومیان دوگروه از خوانندگان به صورت سؤال وجواب تعویض می‌گردد
لیکو: درمراسم مختلف خوانده می‌شود وبا جمله لبلاو اده عموماً آغاز می‌شود (درمعنی مشابه لا لایی است)
رقص: رقص محلی همان دوچاپی بلوچی است که دسته جمعی و دایره وار انجام می‌گردد
موسیقی درمانی: برای رفع بیماری‌های روحی و جداشدن اجنه و ارواح خبیث از بیمار انجام می‌گیرد به آن لیب هم می‌گویند.
== امکانات آموزش عالی ==
مجتمع آموزش عالی سراوان (دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی سابق دانشگاه سیستان و بلوچستان)، دانشگاه پیام نور، دانشگاه علمی-کاربردی، دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه فرهنگیان در دو پردیس خواهران (رسالت) و برادران (شهیدمطهری)<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://cfu.ac.ir/fa/96246|عنوان=نماینده، فرماندار و مدیر آموزش و پرورش سراوان با سرپرست دانشگاه فرهنگیان برای ایجاد دانشگاه فرهنگیان دیدار کردند}}</ref> از جمله مراکر آموزش عالی در شهرستان می‌باشندااز قدیم شهروندان سراوان نسبت به سایرمناطق دربلوچستان درزمینه استعدادوعلاقه به علم وتحصیل و دانش آموختگان علمی وحوزوی رتبه بالاتری به خوداختصاص داده انداز که باعث شده سراوان مهد پروورش نخبگان و شخصیت‌های مهمی برخاسته از این دیار باشند.
آیت الله خامنه‌ای رهبری جمهوری اسلامی ایران هنگام روایت خاطرات خود از بلوچستان، سراوان را از دیرباز مرکزعلمی-معنوی بلوچستان می‌نامد
== منابع ==
| 