آماردیان: تفاوت میان نسخه‌ها

آماردها، به گفتهٔ [[ریچارد فرای]]،<ref name="RF">{{cite book |author=Richard N. Frye |chapter=Ancient Central Asian History Notes |title=Proceedings of the Second European Congress of Iranian Studies |publisher=ISMEO |location=Rome |page=188 |quote=town of Amul on the Amu Darya and the Amul in Mazanderan, Iran, both of which may be traced back to the migration of an Iranian tribe called Amardi or Mardi}}</ref> [[آملی کورت]]<ref>{{یادکرد کتاب |کتاب=The Persian Empire: A Corpus of Sources from the Achaemenid Period |ناشر=روتلج |مکان=لندن |سال=۲۰۰۷ |صفحه=۹۸ |نویسنده=آملی کورت |شابک=0-415-43628-1}}</ref> و [[کریستوفر برونر]]،<ref>{{یادکرد دانشنامه |دانشنامه=دانشنامه ایرانیکا |عنوان=IRAN v. PEOPLES OF IRAN (2) Pre-Islamic |نویسنده=کریستوفر برونر}}</ref> [[مردمان ایرانی|ایرانی]] بوده‌اند. ادوین نوریس مردم‌شناس و زبان‌شناس بریتانیایی آماردها را با [[داهان]] و [[سکاها]] مربوط دانسته و این تیره‌ها را مردمی می‌داند که از یک ریشه و اساس بوده و به زبان‌های شبیه به هم گویش می‌کردند که احتمالاً با [[زبان سکایی]] متفق بوده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=نوریس |نام۱=ادوین |عنوان=MEMOIR ON THE SCYTHIC VERSION OF THE BEHISTUN INSCRIPTION |تاریخ=1853 |ناشر= Printed by Harison & son st.Martin Lane |مکان=London |صفحه=4 |نشانی=https://books.google.com/books?id=8GI-AAAAcAAJ&pg=PA4&lpg=PA4&dq=amard+sacae+dahae&source=bl&ots=eHWSZ0so6B&sig=ACfU3U26T-yG6o0kyQ6_2pqkqaYfcUAFmg&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiJkra4prfqAhWDUs0KHVqVDAgQ6AEwAXoECAcQAQ#v=onepage&q=amard%20sacae%20dahae&f=false |تاریخ بازبینی=6 ژوئیه 2020}} the appellations of dahae,sacae,Mardi or any others,they were fundamentally the same people ane spoke similar languages which probably were allied to the language of scythia proper</ref> [[اسکندر مقدونی]] پس از دست یابی به سرزمین [[مردم آمارد|آمارد]] ولایت آمارد را به [[طبرستان|تپورستان]]<ref>Alexsander dimissed Mardians and appointed as their satrap Autophradates also made satrap of the Tapurians. anabasis of alexsander. ariian (24.2.5)</ref> که والی آن [[فرادات]] فرمانده [[قوم تپور]] بود ضمیمه کرد.<ref>حسن پیرنیا، ''تاریخ ایران باستان، ج2، انتشارات نگاه، 1391، ج 2، ص 1346</ref> آمارد ها (یا مردی‌ها) که در نواحی اطراف [[آمل]] می‌زیستند با [[قوم تپور|تپور]]‌هایی که از [[پارت]] کوچانده شده بودند، آمیخته شدند<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=Yarshater |نام= E. | پیوند نویسنده = احسان یارشاطر |کتاب=The Cambridge History of Iran:Seleucid Parthian | پیوند= http://books.google.com/books?id=y7IHmyKcPtYC&lpg=PP1&pg=PA766#v=onepage&q&f=false | جلد = Volume 3 (1) |ناشر=Cambridge University Press, |سال=۱۹۸۳}}</ref>

. نام شهر امروزی [[آمل]] برمی‌گردد به زندگی آنان در آن گستره برمی‌گردد که در گذشته نام این شهر نیز آمرد بوده است. همچنین آن که دو آمل، یکی در [[استان مازندران|مازندران]] و دیگری در گسترهٔ [[آمودریا]]، در [[ترکمن‌آباد|آمل خراسان (زم)]] جای داشته‌اند.<ref>لسترج، [[جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی]]، ترجمه محمود عرفان، تهران: چاپ چهارم ۱۳۷۳، ص۴۳۰</ref><ref name="RF"/>

هرودوت از قبیله مردی یاد کرده‌است که در کنار دائی‌ها، [[دروپیک‌هادربیک‌ها]]، و [[ساگارتی]]‌ها از پارس‌های بیابان‌گرد بوده‌است،<ref>تاریخ هرودت ترجمه هدایتی صفحات ۵ و ۱۰ و ۲۱۱</ref> نام‌های «آمل» و «[[آمودریا]]»، از آماردها گرفته شده‌اند. نام گذشتهٔ سفیدرود در گیلان نیز، «آمرد» بوده‌است. زمانی آماردها با [[اسکندر|اسکندر مقدونی]] جنگیدند، و زمانی به‌دست [[فرهاد یکم]]، به سوی [[قفقاز]] [[پارس]] و [[آذربایجان]] کوچانده شدند. از بازمانده‌های برجستهٔ تاریخی ایران که با مردم آمارد پیوند دارند، تپهٔ [[مارلیک]]<ref>{{یادکرد کتاب |کتاب=Marlik: The Complete Excavation Report |لینک=https://books.google.com/books?id=_m3ZzQ0ePIkC |ناشر=موزهٔ باستان‌شناسی و انسان‌شناسی پنسیلوانیا |زبان=انگلیسی |سال=۱۹۹۴ |جلد=۱ |صفحه=۳۲۱ |نویسنده=عزت‌الله نگهبان}}</ref> و تخته‌سنگ‌های [[رودخانه هراز|هرازرود]] هستند. هنر پیشرفتهٔ سفالگری و زرگری آماردها را در آن‌جا می‌توان دید.

[[هرودوت]]، در کتاب «[[تاریخ هرودوت|هیستوریای]]»، در زمینهٔ پرداخت‌های [[ساتراپ]]‌های [[شاهنشاهی هخامنشی|امپراتوری هخامنشی]] به [[داریوش بزرگ|داریوش]]، و از اقوام زیر نفوذ از مردمان تیبارین، ماکروین، موزیکان، و مارد (آمارد) نام برده‌است.

[[اسکندر مقدونی|اسکندر]] پس از دست یابی به سرزمین [[مردم آمارد|آمارد]] ولایت آمارد را به [[طبرستان|تپورستان]] که والی آن [[فرادات]] بود ضمیمه کرد.<ref>حسن پیرنیا، ''تاریخ ایران باستان، ج2، انتشارات نگاه، 1391، ج 2، ص 1346</ref>

به گزارش [[ایگور دیاکونوف]] نواحی شرقی تحت حاکمیت اسکندر که شامل ایران و بخش‌هایی از آسیای میانه و هندوستان بودند و از چهارده ساتراپ نشین تشکیل می‌شدند:<ref>م. م. دیاکونوف، ترجمه کریم کشاورز، ''اشکانیان، انتشارات پیام، 1351، ص 10</ref> پارس، پارتاکن، کرمان، ماد، تپوری (به ضمیمه آمارد)، پارت، هیرکانیا، باختر، هریوه (به ضمیمه درانگیانا)، گدروسیا (به ضمیمه کشور اوریتان)، آراخسیا، پاروپانیسادان، هندوستان این سوی سند، هندوستان آن سوی سند.

{{گفتاورد|[[امیانوس مارسلینوس|آمیانوس]] Ammianus در حدود سال ۳۶۰ میلادی کتاب خود را نوشت: وی و چند تن دیگر در طی جغرافیا و تاریخ روزگار هخامنشی و [[اسکندر]] و [[سلوکیه]] و [[اشکانیان]] و [[ساسانیان]] از قومی به نام [[مردوی]] Mardoi یا آمردی Amardoi یاد می‌کنند که در سواحل [[دریای خزر]] می‌زیستند و تیره‌ای از همین مردم در [[آسیای مرکزی]]، نزدیکی [[مرو]] رود جیحون (آمویه) بسر می‌بردند. نام شهر [[آمل]] یادگاری است از همین قوم که نام خود را به این سرزمین داده اند.}}

[[اسکندر مقدونی]] به سرزمین آماردها لشکر کشید و بر آماردها پیروز شد و آنان را تحت فرمان [[قوم تپور|ساتراپ تپورها]] به نام [[فرادات]] قرار داد.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = مارکوارت | نام۱ = یوزف | عنوان = ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی | سال = ۱۳۷۳ | ناشر = انتشارات اطلاعات | صفحه = ۲۵۶}}</ref> آماردها و [[قوم تپور|تپورها]] بعدها جز ساتراپ پارت درآمدند. [[فرهاد یکم|فرهاد‌اولفرهاداول]] پادشاه اشکانی در حدود سال ۱۷۶ قبل از میلاد آماردها را تحت انقیاد خود درآورد و آنان را به [[گرمسار|خاراکس]] (گرمسار) در ری کوچانید.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = مارکوارت | نام۱ = یوزف | عنوان = ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی | سال = ۱۳۷۳ | ناشر = انتشارات اطلاعات | صفحه = ۲۵۶}}</ref>