بحران آب در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
به نسخهٔ 32609444 از FawikiPatroller برگردانده شد: ویکی‌انگلیسی منبع نیست. منابع باید توسط کاربر بررسی شود نه اینکه تنها افزوده شود. حذف‌های بی‌دلیل (توینکل) برچسب‌ها: خنثی‌سازی برگردانده‌شده |
برچسب‌ها: خنثی‌سازی برگردانده‌شده |
||
خط ۱:
[[پرونده:Si-o-se Pol, Isfahan, Irán, 2016-09-19, DD 04-06 HDR.jpg|300px|بندانگشتی|چپ|نمایی در شب از [[سی‌وسه‌پل]] در بستر بی‌آبِ [[زاینده‌رود]].{{سخ}}در پی بحران کم‌آبی در ایران و با بحران کاهش ریزش برف و باران در سال‌های اخیر و تغییر و تحولاتی که در مسیر رودخانه زاینده‌رود ایجاد شده، آب این رودخانه قبل از رسیدن به [[اصفهان]] قطع می‌شود.]]
'''بحران آب در ایران''' سلسله چالش‌ها و مشکلات ناشی از [[کمبود آب]] و استفاده نادرست از [[منابع آب]] در کشور [[ایران]] است.
ایران هم‌اکنون در حال تجربه مشکلات جدی آب است. [[خشکسالی]]های مکرر توأم با برداشت بیش از حد [[آب‌های سطحی]] و زیرزمینی از طریق شبکه بزرگی از زیرساخت‌های [[هیدرولیک|هیدرولیکی]] و چاه‌های عمیق، وضعیت آب کشور را به سطح بحرانی رسانده‌است. از نشانه‌های این وضعیت خشک شدن [[دریاچه]]ها، رودخانه‌ها و [[تالاب]]ها، کاهش سطح [[آب‌های زیرزمینی]]، [[فرونشست زمین]]، تخریب کیفیت آب، [[فرسایش خاک]]، [[بیابان‌زایی]] و [[طوفان گرد و غبار|طوفان‌های گرد و غبار]] بیشتر است.<ref name="مدنی">{{یادکرد وب | 1 = | نویسنده = [[کاوه مدنی]] و همکاران | عنوان = خشکسالی اقتصادی – اجتماعی ایران: چالش‌های یک ملت ورشکسته آبی (ورشکستگی اقتصادی – اجتماعی آب در ایران) | ناشر = پایگاه اینترنتی فصلنامهٔ صنوبر | نشانی = http://senobarmag.com/1396/11/خشکسالی-اقتصادی-–-اجتماعی-ایران-چالش‌های-یک-ملت-ورشکسته-آبی-ورشکستگی-اقتصادی-–-اجتماعی-آب-در-ایران/ | تاریخ = ۱۰ بهمن ۱۳۹۶ | تاریخ بازدید = ۲۳ فروردین ۱۳۹۷ }}{{پیوند مرده|date=مه 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
در اوت ۲۰۱۹ برابر با مرداد ۱۳۹۸ طبق جدیدترین برآورد «مؤسسه منابع جهان» در «اطلس خطرات آبی» ایران در رده چهارم بعد از [[قطر]]، [[اسرائیل]] و [[لبنان]] در نزدیک شدن به «روز آخر» یعنی روزی که منابع آبی در آن ممکن است به پایان برسد، قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-water-crisis/30096837.html | عنوان=بحران آب: ایران و ۱۶ کشور دیگر به «روز آخر» نزدیک شده‌اند | اثر=رادیو فردا | تاریخ=۱۵ مرداد ۱۳۹۸}}</ref>
== تاریخچه ==
ایران کشوری با [[اقلیم]] عمدتاً [[گرم و خشک]] است. رشد سریع جمعیت مهم‌ترین عامل کاهش سرانه [[آب]] تجدیدشونده کشور در قرن گذشته بوده‌است. [[جمعیت]] ایران در طی این هشت دهه، از حدود ۸ میلیون نفر در سال ۰۶–۱۳۰۰ به ۸۱ میلیون نفر تا پایان سال ۱۳۹۶ رسیده‌است. بر این اساس میزان سرانهٔ آب تجدیدپذیر سالانهٔ کشور از میزان حدود ۱۳٬۰۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۰۰ به حدود ۱٬۴۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۹۲ تقلیل یافته و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.<ref>{{پک|ببران|هنربخش|پاییز ۱۳۸۷|ف=بحران وضعیت آب در جهان و ایران|ک=راهبرد}}</ref>
[[منابع آب]] تجدیدپذیر کل ایران به ۱۳۵ میلیارد متر مکعب بالغ می‌گردد. مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۶ از کل منابع آب تجدیدشونده کشور حدود ۸۹٫۵ میلیارد متر مکعب جهت مصارف بخش‌های [[کشاورزی]]، [[صنعت]] و [[معدن]] و خانگی برداشت می‌شده‌است که حدود ۸۳ میلیارد متر مکعب آن (۹۳ درصد) به بخش کشاورزی، ۵٫۵ میلیارد متر مکعب (۶ درصد) به بخش خانگی و مابقی به بخش صنعت و نیازهای متفرقه دیگر اختصاص داشته‌است.<ref name="احسانی">احسانی، مهرزاد؛ خالدی، هومن؛ شناخت و ارتقای بهره‌وری آب کشاورزی به منظور تأمین امنیت آبی و غذایی کشور؛ یازدهمین همایش ملی کمیتهٔ ملی آبیاری و زهکشی ایران</ref>
== سبب‌شناسی ==
سطر ۱۷ ⟵ ۲۰:
جمعیت ایران در [[قرن نوزدهم]] میلادی زیر ۱۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. در حالی‌که در سال ۱۹۷۹ جمعیت ایران به ۳۵ میلیون نفر و در دو دهه بعد از آن جمعیت ایران به دو برابر یعنی ۷۰ میلیون نفر افزایش پیدا می‌کند. جمعیت بیشتر به غذای بیشتری نیاز دارد. به همین دلیل تولید محصولات کشاورزی به شدّت افزایش یافته و [[آب‌های زیرزمینی]] و روان به سرعت مصرف شدند.
محصول سادهٔ این رشد سریع جمعیت، افزایش تقاضای آب و متناسب با آن کاهش شدید سرانهٔ آب در دسترس است. سرانه کنونی آب در دسترس ایران با ۱٬۳۰۰ مترمکعب، کمی بالاتر از متوسط [[خاورمیانه]] و [[شمال آفریقا]] است. اما این مقدار بسیار پایین‌تر از متوسط جهانی (۷٬۰۰۰ مترمکعب) است.<ref name="مدنی"
با این حال مصرف خانگی مردم از آب‌های زیرزمینی تنها هشت تا هفت درصد است که رقم بالایی محسوب نمی‌شود. با توجه به این که بیشتر مصرف آب ایران در بخش کشاورزی است و مصرف خانگی سهم کمی در استفاده از آب دارد، صرفه جویی مردم ایران تأثیر زیادی بر بحران کمبود آب کشور ندارد. خانه‌ها تنها ۷ درصد آب موجود در کل کشور را استفاده می‌کنند و اگر بیست درصد صرفه جویی در مصرف آن‌ها محقق شود صرفاً ۱٫۵ درصد آب کشور نجات پیدا می‌کند.<ref>{{یادکرد خبر | عنوان = در بحران آب ایران 'مردم نقشی ندارند' | خبرگزاری = بی‌بی‌سی فارسی | نشانی = http://www.bbc.com/persian/iran/2015/09/150910_l45_iran_water_crisis | تاریخ = ۱۹ شهریور ۱۳۹۴ | تاریخ بازبینی = ۲۳ فروردین ۱۳۹۷}}</ref><ref name="bbc.com">{{یادکرد خبر | عنوان = وضعیت تخت‌جمشید به دلیل فرونشست زمین 'بحرانی' است | خبرگزاری = بی‌بی‌سی فارسی | نشانی = http://www.bbc.com/persian/iran/2015/09/150907_me_persepolis_land_subsidence | تاریخ = ۱۹ شهریور ۱۳۹۴ | تاریخ بازبینی = ۲۳ فروردین ۱۳۹۷}}</ref> ولی صرفه‌جویی در مصرف غذایی می‌تواند تأثیر زیادی بر مصرف آب در بخش کشاورزی بگذارد.
سطر ۳۵ ⟵ ۳۸:
=== سوء مدیریت و عطش توسعه ===
{{شنیدن
| نام پرونده = Waternationalreport.mp3
| عنوان = گزارش ملی آب: گام اول مواجهه با مسئله مدیریت منابع آب در ایران
| توصیف = مقاله‌ای از [[محمد فاضلی]] منتشرشده در [[شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی]]، اسفند ۱۳۹۴
}}
منابع آب ایران به‌طور جدی از ساختار نامناسب حکمرانی و [[مدیریت آب]] رنج می‌برد. در بخش آب، تعدد ذی‌نفعان و تنظیم منابع آب به‌طور طبیعی با درگیری‌ها و رقابت‌ها همراه است. [[سازمان حفاظت محیط زیست ایران]]، مسئول حفاظت از محیط زیست کشور، قدرت سیاسی محدودی دارد و فاقد ظرفیت مورد انتظار برای اجرای مقررات جلوگیری از آسیب‌های محیط زیستی است. همچنین ساختار سلسله مراتبی سیستم مدیریت آب در ایران فرصت‌هایی را برای فساد و ناکارآمدی جدی در تبدیل تصمیمات به عمل، ایجاد می‌کند.<ref name="مدنی"/>
سطر ۴۳ ⟵ ۵۱:
== کمبود آب در ایران ==
[[پرونده:Urmia lake drought.gif|211px|بندانگشتی|چپ|نابودی [[دریاچه ارومیه]] در شمال غرب ایران بر اثر فعالیت‌های [[مردم‌زاد]]]]
با توجه به میزان منابع آب و سرانهٔ مصرف، ایران از جمله کشورهایی است که در گروه کشورهای مواجه با [[کمبود فیزیکی]] آب قرار دارد. این گروه شامل کشورهایست که در سال ۲۰۲۵ با کمبود فیزیکی آب مواجه هستند. این بدان معناست که حتی با بالاترین راندمان و بهره‌وری ممکن در مصرف آب، برای تأمین نیازهایشان آب کافی در اختیار نخواهند داشت. حدود ۲۵ درصد مردم جهان از جمله ایران مشمول این گروه می‌باشند.<ref>{{پک|ببران|هنربخش|پاییز ۱۳۸۷|ف=بحران وضعیت آب در جهان و ایران|ک=راهبرد}}</ref>
براساس [[شاخص فالکن مارک]]، کشور ایران در آستانه قرار گرفتن در بحران آبی است. با توجه به اینکه در دهه ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ خورشیدی حدود ۶۹ درصد از کل آب تجدیدپذیر سالیانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، براساس شاخص [[سازمان ملل]]، [[ایران]] نیز اکنون در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد. بر اساس شاخص مؤسسه بین‌المللی مدیریت آب نیز، ایران در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد.<ref name="احسانی"
بنا بر شاخص‌های ذکر شده، کشور ایران برای حفظ وضع موجود خود تا سال ۲۰۲۵ باید بتواند ۱۱۲ درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید که این مقدار با توجه به امکانات و منابع آب موجود غیرممکن به نظر می‌رسد.<ref name="احسانی"/>
سطر ۷۹ ⟵ ۸۸:
خشکسالی منجر به وارد آمدن آسیب‌های جدی به [[محیط زیست]] ایران نیز شد.<ref>[http://www.chn.ir/news/?section=1&id=27356 هشتاد درصد پوشش گیاهی «توران» و «خوش‌ییلاق» نابود شد] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110521235747/http://www.chn.ir/news/?Section=1&id=27356 |date=۲۱ مه ۲۰۱۱}}''(خبرگزاری میراث خبر، ۲۵اردیبهشت۱۳۸۷)''</ref> شبکه [[برق]] ایران دست کم با کمبود ۵۵۰۰ [[مگا]][[وات]] برق مواجه می‌شود و احتمال [[قطع برق]] افزایش می‌یابد.<ref>{{یادکرد خبر |نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/business/story/2008/05/080506_he-ka-electricity.shtml |عنوان=ایران با احتمال خاموشی برق مواجه است | خبرگزاری = بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ = ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۷ |تاریخ بازبینی=۲۴ فروردین ۱۳۹۷}}</ref><ref>[http://www.roozna.com/Negaresh_site/FullStory/?Id=61080m ذخیره برق کشور تنها ۵۰۰ مگاوات از کمبود را جبران می‌کند؛ آغاز جیره‌بندی تا چند روز دیگر]''(روزنامه اعتماد ملی، ۱۰خرداد۱۳۸۷)</ref>{{پیوند مرده}}<ref>[http://yazd.isna.ir/mainnews.php?ID=News-20231 مدیرکل محیط زیست یزد: خسارت خشکسالی ۱۰۰ میلیارد ریال برآورد می‌شود ابراز نگرانی کارشناسان از بروز فاجعه درحیات وحش] (خبرگزاری ایسنا، ۹اردیبهشت۱۳۸۷)</ref>{{پیوند مرده}} همچنین از کیفیت [[آب آشامیدنی]] در [[شهر]]ها نیز کاسته شده و دولت نیز ناچار به بهره‌برداری بیشتر از منابع آب زیرزمینی، برای تأمین آب کشاورزی و آب آشامیدنی خواهد شد.
=== خشکسالی ۱۴۰۰
پدیده‌ای است که در تابستان ۱۴۰۰ رخ داده‌است. در سال آبی منتهی به این سال، بارندگی‌ها در ایران به حدود پنجاه درصد سال قبل، و ۴۰ درصد کمتر از میانگین بلند مدت رسید و یکی از خشک‌ترین سال‌های نیم قرن اخیر ایران را رقم زد. در استان‌هایی مانند هرمزگان، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، خراسان رضوی و خراسان جنوبی کمبود بارش‌ها بین ۵۰ تا ۸۵ درصد گزارش شده‌است. از سویی دیگر در غرب و جنوب غرب کشور در استان‌های کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان و چهارمحال و بختیاری نیز کاهش بارش‌ها کاملاً محسوس است. همچنین دمای هوا در بهار ۱۴۰۰ حدود دو تا سه درجه بیشتر از میانگین بلند مدت کشور بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دوره خشکسالی طولانی خواهد بود {{!}} مردم و مسئولان به‌هوش باشند|نشانی=https://diyarmirza.ir/1400/03/دوره-خشکسالی-طولانی-خواهد-بود-مردم-و-م/|وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی دیارمیرزا|تاریخ=2021-06-15|بازبینی=2021-07-06|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=وزیر نیروی ایران: تابستان امسال خشک‌ترین سال در ۵۰ سال اخیر است|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-57156302|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2021-05-18|بازبینی=2021-07-06|کد زبان=fa}}</ref>
سطر ۱۰۸ ⟵ ۱۱۷:
== منابع برای مطالعه بیشتر ==
* {{یادکرد وب | عنوان=نگاه کابل به هیرمند و هریرود و بحران آب در شرق ایران | وبگاه=خانه | پیوند=http://article.irna.ir/fa/c1_10127/ | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2017-01-10 | archive-date=19 نوامبر 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20161119182803/http://article.irna.ir/fa/c1_10127/ }}
* کتاب «دیپلماسی آب‌های فرامرزی و نظام بین‌الملل؛ درس‌هایی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» تهیه شده در [[وزارت امور خارجه]] تحت نظر [[عباس عراقچی]] ۱۳۹۵
*[https://www.barokat.com/save-water/ صرفه جویی در مصرف آب با ایده‌هایی هوشمندانه]
| |||