کاربر:جهان بینش140/صفحه تمرین ۳: تفاوت میان نسخه‌ها

محل نزول این سوره از موارد اختلافی میان مفسران است. ابن عطیه مکی بودنِ سوره را بر طبق نظر جمهور مفسران قول مشهور می‌داند. اما قرطبی قول ابن عباس و قول مشهور را به نزول در مدینه و مکی بودن سوره را به یحیی بن سلام نسبت داده است.<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=التحرير والتنوير - ابن عاشور - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/41675/30/467|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-09-15|کد زبان=fa}}</ref> همچنین ابوحیان اندلسی سنی مذهب و آلوسی و سیوطی از قرآن شناسان اهل سنت، مکان نزولش را در مکه می‌دانند.<ref name=":1" /> بنا به نظر طباطبایی مفسر شیعی، مفاهیم سوره هم با مدنی بودن سازگار است و هم با مکی بودن. اگر چه این سوره از نظر سیاق آیات به سوره های مدنی شباهت دارد.<ref name=":3" /> براساس نقل ابن عاشور در کتاب تفسیرش سال نزول سوره بینه پیش از غزوه بنی نضیر _ درحدود آخر سال سوم یا ابتدای سال چهارم هجری _ واقع شده است.<ref name=":2" /> در منابع اسباب النزول، برای نزول سوره بینه علتی را گزارش نکرده‌اند. تنها در کتابهای تفسیری اهل سنت و شیعه در مورد آیه هفتم آن روایاتی نقل شده است که حاکی از نزول آیه در شانشأن علی بن ابیطالب و شیعیان او می‌باشد. طبری، حاکم حسکانی و سیوطی از مفسران اهل سنت و بحرانی مفسر شیعی این روایات را گزارش نموده‌اند.<ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=دانشنامه بزرگ اسلامی - مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/23022/13/5413/%D8%AE%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%87|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-09-11|کد زبان=fa}}</ref>

نزول این سوره بیانگر این مطلب است که خداوند به واسطه رسالت محمد بر اهل کتاب و مشرکین اتمام حجت نموده است. طباطبایی مفسر شیعی،معتقد است که این اتمام حجت برای همه مردم صورت گرفته و خدا با آیات این سوره به آنها فهمانده است که رسالت جهانی محمد برمبنای سنت هدایت است. سنت هدایت در چندین آیه دیگر قرآن نیز آمده است:انسان/۳ و فاطر /۲۴.<ref name=":3">محمدحسین،طباطبایی؛ تفسرتفسیر المیزان؛ ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی؛ ج ۴۰؛ ص۳۳۴؛ تهران، کانون انتشارات محمدی؛ چاپ دوم( ۱۳۶۲ ش ).</ref>

مهمترین بخش آیه دوم، عبارت «یَتْلُوا صُحُفًا مُطَهَّرَةً» هست که صاحبنظران حوزه تفسیر قرآن اقوال مختلفی را در کتابهایشان گزارش کرده‌اند و هر یک به دنبال معنا و مفهومی قابل قبول برای این عبارت بوده‌اند. به طوریکه ۹ دیدگاه گوناگون در اینباره ارائه گردیده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بررسی تطبیقی تفاسیر "صحفا مطهره" در آیه دوم سوره بینه|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/422021/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%B5%D8%AD%D9%81%D8%A7-%D9%85%D8%B7%D9%87%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-09-17|کد زبان=fa}}</ref> تفاسیری که معنای لغوی «صُحُف» را گزارش کرده‌اند مقصود از آن را کتاب به معنای عام گفته اند؛ بدون آنکه کتاب خاصی را در نظر داشته باشند. کلمه «مطهّره» را هم به معنی دور از باطل ، دور از شرک، مطهر و پاک از پلیدی و کفر تفسیر نموده‌اند.<ref>سید قطب، ابراهیم حسین الشاربی؛ فی ظلال القرآن؛ ج ۶ ؛ ص ۳۹۴۸ ؛ بیروت، دارالشروق؛ چاپ ۱۷ -(۱۴۱۲ق).</ref> <ref>طبرسی، فضل بن حسن؛ تفسیر جوامع الجامع؛ ج ۴ ؛ ص ۵۲۱ ؛ قم مرکز مدیریت حوزه علمیه قم؛ (۱۴۱۲ ق).</ref> <ref>مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ ج ۲۷ ؛ ص ۱۹۹ ؛ تهران، دارالکتب الاسلامیه چاپ ۱۰- (۱۳۷۱ ش).</ref> ثعلبی، مقاتل، زمخشری،نووی و سید قطب سنی مذهب، طبرسی و مکارم شیرازی شیعی، جزو مفسرانِ این دسته از تفاسیر لغوی هستند.<ref>مقاتل بن سلیمان؛ تفسیر مقاتل بن سلیمان؛ ج ۴ ؛ ص ۷۷۹؛ بیروت،دار احیاء التراث العربی (۱۴۲۳ ق).</ref> <ref>ثعلبی، احمد بن محمد؛ الکشف و البیان؛ به تحقیق ابی محمد بن عاشور؛ ج ۱۰ ؛ ص ۲۶۰و ۲۶۱ ؛ بیروت، دار احیاء التراث العربی ( ۱۴۲۲ ق).</ref> <ref>زمخشری، محمود بن عمر؛الکشاف عن غوامض التنزیل؛ ج۴ ؛ ص ۷۸۲؛ بیروت، دارالکتاب العربی(۱۴۰۷ ق).</ref> <ref>نووی، محمد بن عمر؛ مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید؛ به تصحیح محمد امین ناوی؛ ج ۲ ؛ ص۶۵۳ ؛ بیروت، دار الکتب العلمیه (1417 ق).</ref> گروه دیگری از مفسران به معنای ظاهری الفاظ توجه کرده و ۳ معنا را برای «صحف» در نظر می‌گیرند. به معنای قرآن مکتوب و ملفوظ که توسط فخر رازی، طبری،سیوطی و ابن ابی حاتم نقل شده است.<ref>فخر رازی، محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب؛ ج ۳۲ ؛ ص ۲۴۰؛ بیروت، دار احیاء التراث العربی؛ طبعه الثالثه ( ۱۴۲۰ ق). </ref> <ref>طبری، محمد بن جریر؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ محقق احمد محمد شاکر؛ ج ۲۴ ؛ ص ۵۴۰ ؛ موسسه الرساله؛ طبعه الاولی( ۱۴۲۰ ق).</ref><ref>سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر؛ الدر المنثور فی تفسیر بالماثور؛ ج ۸ ؛ ص ۵۸۸ ؛ بیروت،دارالفکر.</ref><ref>ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد؛ تفسیر القرآن العظیم؛ به تحقیق السعدمحمد طیب ؛ ج ۱۰ ؛ ص ۳۱۶ ؛ ریاض، مکتبه نزار مصطفی الباز ( ۱۴۱۹ ق).</ref>ماتریدی ، ماوردی و بانو امین در مخزن العرفان هم منظور از این کلمه را کتابهای آسمانی پیشین دانسته‌اند.<ref>ماتریدی، محمد بن محمد؛ تاویلات اهل السنه ؛ محقق مجدی باسلوم؛ ج۱۰ ؛ ص ۵۸۹ ؛ بیروت، دار الکتب العلمیه ( 1426 ق).</ref> <ref>ماوردی، علی بن محمد؛ النکت و العیون (تفسیر الماوردی) ج۶ ؛ ص ۳۱۶ ؛ بیروت، دارالکتب العلمیه (بی تا).</ref> <ref>امین،نصرت بیگم؛ مخزن العرفان در تفسیر قرآن؛ ج ۱۵ ؛ صص ۲۱۲ و ۲۱۳ ؛ اصفهان، گلبهار ( بی تا).</ref> سید محمد حسین طباطبایی و علی اکبر قرشی بنابیو وعباسعباس سید کریمی کلمه صحف را به اجزای قرآن تفسیر کرده‌اند.<ref>طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ج ۲۰ ؛ ص۳۳۷، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات( ۱۴۱۷ ق). </ref> <ref>قرشی، علی اکبر؛ تفسیر احسن الحدیث؛ ج ۱۲ ؛ ص ۳۱۰ ؛ تهران، بنیاد بعثت؛ چاپ دوم ( ۱۳۷۴ ش).</ref> <ref>سید کریمی حسینی، عباس؛ تفسیر علیین؛ ص۵۹۹ ؛ قم، اسوه ( 1382 ش).</ref> در دیدگاه تفسیری باطنی و عرفانی از قرآن، پنج معنای باطنی گزارش شده است که عبارت است از: لوح محفوظ،محفوظ<ref>طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ ج ۱۰ ؛ ص ۲۶۷ ؛ بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات؛ طبعة الاولی ( ۱۴۱۵ ق).</ref>، نفوس سماوی،سماوی<ref>ابن عربی، محی الدین؛ تفسیر ابن عربی؛ به تحقیق شیخ عبدالوارث محمد علی؛ ج ۲ ؛ ص ۴۱۹ ؛ بیروت،دارالکتب العلمیه؛ طبعة الاولی( ۱۴۱۵ ق).</ref>، قرآنی در آسمان،آسمان<ref>ابن کثیر، اسماعیل بن عمر؛ تفسیر القرآن العظیم؛ به تحقیق محمد حسین شمس الدین؛ ج ۸ ؛ ص ۴۳۸ ؛ بیروت، دارالکتب العلمیه ؛طبعة الاولی ( ۱۴۲۲ ق).</ref> <ref>فیض کاشانی، محسن؛ تفسیر الصافی؛ ج ۵ ؛ ص ۳۵۴ ؛ تهران، مکتبه الصدر؛ طبعة الثانیة ( ۱۴۱۶ ق).</ref>قلب پیامبر اسلام<ref>ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی؛ زادالمسیر فی علم التفسیر؛ تحقیق عبدالرزاق مهدی؛ ج ۴ ؛ ص ۴۷۵ ؛ بیروت، دارالکتاب العربی؛ الطبعة الاولی ( ۱۴۲۲ ق). </ref> <ref>میبدی، ابوالفضل رشید الدین؛ کشف الاسرار و عُدّة الابرار ( معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری)؛ ج ۱۰ ؛ ص ۵۷۰ ؛ تهران، امیر کبیر؛ چاپ دوم ( ۱۳۵۷ ش). </ref> و امامان شیعه. <ref>استرآبادی، علی؛ تاویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة ؛ محقق حسین استاد ولی؛ ص ۸۰۰ ؛ قم، موسسه نشر الاسلامی( ۱۴۰۹ ق).</ref><ref>بحرانی، هاشم بن سلیمان؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ ج ۵ ؛ ص ۷۱۸ ؛ قم، موسسه البعثه ( ۱۴۱۵ ق).</ref>

صُحُف جمع صَحیفه به معنای اوراق <ref name=":7" /> یا هر چیزی است که بر آن می‌نویسند.<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ ص ۲۷۵ .</ref> چه کاغذ باشد چه غیر از آن مانند لوح‌های سنگی یا فلزی و ...<ref name=":3" />

مرجع ضمیر واو فعل «مااُمِرُوا» جمله «الذین کفروا من اهل الکتاب و المشرکین» است که می‌رساند همچنان اهل کتاب و مشرکان عرب مخاطب آیه هستند. بنا به گزارش طباطبایی این آیه به دستورات آیین جدید (اسلام) که شامل عبادت خدا، اخلاص در دین، میانه روی و حفظ اعتدال، برپاداشتن نماز و پرداخت زکات است،اشاره دارد. نظر او درباره «یقیموا الصلاة و یؤتوا الزکاة» این است که این جمله از باب ذکر خاص بعد ازعام یا ذکر جزء بعد از کل آمده است و نشان می‌دهد که گوینده به آن توجه خاصتری داشته است. چرا که بعد از دستور کلی به عبادت خداوند از دو رکن مهم آن نام می‌برد و به هر دو جنبه فردی و اجتماعی عبادات اشاره نموده است.<ref name=":3" /> در خصوص این آیه مکارم شیرازی معتقد است که اهل کتاب مورد ملامت و سرزنش قرار گرفته‌اند و منظور از «مااُمِرُوا» این است که دستور به توحید و نماز و زکات امر جدیدی نیست و اینها مسائل ثابتی هستند ولی آنان در گذشته وفادار و عامل به این دستورات نبوده‌اند. او در ادامه معنای دیگری را هم مطرح می‌کند که با نظر طباطبایی یکسان است و آن را مناسب‌تر می‌داند. چرا که در آیه قبل سخن از اختلاف اهل کتاب در پذیرش دین جدید (اسلام) بود و این آیه همچنان ناظر به آن مطلب است. <ref name=":7" />

آیات پایانی سوره با معرفی دو گروه کافران و مومنان با تعبیر شرّ البریّه (بدترین خلق) و خیر البریّه (بهترین خلق) نتیجه انتخاب انسانها در مسیر هدایت را ترسیم می‌کند. سرانجام دردناک و همراه با خواری برای کافران و فرجام خوش همراه با سعادت و عزت برای مومنان با کلمه خالدین درآیه مورد تاکید قرار گرفته است ونشاندهندهو نشاندهنده دوام و ابدی بودن عذابها و پاداشهای جهان آخرت است. انحصار بدی و خوبی در کافران و مومنان با آوردن ضمیر «هُمْ» در هر دو آیه ذکر شده است. از نکات مهم دیگر در این آیات انتهایی سوره، لحن خطاب و کلام خداوند است که لحنی توام با تهدید و انذار نسبت به کافران و وعده به مومنان است.<ref name=":3" />