آزادراه تهران–شمال: تفاوت میان نسخه‌ها

آزادراه تهران-شمال یکی از پروژه‌های کشوری ایران است که طرح آن به دوران [[دودمان پهلوی|پادشاهی پهلوی]] و سال ۱۳۵۳ بازمی‌گردد و پیش از [[انقلاب ۵۷]] نیز کلنگ خورد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=سفره‌سفره دیگر جمهوری اسلامی برای جمهوری خلق چین: پروژه پولخوار و بی‌پایان آزادراه تهران- شمال|نشانی=https://kayhan.london/fa/1400/02/09/%d8%b3%d9%81%d8%b1%d9%87%e2%80%8cسفره‌-%d8%af%db%8c%da%af%d8%b1دیگر-%d8%ac%d9%85%d9%87%d9%88%d8%b1%db%8cجمهوری-%d8%a7%d8%b3%d9%84%d8%a7%d9%85%db%8cاسلامی-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8cبرای-%d8%ac%d9%85%d9%87%d9%88%d8%b1%db%8cجمهوری|وبگاه=KayhanLondon کیهان لندن|تاریخ=2021-04-29|بازبینی=2021-05-06|کد زبان=fa-IR|نام=کیهان|نام خانوادگی=لندن|پیوند بایگانی=http://web.archive.org/web/20210506185955/https://kayhan.london/fa/1400/02/09/%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%87%E2%80%8C-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C|تاریخ بایگانی=2021-05-06}}</ref> چنین آزادراهی، بخشی از آزادراه سراسری شمال-جنوب ایران در نظر گرفته شده‌است و به‌عنوان کوتاه‌ترین راهی که [[دریای خزر]] را به [[خلیج فارس]] پیوند می‌دهد، در ترانزیت و ترابری منطقه برایش نقش بزرگی در نظر گرفته شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با آزاد راه تهران - شمال|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/141454/آشنایی-با-آزاد-راه-تهران-شمال|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2011-07-27|بازبینی=2021-05-06|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=http://web.archive.org/web/20210405123659/https://www.hamshahrionline.ir/news/141454/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84|تاریخ بایگانی=2021-05-06}}</ref>

[[پرونده:Tehran-Shomal Freeway 20190124 13.jpg|بندانگشتی|بخشی از آزادراه در دست ساخت|جایگزین=|راست]]پس از [[انقلاب ۱۳۵۷]]، [[وزارت راه و شهرسازی|وزارت راه ایران]]، "«مطالعات مسیر آزادراه"» را برای مسابقه گذاشت و هیئتی از افراد وزارت راه و ترابرىترابری ایران و [[سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی|سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی این کشور]] یک طرح را برگزید. در سال ۱۳۷۵، شرکت احداث و بهره‌برداری آزادراه تهران -شمال، ثبت شد و پروژه را در پایان، در دست گرفت.<ref name=":1">{{یادکرد خبر|عنوان=۲۴ سال بعد از کلنگ‌زنی؛ بخشی از آزادراه تهران-شمال افتتاح شد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-51631136|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2021-05-06|زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20200226002611/https://www.bbc.com/persian/iran-51631136|تاریخ بایگانی=2021-05-06}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با آزاد راه تهران - شمال|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/141454/آشنایی-با-آزاد-راه-تهران-شمال|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2011-07-27|بازبینی=2021-05-06|کد زبان=fa}}</ref>

به شکل کلی، این پروژه تا سال ۱۳۹۴ در اختیار [[روابط ایران و چین|پیمانکاران چین]] بوده‌است. پس از چینی‌ها نیز در دستان [[بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی]] و با عنوان "«پیمانکاران ایرانی"» بوده‌است؛ به گزارش [[بی‌بی‌سی فارسی]]، بنیاد مستضعفان، سرمایه‌گذار نیمی از آزادراه بوده‌است و نیم دیگر را نیز دولت ایران، با وزارت راه تامینتأمین اعتباری کرده‌است. همچنین بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، قرار شد برای بیست سال نیز عوارض این بزرگراه را در اختیار بگیرد. پس از این ۲۰ سال نیز اعلام شد که عوارض برای دولت ایران خواهد بود. اینها در حالی است که [[حسن روحانی]]، رئیس‌جمهور ایران، گفته بود که «مردم بدانند که هر مقداری در اینجا پرداخت می‌کنند ما برای قطعه دوم صرف می‌کنیم».<ref name=":1" />

رئیس‌جمهوری ایران، [[حسن روحانی]] در مراسم ۲۲ بهمن سال ۱۳۹۸ دستور بهره‌برداری آزمایشی از قطعه یک آزادراه تهران شمال را از تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۹۸ داد. چند روز بعد، در روز ۶ اسفند ۱۳۹۸، قطعه ۱ آزادراه تهران شمال رسماً گشایش یافت.<ref name="IRNA" />

[[فعال محیط زیست|فعالان محیط زیست]] دربارهٔ ساخت این آزادراه، دارای دغدغه‌هایی جدی بوده‌اند؛ جای اجرای این پروژه با توجه به گفتهٔ ناصر محرم‌نژاد معاون [[سازمان حفاظت محیط زیست ایران]] (در دورهٔ دولت پنجم و ششم) نزدیک به ۴۰۰ هزار هکتار در [[مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست ایران|مناطق حفاظت شدهٔ ایران]] را در بردربر گرفته‌است.<ref name=":1" /> از سوی دیگر، اثرهای این آزادراه بر جانوران کمیاب و در معرض انقراض ایران که در جنگل‌هایی در بلندی‌های البرز وجود دارند نیز از دیگر نگرانی‌های فعالان محیط زیست بود. برای ساخت این آزادراه همچنین بخشی از جنگل‌ها و کوه‌های پیرامون در جادهٔ چالوس، برش داده شد.<ref name=":1" />

در خرداد ۱۳۹۲ اعلام شد که «خساراتی که احداث آزادراه تهران–شمال به جنگل‌ها به ویژه در منطقه چالوس وارد کرد، بالغ بر ده‌ها میلیارد است که شرکت پیمانکار هنوز آن را پرداخت نکرده‌است». همچنین در همین اعلامیه گفته شد که شرکت‌های ایران، نمی‌توانند پروژه را با تخریب کم محیط زیست، اجرا کنند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ناگفته‌هایی از خسارات آزادراه تهران – شمال به محیط زیست|نشانی=https://www.isna.ir/news/92032918192/ناگفته-هایی-از-خسارات-آزادراه-تهران-شمال-به-محیط-زیست|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2013-06-19|بازبینی=2021-05-06|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210506200559/https://www.isna.ir/news/92032918192/%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA|تاریخ بایگانی=2021-05-06}}</ref> در سال ۱۳۹۶، قائم مقام [[سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ایران]] نیز ساخت آزادراه تهران-شمال را برای محیط زیست و [[منابع طبیعی ایران]]، خسارت‌زا برشمرد و اعلام کرد که این پروژه، هرگونه ارزیابی زیست‌محیطی ندارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=قائم مقام سازمان جنگلها:آزادراه تهران-شمال فاقد ارزیابی زیست محیطیزیست‌محیطی است|نشانی=https://www.irna.ir/news/82712005/قائم-مقام-سازمان-جنگلها-آزادراه-تهران-شمال-فاقد-ارزیابی-زیست|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2017-10-29|بازبینی=2021-05-06|کد زبان=fa|نام خانوادگی=10}}</ref>

با توجه به تأخیر طولانی ساخت این آزادراه، نقدهای بسیاری نیز به دولت‌های دوران مختلف، انجام شده‌است و هر کدام نیز، چرایی‌هایی چون مشکل آب‌وهوای منطقه، مشکل در خرید زمین در مسیر آزادراه، نبود سرمایه‌گذار خارجی و در پایان، کارشکنی شرکای چینی اعلام کرده‌اند؛ مواردی که نشانی از مشکلات مدیریتی و وجود نداشتن اراده‌ای کافی برای پایان پروژه دانسته شده‌اند.<ref name=":0" />

در برخی از نقاط مسیر، میان آزادراه و منطقه‌های مسکونی، فاصله‌ای کم گذاشته شده‌است که آلودگی صوتی را برای چنین مناطقی، به همراه داشته‌است. در مسیر آزادراه تهران–شمال، گروهی از روستاهای کوهستانی و کوهپایه‌ای ایرانی نیز قرار گرفته‌اند که احتمال افتادن خودروها با توجه به نبود نشانه‌گذاری، وسایل ایمنی و حفاظتی در این مناطق آزادراه، باعث نگرانی اعلام شده‌است.<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=آوار آزادراه تهران-شمال بر سر روستایی‌هـاروستایی‌ها|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/521462/آوار-آزادراه-تهران-شمال-بر-سر-روستایی-ها|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2020-06-15|بازبینی=2021-05-06|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=http://web.archive.org/web/20210506202431/https://www.hamshahrionline.ir/news/521462/%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7|تاریخ بایگانی=2021-05-06}}</ref> به‌ویژه از نخستین دورهٔ دههٔ ۱۳۹۰، مردم روستاهایی از جمله «سنگان»، «سولقان»، «طالون» و «شهرستانک» که در کنار این پروژه خانه و سکونت داشته‌اند، با مسائل فراوانی روبرو شده‌اند. در گزارشی وابسته، اشاره شد که «رها شدن سنگ‌های چند تنی در بالادست یک روستا درست در بخش‌هایی که آزادراه از آن عبور می‌کند اهالی را نگران کرده استکرده‌است». در ادامه، همچنین توسط یک دهیار محلی اعلام شد که: «از مشکلات پیش از بهره‌برداری بگویم یا پس از آن. از بین رفتن میوه و محصولات باغداران یا خسارت‌هایی که به خانه‌های اهالی در زمان ساخت آزادراه وارد شد و همچنین آلودگی‌های صوتی و تجمع آب‌های سطحی که اکنون گریبانمان را گرفته استگرفته‌است. ۶ کیلومتر از آزادراه تهران‌تهران-شمال، از بالای روستای سنگان می‌گذرد...می‌گذرد… به سبب مهارنشدن اصولی آب‌های سطحی در این آزادراه، پس از بارش باران، آب، معابر اصلی و فرعی روستا را به رودخانه تبدیل می‌کند».<ref name=":2" />

[[کیهان لندن]] در گزارشی در سال ۲۰۲۱ با عنوان «سفرهٔ دیگر جمهوری اسلامی برای جمهوری خلق چین: پروژهٔ پولخوار و بی‌پایان آزادراه تهران- شمال» به این آزادراه پرداخت.<ref name=":0" /> این رسانه با چند اشاره به طولانی‌شدن پروژه، اعلام کرد که در دوران جمهوری اسلامی، ساخت آزادراه به «پروژه‌ای بی‌پایان برای پولخواری» تبدیل شد. این رسانه در بخشی دیگر، نوشت که در چنین شرایطی که در این دوره بوده‌است، چشم‌اندازی روشن برای پروژه وجود ندارد و در این مورد، اشاره داشت به اینکه مسائل محیط زیستی منطقه، در این آزادراه، از معادلات (توجه) حذف شده‌اند.<ref name=":0" />