محمدعلی امیرمعزی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
افزودن دو بخشِ زندگی نامه و زمینه پژوهشی |
||
خط ۱:
'''محمدعلی امیرمعزّی''' (متولد ۵ بهمن ١٣٣۴ خورشیدی / ۲۶ ژانویه ۱۹۵۶، در تهران)
او سرویراستار و مدیر اثرِ جمعیِ ''فرهنگ قرآن'' به زبان فرانسوی (Le dictionnaire du Coran) است که توسط [[انتشارات روبر لافون]] در ۲۰۰۷ میلادی منتشر شد. امیرمعزّی همچنین پدیدآورنده، مدیر و یکی از ۳۰ نویسنده‌ی مجموعه‌ی چهار جلدیِ '''قرآنِ مورخان''' (Le Coran des historiens) (چاپ شده در نوامبر ۲۰۱۹ / آبان ١٣٩٨) است.<ref name=":1" />
== زندگی‌نامه و تحصیلات ==
محمد علی امیرمعزّی در تهران به تاریخِ ۵ بهمن ١٣٣۴ خورشیدی و در خانواده ای فرهنگی با تمایلات و تعلّقات دینی به دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی، او دوران دبیرستان خود را در [[دبیرستان رازی|دبیرستان فرانسوی‌زبان رازی]] گذراند. با توجه به علاقه دینیِ خانواده‌اش، نظر معزّی به مباحث دینی و الاهیاتی جلب شد. درسال آخر دبیرستان، او توانست با [[هانری کوربن|هانری کُربن]] دیدار کند؛ دیداری که منجر به تشویق او به آمدن به فرانسه و ادامه تحصیل در رشته اسلام‌شناسی در پاریس شد. پس از گرفتن دیپلم در سال 1974، تحصیلات خودش را در [[مدرسه عملی پژوهش‌های عالی|دانشسرای عملی پژوهش‌های عالی]] (سوربن) شروع کرد و به مدت دوسال در درس‌های کُربن شرکت و تشویق به شیعه‌پژوهی، به‌ویژه بررسی متون اولیه و نخستین آن شد. او در کنار تحصیل در حوزه اسلام پژوهی شروع به یادگیری زبان عرب در انستیتوی زبان‌های شرقی کرده و زبان پهلوی، یونانی و لاتین هم کمی آموخت و توانست فارغ‌التحصیل زبان عربی از ''انجمن ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی'' شود. امیرمعزی دکتری خاورشناسی و مطالعات ادیان را در سال ۱۹۹۱ میلادی / ١٣٧٠ خورشیدی از [[سوربن (دانشگاه)|دانشگاه سوربن]] پاریس گرفت. پایان‌نامه‌ی دکتری او '''«تفسیر و الهیات اسلام شیعی»''' {{به فرانسوی|Exégèse et théologie de l’islam shi’ite}} بوده که نخستین پایان‌نامه‌ی دانشگاهی درباره‌ی شیعه در دانشگاه‌های غرب محسوب می‌شود.<ref name=":0" /> او در سال ۱۹۸۸ پس از بازنشستگی استادش، نخست استادیار و سپس در سال ۱۹۹۴ جانشین استادِ خود در همان کرسی هانری کربن می شود.<ref name=":2">{{
== زمینه‌پژوهشی و دیدگاه‌ها ==
=== شیعیان نخستین و اهمیت چهرۀ امام برای آنها ===
محور مرکزی پژوهش‌های معزّی، بررسی نقّادانۀ تشیّع در بستر تاریخ، و به ویژه دوران تکوین این دین در سه قرن نخست است؛ تشیعی که از نظر او، بیش از همه چهره امام ستون فقرات باورهای آن را شکل می‌دهد. از این رو، وی امام-محوری (Imamo-centrisme) را هسته های سخت اعتقادات این شاخه از اسلام می‌داند. در دوران پسا خاتمیت نیز، برای این گروه، کار امام آشکار کردن پیام باطنی و جنبه‌های نهفتۀ دین به‌ویژه باطن قرآن بوده‌است.<ref name=":2" />
=== شکل‌گیری قرآن و شیعیان ===
بخش دیگر از پژوهش‌های امیر معزّی، در بابِ [[تاریخ‌نگاری قرآن|تاریخ قرآن]] و مُصحف قرآنی، به‌ویژه از نظر شیعیان نخستین است. او در بسیاری از پژوهش های خود به این مسئله در بابِ قرآن و معمّای تاریخ این متن پرداخته است و جنبه‌های مسئله‌انگیز (Problématique) کتاب مقدّس مسلمانان را در طول تاریخ نشان داده‌است. وی در [[روش تاریخی-انتقادی|پژوهش‌های تاریخی-انتقادیِ]] خود، به نکاتی از جمله بازخوانی گفته‌های شیعیانِ نخستین و اهمیت جنگ و خشونتِ صدر اسلام در شکل‌گیری نسخهٔ رسمی قرآن اشاره می‌کند. این پژوهش‌ها نه تنها از وجه تاریخِ شیعه اهمیت زیادی دارند، بلکه توانسته‌اند برخی محدودیت‌ها برای شناخت مناسب از تاریخ صدر اسلام را رفع کنند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Jan M.F. Van Reeth, " Le Coran silencieux et le Coran parlant: nouvelles perspectives sur les origines de l’islam ", Revue de l’histoire des religions, 3 {{!}} 2013, 385-402, p. 394.}}</ref> به گفته امیرمعزّی، یک تحقیق تاریخی که فقط بر اساس نوشته‌های اهل سنت انجام شده باشد، معیارهای تحقیق علمی را برآورده نمی‌کند؛ منابع شیعه گرچه درون‌مایه‌ای ایدئولوژیک (مانند نوشته‌های اولیه اهل سنت) دارند، اما با تحقیقات تاریخی-انتقادی سازگارتر هستند؛ متونی که کمتر از منابع اهل سنت شناخته شده‌اند و کمتر نیز مورد تحقیقِ پژوهشگران قرار گرفته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=M.A Amir Moezzi, Le Coran silencieux et le Coran parlant, p. 19-27}}</ref> معزّی، در ادامۀ پژوهش‌های [[پُل کازانوا]]، و همزان با پژوهشگرانی همچون [[استفان شومِیکر]]، وجه [[آخرالزمان|آخرالزمانی]]ِ پیام محمّد را بسیار مهم می‌داند. از نظر او مجموعه اتفاق‌های مهم در تاریخ صدر اسلام برای فهمِ شکل‌گیری قرآن بسیار مهم است؛ از جمله پیام آخرالزمانی محمد، انتخاب علی به عنوان جانشین، سیمای مسیحایی علی بر اساسِ گواه تعدادِ بسیار زیادی از متون، نوعی کودتا علیه علی، کشتن علی و عدم وقوع آخرالزمان، خشونت و دعواهای سیاسیِ فزاینده میان اعراب، کشتن فرزندان علی (حسن و حسین)، فتوحات بسیار سریع اعراب و در نهایت آغاز تلاش‌های عبدالملک بن مروان برای ایجاد یک «حافظه جدید جمعی» به قصد مشروعیت بخشی سیاسی، و با بازخوانی از پیام محمد و ایجاد یک قرآن رسمی.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Amir-Moezzi M. «Le shi’isme et le Coran ", Le Coran des Historiens, t.1, 2019, p.950-4}}</ref> معزّی در پژوهش‌های خودش، واکنش شیعیان به این رویدادها، به‌ویژه انتقاد آنها از قرآن رسمی، و اهمیت این واکنش‌ها را در شکل‌گیری باورهای شیعیان، از جمله تاکید بر وجه آخرالزمان نزد آنها را بررسی می‌کند.<ref name=":2" />
=== پرسش از تاریخِ قرآن و مسئله اعتقاد و ایمان ===
معزّی در مورد نگرانی‌هایی که برخی از مومنین نسبت به پژوهش‌های تاریخی دارند، بیان می‌کند که در گذشته متفکران اسلامی خودشان هرگز انکار نکرده‌اند که قرآن دارای یک دورهٔ انتقال، کتابت و تاریخ بوده‌است؛ و در طول قرن‌ها این متفکران بر روی متن قرآن بحث‌های جدی کرده‌اند. از نظر او، نگرانی‌های فعلی به‌دلیل فراموشی این مباحث روشنفکرانه قدیم است؛ فراموشی‌ای که بدون شک دلیلِ بنیادگراییِ خشنِ اخیر در دنیای اسلام است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Le dictionnaire du Coran , sous la direction de Mohammed Ali Amir-Moezzi, Bouquins/Robert Laffont, 2007. p.XIII}}</ref>
معزّی همچنین می‌گوید که مسلمانان نباید ترسی از پژوهش‌های نوین داشته باشند. او با ارجاع به تقسیم‌بندی [[ابن عربی|ابن‌عربی]] و [[غزالی|غزّالی]] بین اعتقاد و ایمان می‌گوید که اعتقادات امری خارجی، متغیر و برآمده از شرایط تاریخی و مکانی است، و بنا به ذات خود در طول زمان تغییر می‌کنند. از این رو، پژوهش‌های تاریخی-انتقادی می‌توانند برخی اعتقادات را تغییر دهند، اما ایمان، همچون عشق، به عنوان امری درونی و رازآلود، تغییر نخواهد کرد؛ این پژوهش‌های تاریخی گاهی نیز می‌توانند ایمان را از امور غیر ضروری پالایش کند. از این رو، از نظر معزّی، «تاریخ نه تنها تهدیدی برای ایمان نیست، بلکه حتی می‌تواند آنرا نیز تقویت کند.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Mohammad Ali Amir-Moezzi, " Le Coran: comment a-t-il été écrit ?» , L'Histoire, juin 2020, p. 32-45, p. 45.}}</ref>
== جایزه‌ها ==
سطر ۳۰ ⟵ ۳۹:
* ''راهنمای ربانی در تشیع نخستین: سرچشمه‌های عرفانی در اسلام''، محمدعلی امیرمعزی، ترجمه نورالدین الله دینی، نشر نامک، چاپ اول ١٣٩٣
*
{{چپ‌چین}}
| |||