== حقوق زنان بواسطۀ شواهد باستان شناختی در جامعۀ ساسانی ==
نابرابری میان زنان با فرنامِ گینه یا جنسِ (نرولاس) دوم و مردان با فرنامِ جنسِگینه (نرولاس)ی نخست از آغاز روزگار شاروندی یا شهرآیینی تا [[سده بیستم میلادی|سدهٔ بیستم]] و به گفتهٔ برخی، تا امروز پدیداری داشته‌است. با این روی، نگاهی به زیست زنان در دورهٔ ساسانی نشان می‌دهد که روند فرودی جایگاه زن در شاروندی ایرانی، در روزگار ساسانی وارونه شده و روندی فرازگونه یافته و با پایان روزگار ساسانی، دوباره فرودی شده‌است.<ref name="ReferenceA">نقدی بر درآمدی بر نظام جنسیت و نابرابری اجتماعیهازمانی در ایران ساسانی، بهرام روشن ضمیر، مجله کندوکاو، ژورنال تخصصی باستانشناسی دانشگاه همدان، بهار و تابستان 91</ref> زیست زنان در گواهی‌های بر جای مانده از این دوران، گواه بر راستی این مدعانگریه است. در یک پژوهش، در ۸۰ نمونه بررسی شدهٔ تکّه‌های [[گچ‌بری|گچ بُری]]، [[موزائیک|موزاییک]]، آوندهای زرین و سیمین، [[نقش‌برجسته|نقش برجسته]]<nowiki/>ها، مُهرها و نگین‌ها در ۱۹ مورد (۲۳٫۷۵٪) زنان نقش و نما شده‌اند. در ۱۱ نمونه در کنار مردان (۵۷٫۸۹) و تنها در ۸ نمونه (۴۲٫۱٪) به تنهایی و تک‌سالار نمایش داده شده‌اند.<ref name="ReferenceB">درآمدی بر نظام جنسیت و نابرابری اجتماعی در ایران ساسانی، مریم دژم خوری، هیئت علمی گروه باستانشناسی دانشگاه بیرجند</ref> این در حالیزمانی است که پیش از این دوره، هرگز همین حضورباشیدن پررنگ را نیز در آثارکارهای هنری [[ایران]] نداریم.<ref name="ReferenceA"/> اگرچه در ۵ نمونه از ۳۴ (۱۴٫۷٪) نقش برجستهٔ ساسانی زنان (آن هم در کنار مردان) به تصویرفرتور کشیده شده‌اند.<ref name="ReferenceB"/> ولی همین هم در روزگار پیش از ساسانی، جایی ندارد.<ref name="ReferenceA"/>
«آیینِ بخشیدنِ قدرتفرمانروایی و دیهیم‌بخشی به [[شهبانو]]<nowiki/>ها در [[هنر]] ساسانی، پدیده‌ای ناشناخته و کم‌مانند است».<ref>Shahbazi, sh. , 1998. studies in Sasanian prospography , in The art and archaeology of ancient Persia, V.Sarkhosh Curtis and R. Hillenbrand(eds.),Tauris Publishers, London, pp.58–66..</ref> ولی باید دانست که این پدیده در همهٔ سرگذشت ایران تا روزگار کنونی نهان است. سایر پدیده‌های وابسته به زنان، سراسر یکسان با دیگر سرزمین‌ها در همان روزگار است؛ که همیشه و همه جا، زن، نرولاسگینه (جنس) دوّم درنظردرنگر گرفته شده‌است.<ref name="ReferenceA"/>
