'''بُروجـِرد''' مرکز [[شهرستان بروجرد]]، دومین شهر پرجمعیت [[استان لرستان]] و بیست و نهمین شهر پرجمعیت [[ایران]] است. این شهر در شمال دشت حاصلخیز [[سیلاخور]] قرار گرفته و قله‌های مرتفع [[کوه گرین|گرّین]] از مجموعه رشته کوه‌های [[زاگرس]]، شمال غربی تا جنوب شرقی آن را دربر گرفته‌اند. سراب‌های دائمی متعددی که از دامنه این کوه‌ها جاری هستند، در اقتصاد منطقه و توسعه شهر بروجرد نقش داشته‌اند. بروجرد از گذشته‌های دور، دارای موقعیت ویژه ارتباطی بوده‌است و امروزه نیز قرارگیری این شهر بر سر شاهراه تهران - جنوب یکی از عوامل رونق اقتصادی آن به‌شمار می‌رود. بروجرد در اواخر دوره «ساسانیان» یکی از شهرهای ناحیه [[پهله]] از سرزمین [[ماد]] بود. [[حموله بن علی بروجردی|حموله]] وزیر محلی [[آل ابی دلف]] از حکمرانان [[عباسیان|عباسی]] بین سال‌های ۲۱۰ تا ۲۵۸ هجری قمری در عمران بروجرد کوشید و در آن منبری برپا کرد.<ref name=Hazin/><ref name=masalek/> [[محمدتقی حسام‌السلطنه|حسام‌السلطنه]] شاهزاده [[قاجار]] و حاکم ولایت بروجرد و مضافات، در سال ۱۲۴۲ ه.ق حکومت ولایت لرستان و ولایت خوزستان را نیز به دست آورد و شهر بروجرد را حاکم‌نشین [[حکمرانی بروجرد، لرستان و خوزستان]] کرد.<ref name=etz>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= اعتضادالسلطنه |نام= |کتاب=اکسیرالتواریخ: تاریخ قاجاریه از آغاز تا سال ۱۲۵۹ ه.ق | ناشر= چاپ جمشید کیان‌فر|سال=۱۳۷۰}}</ref>{{سخ}}جمعیت شهر بروجرد بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ خورشیدی مرکز آمار ایران، ۳۳۴٬۹۹۷ نفر گزارش شده‌است. گویش رایج مردم این شهر، [[گویش بروجردی|بروجردی]] است و شهرستان بروجرد، یکی از مراکز گویش‌وران [[زبان کردیلری]] است.<ref name="lori-language-ii"/> به دلیل فعالیت شرکت‌های مختلف [[پویانمایی رایانه‌ای]] در این شهر، بروجرد در سال ۱۳۸۹ به عنوان «پایتخت انیمیشن ایران» تحت نظارت انتخاب شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://www.irna.ir/fa/News/2000476098/سینما_و_تئاتر/دبیرخانه_ˈ_بروجرد_پایتخت_انیمیشن_ایرانˈ_فعالیت_خود_را_آغاز_کرد |عنوان=دبیرخانه بروجرد پایتخت انیمیشن ایرانˈ فعالیت خود را آغاز کرد |ناشر=ایرنا |تاریخ=۱۸ دی ۱۳۸۹ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304121947/http://www.irna.ir/fa/News/2000476098/سینما_و_تئاتر/دبیرخانه_ˈ_بروجرد_پایتخت_انیمیشن_ایرانˈ_فعالیت_خود_را_آغاز_کرد |archivedate=۴ مارس ۲۰۱۶ |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=انتخاب بروجرد به عنوان پایتخت انیمیشن ایران | ناشر =ایسنا |تاریخ = ۲۹ خرداد ۱۳۸۹ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۱۹}}</ref> با توجه به وجود تعداد زیادی واحدهای تولیدی و صنعتی و عرضه محصولات آن‌ها در بازار داخلی و خارجی، بروجرد قطب صنعتی استان لرستان محسوب می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.lorestankhabar.com/بخش-اقتصادی-4/66816-بروجرد-قطب-صنعت-لرستان-میزبان-واحدهای-صنعتی-استان |عنوان=بروجرد قطب صنعت لرستان میزبان واحدهای صنعتی استان | ناشر =لرستان خبر |تاریخ =۸ خرداد ۱۳۹۳ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۲}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://www.shabanews.net/News/No/18338 |عنوان=رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان لرستان گفت: شهرستان بروجرد قطب صنعتی لرستان است |ناشر=شبکه اخبار بنگاه و بازار ایران |تاریخ=۲۴ اسفند ۱۳۹۰ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۲ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140913110422/http://www.shabanews.net/News/No/18338 |archivedate=۱۳ سپتامبر ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref> صنایع دستی متنوعی در بروجرد تولید می‌شوند و بروجرد به‌عنوان یکی از مهمترین مراکز تولید صنایع‌دستی در کشور و استان شناخته می‌شود. دو رشته ورشوسازی و حرمی‌بافی به عنوان رشته‌های منحصربه‌فرد این شهر شناخته می‌شوند. در سال ۱۳۹۸ [[سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری|سازمان میراث فرهنگی]] این شهر را به عنوان '''شهر ملی ورشو''' به ثبت رساند.<ref name="times9805">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://borujerdtimes.ir/1398/05/بروجرد-به-عنوان-شهر-ملی-ورشو-انتخاب-شد/ |عنوان=بروجرد به عنوان شهر ملی ورشو انتخاب شد | ناشر =روزهای بروجرد |تاریخ =۱۳۹۸/۰۵/۱۵ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۸/۰۶/۰۵}}</ref><ref name="mehr9805">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=بروجرد شهر ملی «ورشو» شد | ناشر =خبرگزاری مهر |تاریخ =۱۳۹۸/۰۴/۳۱ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۸/۰۶/۰۵}}</ref>
== ریشه‌شناسی ==
خط ۲۷۲:
=== زبان و گویش ===
{{اصلی|گویش بروجردی}}
ساکنان شهر بروجرد با [[گویش بروجردی]] سخن می‌گویند. [[دانشنامه ایرانیکا]]،<ref name="lori-language-ii">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/lori-language-ii |عنوان =LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۵ فوریه ۲۰۱۴}}</ref> [[فهرست لینگوییست]]<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://linguistlist.org/forms/langs/get-language-by-country.cfm?country=116| عنوان = Language by Country| تاریخ بازدید =۹ آوریل ۲۰۲۰| نویسنده = | تاریخ = ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴| ناشر = [[فهرست لینگوییست|Linguist List]]| زبان = انگلیسی| نشانی بایگانی = https://archive.today/20140910102525/http://linguistlist.org/forms/langs/get-language-by-country.cfm?country=116| تاریخ بایگانی = ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴| dead-url = no}}</ref> و [[حسینعلی رزم‌آرا]]<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = |نام = | پیوند نویسنده =[[حسینعلی رزم‌آرا]] | عنوان = فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)| ترجمه = | جلد =ششم | سال =۱۳۳۰ | ناشر =دایره جغرافیایی ستاد ارتش |مکان =تهران | شابک = | صفحه = | پیوند = | بازیابی = ۹ آوریل |۲۰۲۰}}</ref> مردم بروجرد را بخشی از [[مردم کردلر]] و گویش بروجردی را گویشی از [[زبان کردیلری]] معرفی می‌کنند. [[رودیگر اشمیت]] گویش مردم بروجرد را به زبان [[پارسی میانه]] نزدیک می‌داند.<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی =اشمیت |نام =رودیگر | پیوند نویسنده =رودیگر اشمیت | عنوان =راهنمای زبان‌های ایرانی | ترجمه = | جلد =دوم | سال = | ناشر =ققنوس |مکان =تهران | شابک = | صفحه =۴۳۷ | پیوند = | بازیابی = ۹ آوریل ۲۰۲۰}}</ref> گویش روستاهای کردنشینلرنشین بروجرد [[کردیلری]] است اما تحت فرایندهای آوایی گویش بروجردی قرار گرفته و می‌توان آن را «کردیلری بروجردی» نامید. اقلیت کلیمی بروجرد گویش خاصی از فارسی دارند که که برای شهروندان بروجردی قابل فهم است. شمار اندکی ارامنه در بروجرد ساکن بوده‌اند که گویشی مشابه با [[ارامنه]] [[جلفا (ایران)|جلفا]]ی اصفهان داشته‌اند.<ref name="GB">{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =اسفندیاری | نام = احمد| پیوند نویسنده = | عنوان =گویش بروجردی | ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۸۰| ناشر =نشر میعاد |مکان = بروجرد| شابک =۹۶۴۶۹۳۰۳۰۱ | صفحه = ۴| پیوند = | تاریخ بازبینی = ۱۳۹۱/۱۱/۱۳}}</ref> عبری و ارمنی نیز در شهرستان بروجرد رواج دارند.<ref>{{یادکرد وب |url=http://rangvarehayeyekrang.ir/قوم-آغوز/ |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۱۵ اکتبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171006212409/http://rangvarehayeyekrang.ir/قوم-آغوز/ |archivedate=۶ اکتبر ۲۰۱۷ |dead-url=yes}}</ref><ref name="Virug-lan">{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://virugerd.ir/lan/language.html |عنوان=گویش مردم منطقه بروجرد |ناشر=دانشنامه بروجرد |تاریخ=۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140408041900/http://www.virugerd.ir/lan/language.html |archivedate=۸ آوریل ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref> دانشنامه ویروگرد، گویش مردم بروجرد را گویشی از زبان [[فارسی]] معرفی می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده= |نشانی= http://virugerd.ir/lan/language.html|عنوان= بروجرد|ناشر= دانشنامه ویروگرد|تاریخ= ۲ فروردین ۱۳۹۳|تاریخ بازبینی= ۱۲ تیر ۱۳۹۳|archiveurl= https://web.archive.org/web/20140408041900/http://www.virugerd.ir/lan/language.html|archivedate= ۸ آوریل ۲۰۱۴|dead-url= yes}}</ref>[[دانشنامه جهان اسلام]] نیز گویش مردم بروجرد را [[فارسی]] با لهجه بروجردی عنوان کرده‌است.<ref name="encyclopaediaislamica">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=1066 |عنوان =بروجرد | ناشر =دانشنامه جهان اسلام |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۳ فوریه ۲۰۱۳}}</ref>
