|
| name= آرتاباز دوم
| native_name = آرته ورزده
| native_name_lang =
| birth_place =
| death_place =
| image = Artabazos portrait.jpg
| caption = پرتره آرتاباز دوم، از سکه طلای وی <br> {{سخ}}(٣٨٩-٣٢٨۳۸۹–۳۲۸ پیش از میلاد).
| allegiance = [[شاهنشاهی هخامنشی]]
| serviceyears = ٣٨٩-٣٢٨۳۸۹–۳۲۸ پيشپیش از ميلادمیلاد
| branch =
| rank = ساتراپ [[فریگیه هلسپونت]] (هخامنشی)<br>{{سخ}}ساتراپ [[باختر (بلخ)|باکتریا]] زیر نظر [[اسکندر مقدونی]]
| rank_label =
| commands =
| battles_label =
| battles = [[شورش بزرگ ساتراپ‌ها]]
| spouse = <!-- Add spouse if reliably sourced -->
|children = [[فارناباز سوم]]<br>{{سخ}}[[آرتاکاما]]<br>{{سخ}}[[بارسینه]]
| relations =
}}
[[پرونده:Hellespontine_Phrygia.jpg|بندانگشتی|upright=1.35|آرتاباز دوم ساتراپ [[فریگیه هلسپونت]]، پایتخت خود [[داسکیلیون]] حکومت می‌کرد.]]
[[پرونده:MYSIA, Lampsakos. Artabazos. Satrap of Daskylion, circa 356 BC.jpg|بندانگشتی|300px|سکه آرتاباز دوم. ساتراپ [[فریگیه هلسپونت]]، [[لامپساکوس]],، [[میسیا]],، حدود ٣۵۶۳۵۶ پ. م]]
'''آرتاباز دوم''' {{به یونانی|Αρτάβαζος}} (٣٨٩-٣٢٨۳۸۹–۳۲۸ پ. م) یک فرمانده و اشراف‌زاده [[دودمان هخامنشی|پارسی]] و ساتراپ [[فریگیه هلسپونت]] بود. او پسر [[فارناباز دوم]] ساتراپ ایرانی [[فریگیه هلسپونت]] و خویشاوند (به احتمال زیاد برادر کوچکتر) [[آریوبرزن (ساتراپ فریگیه)|آریوبرزن فریگیه]] و از [[دودمان فارناکیان]] بود که در سال ٣۶۴۳۶۴ پیش از میلاد بر ضد [[اردشیر دوم (هخامنشی)|اردشیر دوم]] شورش کرد. همسر اول او زنی بود بدون نام [[مردم یونانی|یونانی]] از [[رودس]]، که خواهر دو مزدور [[منتور]] و [[ممنون رودسی]] بود.<ref>{{cite book |last1=Carney |first1=Elizabeth Donnelly |title=Women and Monarchy in Macedonia |date=2000 |publisher=University of Oklahoma Press |isbn=9780806132129978-0-8061-3212-9 |page=101 |url=https://books.google.com/books?id=ZbI2hZBy_EkC&pg=PA101 |language=en}}</ref> وی در اواخر عمر، به عنوان ساتراپ [[باختر (بلخ)|باکتریا]] به [[اسکندر مقدونی]] خدمت کرد.
== شورش داتامش ==
در سال ٣۶٢۳۶۲ پیش از میلاد، آرتاباز توسط [[اردشیر دوم (هخامنشی)|اردشیر دوم]] برای سرکوب و دستگیری [[داتامش]]، [[ساتراپ]] [[کاپادوکیه]]، که به [[شورش بزرگ ساتراپ‌ها|شورش ساتراپی‌ها]] که برادر بزرگتر آرتاباز، [[آریوبرزن (ساتراپ فریگیه)|آریوبرزن]] در آن شرکت داشت فرستاده شد. با این حال، آرتاباز توسط [[داتامش]] شکست خورد. با وجود شکست فرماندهان اعزامی دولت مرکزی در سرکوب ساتراپ‌های شورشی، سرانجام اردشیر دوم پیروز شد و آریوبرزن به صلیب کشیده شد و داتامش نیز ترور شد. ▼
▲در سال ٣۶٢ پیش از میلاد، آرتاباز توسط [[اردشیر دوم (هخامنشی)|اردشیر دوم]] برای سرکوب و دستگیری [[داتامش]]، [[ساتراپ]] [[کاپادوکیه]]، که به [[شورش بزرگ ساتراپ‌ها|شورش ساتراپی‌ها]] که برادر بزرگتر آرتاباز، [[آریوبرزن (ساتراپ فریگیه)|آریوبرزن]] در آن شرکت داشت فرستاده شد. با این حال، آرتاباز توسط [[داتامش]] شکست خورد. با وجود شکست فرماندهان اعزامی دولت مرکزی در سرکوب ساتراپ‌های شورشی، سرانجام اردشیر دوم پیروز شد و آریوبرزن به صلیب کشیده شد و داتامش نیز ترور شد.
== شورش علیه اردشیر سوم ==
به دنبال دستگیری و مرگ برادرش، آرتاباز از [[فریگیه هلسپونت]] ساتراپ شد، اما در سال ٣۵۶۳۵۶ پیش از میلاد از فرمانبرداری از پادشاه جدید هخامنشی، [[اردشیر سوم (هخامنشی)|اردشیر سوم]] امتناع ورزید. اردشیر دستور انحلال همه ارتش‌های ساتراپی‌های [[آسیای کوچک]] را داده بود، زیرا احساس می‌کرد که آنها دیگر نمی‌توانند صلح را در غرب تضمین کنند و نگران بود که این ارتش‌ها توسط ساتراپ‌های غربی به وسیله‌ای برای شورش تبدیل شوند.<ref name="PersianArmy">{{cite book |title=The Persian Army 560–330 BC: 560–330 BC |url=https://archive.org/details/persianarmybc00seku |url-access=limited |last=Sekunda |first=Nick |author2=Nicholas V. Sekunda|author3=Simon Chew|year=1992 |publisher=Osprey Publishing |isbn=1-85532-250-1 |pages=[https://archive.org/details/persianarmybc00seku/page/n28 28]}}</ref>این دستور توسط آرتاباز دوم نادیده گرفته شد و او در شورش علیه شاهنشاه از آتن کمک خواست. سپس آرتاباز دوم درگیر شورشی علیه شاهنشاه و سایر ساتراپ‌هایی شد که اقتدار اردشیر سوم را تاییدتأیید می‌کردند.
در ابتدا آرتاباز دوم توسط [[چارس]]، یک ژنرال آتنی و مزدورانش مورد حمایت قرار گرفت، که بسیار سخاوتمندانه به آنها پاداش داد. تصور می‌شود که سکه طلای آرتاباز دوم مخصوصاً برای پاداش دادن به نیروهای چارس ضرب شده باشد.<ref>{{cite book |title=CNG: MYSIA, Lampsakos. Artabazos. Satrap of Daskylion, circa 356 BC. AV Stater (16mm, 8.44 g, 4h). |url=https://www.cngcoins.com/Coin.aspx?CoinID=272598}}</ref>ساتراپ [[میسیا]]، [[یرواند یکم]] نیز در کنار او بود. بعداً، دولت‌شهر [[تبای|تبس]] نیز آرتاباز را مورد حمایت قرار داد، و پنج‌هزار نفر را تحت فرمان [[پامنس تبس|پامنس]] به کمک وی فرستاد. با کمک این متحدان و متحدان دیگر، آرتاباز دوم توانست در دو نبرد بزرگ، پادشاه هخامنشی را شکست داد.
با این حال، بعدها اردشیر سوم توانست با رشوه دادن، آرتاباز دوم را از متحدان آتن و [[بویوتیا]] خود محروم کند، پس از آن آرتاباز دوم توسط فرمانده شاهنشاه [[وادفرداد]] شکست خورد و به اسارت درآمد. [[منتور]] و [[ممنون رودسی|ممنون]] رودسی، دو برادر همسر آرتاباز دوم، که از او حمایت کرده بودند، همچنان که به کمک [[Charidemus]] رهبر مزدور آتنی کمک می‌شد، همچنان شورش را ادامه دادند. آنها با هم توانستند آرتاباز را آزاد کنند.
=== تبعید در مقدونیه در دربار فیلیپ دوم (٣۵٢–٣۴٢۳۵۲–۳۴۲ پیش از میلاد) ===
پس از این، به نظر می‌رسد که آرتاباز یا به عملیات شورش خود ادامه داده یا حداقل یک شورش تازه را آغاز کرده استکرده‌است. با این حال، سرانجام، او چاره‌ای جز فرار با ممنون و خانواده‌اش نداشت. آنها به همراه یازده پسر و ده دختر خود به تبعید رفتند و به دربار [[فیلیپ دوم مقدونی]] در [[پلا]] پناه بردند.<ref>{{cite book |last1=Heckel |first1=Waldemar |title=Who's Who in the Age of Alexander the Great: Prosopography of Alexander's Empire |date=2008 |publisher=John Wiley & Sons |isbn=9781405154697978-1-4051-5469-7 |page=290 |url=https://books.google.com/books?id=NR4Wn9VU8vkC&pg=PT290 |language=en}}</ref> آرتاباز که ٣٧۳۷ ساله بود و خانواده‌اش حدود ١٠۱۰ سال از سال ٣۵٢۳۵۲ تا ٣۴٢۳۴۲ پ. م در دربار فیلیپ دوم تبعید بودند و در آن زمان آرتاباز دوم با [[اسکندر بزرگ]] آینده آشنا شد.<ref>{{cite book |last1=Howe |first1=Timothy |last2=Brice |first2=Lee L. |title=Brill's Companion to Insurgency and Terrorism in the Ancient Mediterranean |date=2015 |publisher=BRILL |isbn=9789004284739 |page=170 |url=https://books.google.com/books?id=248DCwAAQBAJ&pg=PA170 |language=en}}</ref><ref name="EDC">{{cite book |last1=Carney |first1=Elizabeth Donnelly |title=Women and Monarchy in Macedonia |date=2000 |publisher=University of Oklahoma Press |isbn=9780806132129978-0-8061-3212-9 |page=101 |url=https://books.google.com/books?id=ZbI2hZBy_EkC&pg=PA101 |language=en}}</ref> [[بارسینه]],، دختر آرتاباز دوم و همسر آینده اسکندر در دربار مقدونیه بزرگ شد.<ref name="EDC"/>
== بازگشت به ایران ==
در زمان غیبت آرتاباز دوم، [[منتور|منتور رودس]]، برادر همسرش، در جنگ علیه [[نکتانبوی دوم]] فرعون مصر شرکت کرد. پس از خاتمه این جنگ، در تابستان ٣۴٢۳۴۲ پیش از میلاد، اردشیر فرمان منتور را علیه ساتراپ‌های شورشی غرب آسیا صادر کرد. منتور از این فرصت استفاده کرد و از شاه خواست که به آرتاباز دوم و [[ممنون رودسی|ممنون]] را عفو کندکند. پادشاه موافقت کرد و هم مردان و هم خانواده‌های آنها توانستند به ایران برگردند.
در دوران پادشاه بعدی یعنی [[داریوش سوم هخامنشی]]، آرتاباز دوم خود را با وفاداری و تعهد نسبت به پادشاه جدید پارسی متمایز کرد. وی در سال ٣٣١۳۳۱ پیش از میلاد در [[نبرد گوگمل]] شرکت کرد و پس از آن داریوش را در گریز از ارتش‌های مقدونی [[اسکندر مقدونی]] همراهی کرد.
=== ساتراپ باکتریا در دوران یونانی ===
پس از شکست نهایی و مرگ داریوش سوم در ٣٣٠۳۳۰ پیش از میلاد، [[اسکندر مقدونی]] آرتاباز دوم را برای وفاداری خود به پادشاه هخامنشی با اعطای ساتراپی [[باختر (بلخ)|باکتریا]] به رسمیت شناخت و به او پاداش داد، پستی که تا آن زمان مرگ وی در سال ٣٢٨۳۲۸ پیش از میلاد عهده‌دار آن بود.<ref>{{cite book |last1=Hornblower |first1=Simon |title=The Greek World 479-323 BC |date=2011 |publisher=Routledge |isbn=9781136831256978-1-136-83125-6 |page=352 |url=https://books.google.com/books?id=1wKsAgAAQBAJ&pg=PT352 |language=en}}</ref>
== خانواده ==
دختر آرتاباز دوم [[بارسینه]]، ممکن است با اسکندر ازدواج کرده باشد و ممکن است مادر [[هراکلس مقدونی|هراکلس]] باشد. دختر دیگرش، [[آرتاکاما]]، با [[بطلمیوس یکم سوتر]] ازدواج کرد و دختر سوم، آرتونیس، با [[ائومنس]] ازدواج کرد.
{{نقل قول|طبق نظری بارسینه، دختر آرتابازوس، که اولین بانویی بود که اسکندر در آسیا به بستر خود برد و پسری به نام هراکلس برای او آورد، دو خواهر داشت. یکی از آنها، به نام آپاما، به بطلمیوس داد. و دیگری، به نام آرتونیس، او را به اومنس داد، در زمانی که وی خانم‌های ایرانی را به عنوان همسران دوستانش انتخاب می‌کرد. | پلوتارک ،پلوتارک، "«زندگی اومنس"»<ref>{{cite book |title=Plutarch: Life of Eumenes - translation |url=http://www.attalus.org/old/eumenes.html}}</ref>}}
در سال ٣٢٨۳۲۸ پیش از میلاد، آرتاباز دوم از ساتراپی خود که به [[کلیتوس سیاه]] اعطا شد استعفا داد.
آرتاباز دوم همچنین پسری به نام [[فارناباز سوم]] داشت. (٣٧٠-٣٢٠۳۷۰–۳۲۰ پ. م)
[[پرونده:Family tree of the later Pharnacids complete.jpg|بندانگشتی|upright=3|وسط|شجره‌نامه دودمان فارناکیان]]
| 