گویش بیه‌پیش: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ادامه دارد |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۷:
'''گیلکی بیه پیش'''<ref>دکتر منوچهر ستوده، سال۱۳۳۲، فرهنگ گیلکی، ص۱۷–۱۸</ref><ref name="gilan.isna.ir">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://gilan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=75762 |عنوان=مرگ تدریجی یک زبان | ناشر =خبرگزاری ایسنا |تاریخ =۸ مهر ۱۳۹۳ |تاریخ بازبینی=}}</ref> یا '''گیلکی شرقی'''<ref>https://glottolog.org/resource/languoid/id/east2843</ref> گویشی از [[زبان گیلکی]] می باشد که در شرق [[استان گیلان]] گویش می شود. زبان گیلکی شامل سه لهجه بیه پسی(غرب گیلان)، بیه پیشی(شرق گیلان) و گالشی می شود.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=حیدرپور میمه |نام۱=مریم |نام خانوادگی۲=واعظی |نام۲=هنگامه |تاریخ=1398 |عنوان=بررسی جامعه شناختی تنوع گویش گیلکی در مقایسه با زبان فارسی |پیوند= http://ensani.ir/fa/article/408323/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D8%AA%D9%86%D9%88%D8%B9-%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4-%DA%AF%DB%8C%D9%84%DA%A9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C |ژورنال= رخسار زبان |دوره= |شماره=9 |صفحات=125 |doi= |تاریخ بازبینی= }}</ref> [[گلاتولوگ]] گویش گیلکی شرقی را شامل گونه های لاهیجانی، لنگرودی و ماچیانی می داند.<ref>https://glottolog.org/resource/languoid/id/east2843</ref>
به گفته منوچهر ستوده گیلکی بیه پیش در خاور سفیدرود (لاهیجان، لنگرود، کنار فریضه، رودسر، اشکور پایین ) بدان گفتگو می شود.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ستوده | نام = منوچهر | ویراستار = | عنوان = فرهنگ گیلکی | سال = ۱۳۹۱ | ناشر = فرهنگ ایلیا = ۱۶-۱۷}}</ref> به گفته [[دانشنامه ایرانیکا]] زبان گیلکی دارای دو گویش شرقی و غربی است و [[سفیدرود|رودخانه سفیدرود]] مرز بین این دو گویش است و این زبان زیرمجموعه [[زبان‌های کاسپین]] است.<ref>https://iranicaonline.org/articles/gilan-x</ref>
== دستور زبان ==
=== ضمایر ===
در گویش بیه پیش ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.(نمونه زیر براساس گویش رودسر تنظیم شده است)<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=امانی |نام۱=عفت |تاریخ=1391 |عنوان=توصیف گویش گیلکی رودسر |پیوند= https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0f1b56ea1c52a28a0d7d42e82a490019 |ژورنال=پژوهشکده گیلان‌شناسی |دوره= |شماره= |صفحات=82 |doi= |تاریخ بازبینی= }}</ref>
{| class="wikitable"
|-
! ضمیر !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع
|-
| فاعلی، رودسر || mu || tu || un || amu || šumu || ušân
|-
| مفعولی، رودسر || mi || ti || une || ami || šimi || ušâne
|-
| ملکی، رودسر || mərə || tərə || unə || amərə || šamərə|| ušanərə
|}
=== شناسه ===
در گویش گیلکی بیه پیش در زمان '''گذشته''' و '''حال''' شناسه ها یکسان می باشند.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=امانی |نام۱=عفت |تاریخ=1391 |عنوان=توصیف گویش گیلکی رودسر |پیوند= https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0f1b56ea1c52a28a0d7d42e82a490019 |ژورنال=پژوهشکده گیلان‌شناسی |دوره= |شماره= |صفحات=103 |doi= |تاریخ بازبینی= }}</ref> (نمونه زیر بر اساس گویش رودسر تنظیم شده‌است)
۱. '''گذشته''':
* بن ماضی ساده: -boxord = خورد
* بن ماضی استمراری: -xord = می‌خورد
{| class="wikitable"
|-
! گذشته !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع
|-
| شناسه || əm || i || ə || im || in || ən
|}
۲. '''حال ساده''':
* بن مضارع اخباری: -xor = می‌خور
{| class="wikitable"
|-
! حال ساده !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع
|-
| شناسه || əm || i || ə || im || in || ən
|}
=== صرف فعل ===
در جدول زیر فعل خوردن (xordan) بر اساس گویش بیه پیشی در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=امانی |نام۱=عفت |تاریخ=1391 |عنوان=توصیف گویش گیلکی رودسر |پیوند= https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0f1b56ea1c52a28a0d7d42e82a490019 |ژورنال=پژوهشکده گیلان‌شناسی |دوره= |شماره= |صفحات=104-114 |doi= |تاریخ بازبینی= }}</ref>(نمونه زیر براساس گویش رودسر می‌باشد)
{| class="wikitable"
|-
! زمان/شخص !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع
|-
| گذشته ساده || boxordəm || boxordi || boxord || boxordim || boxordin || boxordən
|-
| گذشته کامل || boxordə-bum || boxordə-bi || boxordə-bu || boxordə-bim || boxordə-bin || boxordə-bun
|-
| گذشته التزامی || boxordə-bum || boxordə-bi || boxordə-bu || boxordə-bim || boxordə-bin || boxordə-bun
|-
| گذشته استمراری || xord-ən-âbum || xord-ən-âbi || xord-ən-âbu || xord-ən-âbim || xord-ən-âbin || xord-ən-âbun
|-
| گذشته در حال انجام || xordə-dabum || xordə-dabi || xordə-dabu || xordə-dabim || xordə-dabin || xordə-dabun
|-
| حال ساده/آینده || xorəm || xori || xorə || xorim || xorin || xorən
|-
| حال در حال انجام || xordə-dərəm || xordə-dəri || xordə-dərə || xordə-dərim || xordə-dərin || xordə-dərən
|-
| حال التزامی || boxorəm || boxori || boxorə || boxorim || boxorin || boxorən
|-
| آینده || xanəm boxorəm || xani boxori || xanə boxore || xanim boxorim || xanin boxorin || xanən boxorən
|}
== جستارهای وابسته ==
| |||