کردهای خراسان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کُردهایِ خُراسان''' بخشی از [[مردم کرد]] ایران‌اند که پراکنش آنان در منطقه [[خراسان|شمال خراسان]] است که این منطقه با نام کردخانه و یا خُراسانِ کُردیهِ<ref>دکتر محمد حسین پاپلی یزدی کوچ نشینی در شمال خراسان ص 80(در مورد حوزه سکونتی کردهای خراسان به عنوان کردستان یاد کرده)</ref><ref>[http://sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/32513870602.pdf تاریخ مختصر اعراب جنوب خراسان (عربخانه)]</ref> شناخته می‌شود. زبان مردم این منطقه [[کردی شمالی|کردی کرمانجی]] و دین آنان اسلام ([[شیعه]]) است.<ref>[https://www.kojaro.com/2016/10/29/122951/kurdish-tribes-khorasan/ The tribes of Khorasan Kurds]</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.pen-kurd.org/englizi/varia/The-Kurds-in-Khorasan.pdf |عنوان=The Kurds in Khorasan, North-east of Iran |بازبینی=13 مه 2011 |archive-date=7 نوامبر 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107062013/http://www.pen-kurd.org/englizi/varia/The-Kurds-in-Khorasan.pdf }}</ref>

فرهنگ کردهای خراسان با تفاوت‌های جرئی همانند فرهنگ کردی مردم [[سرزمین کردستان]] است. جمعیتشان با استناد به [[دانشنامه ایرانیکا]] «یکنیم میلیون» نفر است<ref>{{cite news|url=http://www.iranicaonline.org/articles/iran-v1-peoples-survey|title=IRAN v. PEOPLES OF IRAN (1) A General Survey|publisher=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]|date=March 29, 2012|accessdate=18 October 2013}}</ref>؛ و برخی از آمارهای شخصی تا دو میلیون نفر برآورد می‌شود.<ref>The Kurds of Khorasan'Abbas-'Ali Madih Iran & the Caucasus Vol. 11, No. 1 (2007), pp.11-31</ref><ref>The Kurds: A Concise History And Fact Book First -by Mehrdad Izady</ref> کردهای خراسان از ترکیب [[کردستان ایران]]، [[کردهای سوریه]]، [[کردهای قفقاز]]، [[کردهای ترکیه|کرد های ترکیه]]، [[کردها در عراق|کردهای شمال عراق]] و شهر های [[ماکو]]، [[مهاباد]] و [[پیرانشهر]] تشکیل شده‌اند و کردهای [[افغانستان]]، [[پاکستان]] و [[هندوستان]] هم از خراسان به آن ولایت رفته‌اند.<ref>Avaşin kurdên xorasan/instiya kurdî-stockholm-heg.5-1997.p:46</ref><ref>برزویی، مجتبی: اوضاع سیاسی کردستان از سال ۱۲۵۸ تا ۱۳۲۵ شمسی، نشر فکر نو، ۱۳۷۸، ص ۱۴۷</ref><ref>جاناتان، رندل، با این رسوایی چه … ص ۳۱</ref> ادبیات شفاهی این مردم به علت نداشتن رسم‌الخط کرمانجی خراسان در معرض آسیب است.<ref>[http://www.akademiyakurdi.org/ فرهنگستان زبان کردی]</ref>

مردم کردتبار منطقهٔ خراسان بنا به منابع تاریخی نوادگان کردهایی هستند که در زمان [[شاه عباس]] از منطقه شرقی ترکیه به این نواحی برای نگاهداری از مرزهای [[ایران]] کوچ داده شدند<ref>روایت لردکر زن سیاستمدار معروف انگلیسی در رابطه با اقدام شاه عباس در کوچاندن طوایف کرد به خراسان.</ref><ref>دکترکاوه خراسانی در نشریه بیر نبونBîrnebûn چاپ انستیتوی کردی سوئد (درباره کوچاندن کردها به خراسان) ص 34</ref> و بنا به روایتی دیگر شاه عباس آنان را به خاطر تضعیف سرکشی خان‌های کرد و بکار بردن آنان در مقابله با حملات بی‌امان [[ازبکان]]، [[مغول]] و [[ترکمن]] به [[خراسان بزرگ]] کوچاند.<ref>ابولقاسم لاچینی، احوالات و دست خط‌های عباس میرزا، تهران :نشر افشاری ،1326، ص 37.</ref><ref>م. کاردوخ، جنبش‌های کرد از دیرباز تاکنون، ص 306</ref><ref>پاپلی یزدی، دکترمحمدحسین :مقاله مختصری دربارهٔ کوچ نشینان کرد شمال خراسان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی مشهد (سال شانزدهم، شماره سوم وچهارم، پاییزوزمستان، ۱۳۶۲)</ref><ref>غفاری فرد، عباسقلی:روابط صفویه وازبکان (تهران، دفترمطالعات سیاسی دینی وبین‌المللی، ۱۳۷۶)</ref><ref>افشارسیستانی، ایرج:ایل‌ها، چادرنشینانوطوایف عشایری ایران، ج۲، (تهران، نسل دانش، ۱۳۶۸)</ref><ref>ک. توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان، انتشارات توس و اسفند، ۱۳۶۶ و ۱۳۷۸</ref><ref>وان برویین سن، مارتین؛ جامعه‌شناسی مردم کرد (آغا، شیخ، دولت) ترجمه ابراهیم یونسی، نشر پانیذ، چاپ اول، تهران ۱۳۷۸</ref><ref>حسنعلی پور، حمید؛ «وجه تسمیه شیروان» فصلنامهٔ خراسان پژوهی، بهار و تابستان ۷۸، مشهد ص ۱۹۶</ref><ref>حسین‌زاده بوانلو، اسماعیل؛ «نقد و بررسی کتاب‌های حرکت کرد به خراسان» شهروند (نشریه)، سال هشتم، شماره ۳۹۴، چ کانادا، ۱۶ بهمن ۱۳۷۷ ص ۸</ref> کردها قبل از زمان صفویه نیز در خراسان سکنی داشته‌اند.<ref>مسعودی در التنبیه والاشراف، خراسان را درکنار سایر مناطق یکی از سکونت گاه‌های کردها معرفی می‌کند. نشر کتاب 1349 ص 78ترجمه ابولقاسم پاینده، تهران</ref> کُرد بودن [[ابومسلم خراسانی]]<ref>در خصوص کرد بودن ابومسلم خراسانی ” کتاب تاریخ سیستان” تصحیح ملک الشعرا بهار – انتشارات اساطیر- اشارات بسیاری دارد. ونیز اینکه بعد از قتل ابومسلم فرزندش فاطمه به کردستان گریخته ودر آنجا ازدواج نموده، و بابک خرمدین از نواده‌های ابومسلم خراسانی به شمار می‌آید. در خصوص این موضوع نیز هم در تاریخ طبری، هم در کتاب سیاست نامه خواجه نظام الملک مطالبی نقل شده است.</ref><ref>انصاف پور، غلامرضا؛ تاریخ سیاسی و جغرافیایی مردم کرد، نشر ارمغان، چ اول، تهران ،۱۳۷۹ص ۱۳۵</ref> خاطرات دعبل خزائی در راه عبور و رسیدن به مرو و برخورد او با کُردی‌های علوی، خاطرات تیمور درکتاب [[منم تیمور جهانگشا]]، که در مسیر [[قوچان]] به گروهی برمی‌خورد؛ که می‌گویند: ما کُردیم و همزمان با دورهٔ تیمور، کلاویخو نیز در سفرنامهٔ خود اشاره به وجود کردها در خراسان می‌نماید.<ref>رنجبر، سکینه؛ «دلایل حرکت تاریخی کرد از غرب به خراسان»، ده نگی کرمانج (مجله) سال اول، شماره اول، دانشگاه مشهد، ۱۳۸۱، ص ۸</ref> پس دلیل بر وجود کردها پیش از زمان صفویه در خراسان است<ref>شادروز امانی نویسنده کتاب مزداران شمال خراسان</ref><ref>دکتر یوسف متولی در این خصوص مقالهٔ با عنوان (تأملی پیرامون علل و چگونگی مهاجرت کردها به خراسان)</ref><ref>در تاریخ بیهقی اثر :ابوالفضل بیهقی، در خصوص کردهای خراسان در دوران غزنوی مطالبی نقل شده است ونیز اینکه این کردها در سباهسپاه سلطان مسعود غزنوی نیز حضور داشته‌اند اشاراتی وجود دارد.</ref><ref>علامه حبیبی مورخ افغانی مؤلف کتاب تاریخ افغانستان</ref><ref>سفرنامه ابن حوقل یا صوره الارض ـ تاریخ افغانستان قبل از اسلام، مسالک و ممالک،</ref><ref>Yazar-araştırmacı Mehmet Bayrak, yeni kitabı “Kürt ve Alevi Tarihinde Horasan</ref><ref>طبق گفته ابن خلکان که رشید یاسمی نیزآن را آورده معلوم می‌شود که کردها حتی پیش از ورود اسلام یا همزمان با ورود اسلام به ایران در مناطق مرو (خراسان) ساکن بوده‌اند.</ref><ref>دکتر یوسف متولی حقیقی استاد گروه تاریخ دانشگاه نیز درشماره 23 فصلنامه تاریخ تمدن آورده است: "باین که بسیاری از تاریخ نویسان و محققان، سابقه حضور کردها را درخراسان به زمان صفویه رسانده‌اند اما شواهدی دردست است که مساله حضورآنان را در روزگار پیش از صفویه تایید می‌کند. "</ref><ref>در سفرنامه کلاویخو (صفحه 188)</ref><ref>مرحوم رشید یاسمی در مورد حضورکردها در خراسان در اوایل ورود اسلام به ایران</ref><ref>کتاب قاضی تنوخی اززبان دعبل بن علی الخزاعی را که به نام "شاعرآل محمد" معروف است.</ref><ref>مجدالاسلام کرمانی، تاریخ انقلاب مشروطیت، جلد1، بی جا،1351، ص 204</ref><ref>گلاویخو، سفیر اسپانیا در دربار گورکانی، که در 26 ژ1404میلادی در اطراف نیشابور بوده است، از دیدار با یک گروه چهار صد نفری کرد گزارشی داده است (سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران :ترجمه و نشر کتاب 1337، ص 188)</ref>

این منطقه در شمال خراسان در ایران قرار گرفته و ساکنان آن بیشتر [[کرد|اقوام کُرد]] است. این اقوام شامل حدود ۲۲ ایل یا طوایف مهم کُردیکردی است. اکنون این منطقه با توجه به تقسیمات سیاسی ایران جزئی از استان‌های [[خراسان شمالی]]، [[خراسان رضوی]] و [[استان گلستان|گلستان]] به حساب می‌آید. شهرهای حاشیه [[اترک|رودخانه اترک]] به ترتیب [[قوچان]]، [[فاروج]]، [[شیروان]]، [[بجنورد]] و [[آشخانه]] و در دیگر قسمت ها [[درگز]]، [[اسفراین]]، [[کلات]] و [[چناران]] دارای اکثریت اقوام کرد می باشند. شهرهای [[مشهد]]، [[نیشابور]]، [[سبزوار]]، [[داورزن]]، [[جوین]]، [[جغتای]] و [[خوشاب]] و روستای [[کردآباد (علی‌آباد)| کردآباد]] در [[استان گلستان|گلستان]] دارای اقلیت کرد می‌باشند. بیشترین جمعیت کردنشین در شهرهای [[بجنورد]]، [[قوچان]]، [[شیروان]]، [[فاروج]] و [[اسفراین]] می‌باشند.

* [[ایل های زیر مجموعه زعفرانلو شامل سیوکانلو و قراچورلو و همچنین مراد خان|ایل مرادخانی]] که به (حسین‌زاده) شهرت دارند و بزرگ‌ترین ایل در [[شیروان]] هستند

# پی آمد [[جنگ چالدران]]؛ به دنبال پیروزی [[امپراتوری عثمانی|عثمانی ها]] در [[جنگ چالدران]]، آنها رفتار بی رحمانه ایرحمانه‌ای با کُردها پیش گرفتند. به دنبال این رفتار و قتل عام‌ها،قتل‌عام‌ها، مهاجرت کردها به مناطق داخلی ایران فزونی گرفت و گروه زیادی از طوایف به این مناطق کوچانده یا کوچانیده شدند.<ref name=":0">{{یادکرد کتاب|عنوان=روشنی زعفرانلو، قدرت‌الله، «طوایف کرد خراسان»، اشراقی‌نامه، به کوشش محمد دبیرسیاقی، قزوین، 1381 ش. ص 142}}</ref> [[شاه تهماسب یکم|شاه طهماسب یکم]]، منصب امیر الامرایی تمام کُردهای درون ایران و حکومت مناطقی از ایران را به [[خلیل خان بیگ|رئیس خلیل خان بیگ]]، [[طایفه سیاه‌منصور|طایفه سیاه منصور]] سپرد. جمعیت زیاد این کُردها و دام های آنها از یک سو، و محدود بودن مراتع برای آنها باعث بوجود آمدن مشکلات زیادی برای آنها و بومی های آن مناطق شد.<ref name=":0" /> از این رو بدلیل آنکه خلیل خان بیگ توانایی کنترل مناطق زیر فرمانش را نداشت، [[شاه تهماسب یکم|شاه طهماسب اول]] ناگزیر دستور انتقال برخی از آنها را به [[خراسان]] داد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ش‍رف‍ن‍ام‍ه‌: ت‍اری‍خ‌ م‍ف‍ص‍ل‌ ک‍ردس‍ت‍ان‌/ ت‍ال‍ی‍ف‌ ام‍ی‍رش‍رف‌ خ‍ان‌ ب‍دل‍ی‍س‍ی‌؛ ب‍ا م‍ق‍دم‍ه‌ و ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات‌ و ف‍ه‍ارس‌ ب‍ق‍ل‍م‌ م‍ح‍م‍د ع‍ب‍اس‍ی‌. ‏مشخصات نشر, : ت‍ه‍ران‌: ع‍ل‍م‍ی‌‏‫، ۱۳۴۳، ص 426}}</ref> منشی اسکندر بیک نیز، همین روایت را تقریبا تایید میکند.<ref>منشی اسکندر بیک:عالم آرای عباسی، تصحیح دکترمحمداسماعیل رضوانی،</ref>

# دفاع ازمرزاز مرز و مقابله باشرارت دشمنان شرقی؛ برخی شرق شناسان و ایران شناسانی که از مناطق شمالی خراسان گذر نموده‌اند بااشاره مختصر به تاریخ کردها بر این نظر متفقند که [[شاه عباس یکم|شاه عباس]] برای صیانت ازمرزهای شمالی خراسان اکراد را به این مناطق کوچ داد.

# حمایت ازعشایر؛از عشایر؛ عدم مراقبت صحیح دولت از این گروه که در نواحی مرزی [[روسیه]] و [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]] ساکن بودند موجب می‌شد گاهی اوقات این عشایرکه ازسرحدداری خسته می‌شدند، به آن سوی مرزهای ایران هجوم برده و مبادرت به دستبرد نمایند. عکس این اتفاق نیز محتمل بودو لذا حکومت مرکزی برای حمایت ازعشایر وپاسخگویی به شکایات مرزنشینان، اقدام به جابجایی برخی از این کوچندگان کرد.<ref>کتاب تاریخ کرد در جغرافیای خراسان .نوشتع علیرضا سپاهی ص 43</ref><ref>میرنیا، سیدعلی:پژوهشی درشناخت ایل هاوطایفه‌های عشایری خراسان (تهران، نسل دانش، ۱۳۶۹)</ref><ref>پاپلی یزدی، دکترمحمدحسین :مقاله مختصری درباره کوچ نشینان کردشمال خراسان، مجله دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دکتر علی شریعتی مشهد (سال شانزدهم، شماره سوم وچهارم، پاییزوزمستان، ۱۳۶۲)</ref>

[[پرونده:دختر کرمانج.jpg|بندانگشتی|پوشش محلی خراسانی دختر کرمانج در [[شیروان]]]]عروسی کردهای خراسان امروز فراتر از عروسی‌های رایج است و عملاً به جشن بزرگ و همایش فرهنگی در منطقه تبدیل شده‌است. حضور جمعیت از شهرهای مختلف، هنرنمایی هنرمندان گوناگون، تجلیل از سرآمدان موسیقی وفرهنگ منطقه در برخی عروسی‌ها حضور زنان با لباس زیبا و رنگارنگ محلی، شعر خوانی شاعران محلی و توجه ویژه به استفاده از نمادهای بومی _محلی-محلی در تزیین جایگاه و محیط عروسی و بهره‌گیری از سنت‌های نیک شه واش (شادباش) و دیگر آیین‌های عروسی سبب شده‌است که هر عروسی به یک جنگ بزرگ فرهنگی و هنری منطقه تبدیل شود و [[سی دی]] این عروسی‌ها در کوتاهترین زمان و در سطح وسیعی مورد استفاده خانواده‌ها قرار گیرد و گاه یک عروسی سنتب فراتر از یک شهر و استان مورد استقبال قرار گرفته‌است.

در قدیم عروسی‌های کردی سه شبانه روز و بنا به برخی نظرها و نوشته‌ها از جمله کتاب ارزشمند <رامشگران شمال خراسان> هفت شبانه روز به طول می‌انجامیده.

به علت تغییر شرایط زندگی بیشتر عروسی‌های کردی در یک شبانه روز برگزار می‌شوند.<ref>کتاب دیارودیار و دوتار اسماعیل حسین پور ص 138</ref><ref>ر ک به؛ علی عاقل … عروسی کردهای خراسان، ماهنامه مهاباد، ش 66 ص 63</ref><ref>آمد تیگرس، نامزدی و عروسی در فرهنگ کرمانجی کردها، ص 27</ref>

۱-''''عاشق‌ها'''':نوازندگان اصیل و حرفه‌ای کرد خراسان هستند که این شغل را پدر بر پدر، به میراث برده‌اند و به صورت موروثی و نژادا عاشق نوازنده هستند. سازهای آن‌ها عبارتند از کرنا، سرنا (پیق)، دهل، دوزله (قومشه) و کمانچه. آن‌ها کار نوازندگی و آموزش رقص به جوانان را بر عهده دارند. خوانندگی و سرایندگی، جزو وظایف آن‌ها نیست. اجرای نمایش معروف به «توره» نیز از وظایف آنهاست.