کاربر:جهان بینش140/صفحه تمرین ۳: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بیّنه''' نود و هشتمین سوره [[قرآن]]، از سوره‌های [[سوره مدنی|مدنی]] آن و دارای ۸ [[آیه]] است. بنا به روایت [[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]] پیش از سوره «[[طلاق (سوره)|طلاق]]» و پس از سوره «[[حشر (سوره)|حشر]]» نازل شده‌است. «'''بیّنه'''»، «'''لم یکن'''»، «'''اهل الکتاب'''» «'''منفکّین'''» و «'''قیّمه'''» از نامهای معروف این [[سوره]] می‌باشد. تعداد آیاتش را در نزد بصریان ۹ آیه و در نزد سایر قراء ۸ آیه گزارش کرده‌اند. در [[سوره مکی|مکی]] یا مدنی بودن سوره در میان مفسران اختلاف است، ولی احتمال مدنی بودن آن به جهت سیاق آیات نزدیک‌تر است. نزول سوره بینه را در سال سوم یا چهارم [[هجری]] و پیش از [[غزوه بنی‌نضیر|غزوه بنی نضیر]]<nowiki/>گزارش کرده‌اند. برای این سوره شان نزولی گفته نشده‌است و تنها در منابع تفسیری [[اهل سنت]] و [[شیعه]] روایاتی نقل شده‌اند که مصداق «خیر البریّه» را از زبان رسول خدا، [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابیطالب]] و شیعیان او گزارش کرده‌اند. کلمه بیّنه که در این سوره دو بار تکرار شده‌است، به معنای حجت و دلیل آشکار گفته‌اند. اکثر مفسران اهل سنت و شیعه مصداق بیّنه را وجود [[پیامبر]] اسلام می‌دانند. سوره بینه بهبا معرفی دو دسته از [[کفار]] آغاز می‌شود. گروهی از آنان اهل کتابند که منظور پیروان [[دین|ادیان]] پیش از اسلام یعنی [[یهودیان|یهودی]] و [[مسیحیت]] است و گروه دوم مشرکین عرب که برای خداوند شریک قائل بودند و [[بت‌پرستی|بت]] می‌پرستیدند. همچنین در این سوره به جهانی بودن [[رسول|رسالت]] محمد اشاره شده‌است که در کتابهای آسمانی پیشین ([[تورات]] و [[انجیل]]) از آن خبر داده شده بود. پیش از آمدن محمد [[اهل کتاب]] در انتظار پیامبر موعود به سر می‌بردند اما با اعلام رسالت پیامبر اسلام گروهی از آنان برای حفظ منافع خودشان از محمد رویگردان شدند. در بخش دیگری از سوره دو دسته از انسانهاانسان‌ها با عنوان «شر البریّه» و «خیر البریّه» معرفی می‌شوند که از موضعگیری اهل کتاب و مشرکین در برابر [[اسلام]] خبر می‌دهد. این سوره با ذکر پاداش‌ها و نعمتهاینعمت‌های جاودان [[رستاخیز|جهان آخرت]] که برای مؤمنان سعادتمند فراهم شده‌است، به پایان می‌رسد. بنا به گزارش روایتی که به فضیلت قرائت سوره بینه اختصاص دارد؛ خواننده این سوره دچار [[شرک (دین)|شرک]] نمی‌گردد و در دین محمد ثابت قدم و محکم می‌ماند و در قیامت مؤمن محشور می‌شود.

محل نزول این سوره از موارد اختلافی میان مفسران است. [[ابن عطیه اندلسی|ابن عطیه]] مفسر و محدث مالکی، مکی بودنِ سوره را بر طبق نظر جمهور مفسران قول مشهور می‌داند. اما [[قرطبی]] قول ابن‌عباس و قول مشهور را به نزول در [[مدینه]] و مکی بودن سوره را به یحیی بن سلام نسبت داده‌است.<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=التحریر والتنویر - ابن عاشور - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/41675/30/467|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-09-15|کد زبان=fa}}</ref> همچنین [[ابوحیان اندلسی]] سنی مذهب و [[آلوسی]] و [[جلال‌الدین سیوطی|سیوطی]] از قرآن شناسان اهل سنت، مکان نزولش را در [[مکه]] می‌دانند.<ref name=":1"/> بنا به نظر [[سید محمدحسین طباطبایی|طباطبایی]] مفسر شیعی، مفاهیم سوره هم با مدنی بودن سازگار است و هم با مکی بودن. اگر چه این سوره از نظر سیاق آیات به سوره‌های مدنی شباهت دارد.<ref name=":3"/> براساس نقل [[محمد الطاهر بن عاشور|ابن عاشور]] در کتاب تفسیرش سال نزول سوره بینه پیش از غزوه بنی نضیر _ درحدود آخر سال سوم یا ابتدای سال چهارم هجری _ واقع شده‌است.<ref name=":2"/> در منابع اسباب النزول، برای نزول سوره بینهبیّنه علتی را گزارش نکرده‌اند. تنها در کتابهای تفسیری اهل سنت و شیعه در مورد آیه هفتم آن روایاتی نقل شده‌است که حاکی از نزول آیه در شأن علی بن ابیطالب و شیعیان او می‌باشد. [[محمد بن جریر طبری|طبری]]، [[حاکم حسکانی]] و سیوطی از مفسران اهل سنت و [[شیخ یوسف بحرانی|بحرانی]] مفسر شیعی این روایات را گزارش نموده‌اند.<ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=دانشنامه بزرگ اسلامی - مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/23022/13/5413/خیر_البریه|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-09-11|کد زبان=fa}}</ref>

در آیه مذکور از اهل کتاب درخواست شده‌است که از تمام دینها به سمت اسلام مایل شوند و به تمام پیامبران مؤمن باشند.<ref>طبرسی، فضل بن الحسن؛ مجمع البیان؛ ج ۲۷، ص ۲۱۵، تهران، انتشارات فراهانی؛ چاپ دوم(۱۳۵۹).</ref> راغب اصفهانی در ''[[المفرداتمفردات فی غریب القرآنراغب|المفردات]]'' حَنیف را از حَنَف (بر وزن فرس) به معنای میل از ضلالت به استقامت می‌داند.<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ ص ۱۳۳.</ref> حنیف کسی است که بر دین راست ثابت باشدوباشد و جمع آن حنفاءحُنَفاء است.<ref>طبرسی، فضل بن الحسن؛ مجمع البیان؛ ج ۲۷، ص ۲۱۱، تهران، انتشارات فراهانی؛ چاپ دوم(۱۳۵۹).</ref> از نظر [[مجدالدین بن اثیر|ابن اثیر]] حنیف کسی است که به دین اسلام مایل و در آن ثابت باشد.<ref>ابن اثیر، مجدالدین؛ النهایه فی غریب الحدیث و الاثر؛ تحقیق طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی؛ ج ۱؛ ص ۴۵۱؛ بیروت، المکتبه العلمیه(۱۳۹۹ ق).</ref> سید علی اکبر قرشی نیز در ''قاموس قرآن'' بعد از بیان نظر ابن اثیر می‌نویسد این سخن حق است. چرا که حنیف صفت مشبهه و دلالت بر ثبوت دارد.<ref>قرشی، سید علی اکبر؛ قاموس قرآن؛ ج ۲؛ ص ۱۸۷؛ تهران، دار الکتب الاسلامیه؛ چاپ دوازدهم (۱۳۸۷ ش)؛ شابک: ۴-۰۶۷-۴۴۰-۹۶۴.</ref>

«ذلک دین القیمه»: به گزارش مکارم شیرازی مفسر شیعی، دین به مجموعه آیین و [[شریعت]] گفته می‌شود. اشاره به توحید و نماز و زکات هم نشانگر این مطلب است که این موارد اصول ثابت و پابرجای همه دین‌های الهی هستند و در فطرت انسان ریشه دارند. سرنوشت انسان با پذیرش توحید تعیین می‌گردد، با اقامه نماز از خالق خویش شکرگزاری می‌کند و با پرداخت زکات به کمک انسان‌های محروم و تهیدست می‌شتابد و روحیه انسان دوستی و ارتباط او با دیگر انسانهاانسان‌ها تحکیم می‌گردد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر؛ برگزیده تفسیر نمونه؛ تحقیق احمد علی بابایی؛ ج ۵؛ ص۵۵۳؛ تهران، دارالکتب الاسلامیه؛ چاپ دهم(۱۳۸۰ش)؛ شابک:۳-۰۴۵-۴۴۰-۹۶۴.</ref>

آیات پایانی سوره با معرفی دو گروه کافران و مؤمنان با تعبیر شرّ البریّه (بدترین خلق) و خیر البریّه (بهترین خلق) نتیجه انتخاب انسانها در مسیر هدایت را ترسیم می‌کند. سرانجام دردناک و همراه با خواری برای کافران و فرجام خوش همراه با سعادت و عزتعزّت برای مؤمنان با کلمه خالدین درآیه مورد تأکید قرار گرفته‌است و نشان‌دهنده دوام و ابدی بودن عذاب‌ها و پاداش‌های جهان آخرت است. انحصار بدی و خوبی در کافران و مؤمنان با آوردن ضمیر «هُمْ» در هر دو آیه ذکر شده‌است. از نکات مهم دیگر در این آیات انتهایی سوره، لحن خطاب و کلام خداوند است که لحنی توأم با تهدید و انذار نسبت به کافران و وعده به مؤمنان است.<ref name=":3"/>

در این آیه گروه دوم، یعنی آنهایی که ایمان به خداوند و پیامبرش آوردند و به اعمال صالح و نیک پرداختند با عبارت «اولئک خیر البریّه» مورد تکریم و تعظیم خداوند قرار می‌گیرند. این تعبیر که در ظاهر کلام به صورت مطلق و بدون استثناء بیان شده‌است؛ مقام بالای آنها را نشان می‌دهد که حتی از فرشتگان برتر و بالاتر هستند. آیات «و لقد کَرّمنا بنی آدم» و سجود ملائکه بر انسان نیز مویدمؤید این موضوع هستند که به ترتیب در آیه ۷۰ سوره اسراء و همچنین آیه ۳۴ سوره بقره آمده‌اند.<ref name=":11">مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ ج ۲۷؛ ص ۲۰۹؛ تهران، دارالکتب الاسلامیه؛ چاپ هیجدهم (۱۳۷۷ ش).</ref> ذیل آیه هفتم در منابع فریقین روایاتی گزارش شده‌است مبنی بر اینکه پیامبر اسلام در معرفی مصداق خیر البریّه علی بن ابیطالب و شیعیان او را نام برده‌است. از میان دانشمندان معروف اهل سنت که به نقل این روایات پرداخته‌اند می‌توان به خطیب خوارزمی در ''مناقب''؛ [[ابونعیم اصفهانی]] در ''کفایه الخصام''، [[ابن صباغ مالکی]] در ''[[فصول المهمه]]''،<ref>المالکی، علی بن محمد بن احمد؛ الفصول المهمه فی معرفه الائمه؛ ج ۱؛ ص۵۷۳؛ قم، دارالحدیث؛ الطبعه الاولی(۱۳۷۹ ش).</ref> [[شوکانی]] در ''[[فتح القدیر]]''،<ref>الشوکانی، محمد بن علی؛ فتح القدیرللشوکانی؛ ج ۵؛ ص۵۸۲؛ دمشق، دار ابن کثیر؛ الطبعه الاولی(۱۴۱۴ ق).</ref> [[سلیمان بن ابراهیم قندوزی|سلیمان قندوزی]] در ''[[ینابیع الموده]]''<ref>القندوزی، سلیمان بن ابراهیم؛ ینابیع المده لذو القربی؛ ج ۲؛ ص ۴۵۲؛ دار الاسوه لطباعه و النشر.</ref>و آلوسی در ''[[روح‌المعانی|روح المعانی]]''<ref>آلوسی، شهاب الدین؛ روح المعانی؛ محقق علی عبد الباری عطیه؛ ج ۱۵؛ ص ۴۳۲؛ بیروت؛ دار الکتب العلمیه؛ طبعه الاولی (۱۴۱۵ ق).</ref> اشاره کرد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ ج ۲۷؛ ص ۲۱۳ ؛ تهران، دارالکتب الاسلامیه چاپ ۱۰- (۱۳۷۱ ش).</ref> حاکم حسکانی از دانشمندان اهل سنت در کتاب ''[[شواهد التنزیل لقواعد التفضیل|شواهد التنزیل]]'' به بیش از بیست روایت اشاره می‌کندکه با اسناد مختلفی ذکر شده‌است. او روایتی از ابن‌عباس را گزارش می‌کند که به هنگام نزول آیه «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک خیر البریه» پیامبر به علی گفت: منظور از آیه تو و شیعیانت هستید که روز قیامت در حالیکه هم خدا از شما راضیست و هم شما از او؛ درعرصه محشر وارد می‌شوید.<ref>حاکم حسکانی، عبید الله بن عبدالله؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل؛ ج ۲؛ صص ۴۷۴–۴۵۹؛ مؤسسه الطبع و النشر.</ref><ref>السیوطی، جلال الدین؛ الدر المنثور فی تفسیر بالماثور؛ ج ۸؛ ص ۵۸۹؛ بیروت، دارالفکر.</ref> همچنین به گفته [[جابر بن عبدالله انصاری]] بعد از نزول این آیه هرگاه علی بن ابیطالب می‌آمد؛ یاران محمد می‌گفتند بهترین مخلوق خدا بعد از رسولش آمد. مکارم شیرازی این [[حدیث|احادیث]] را از احادیث معروف و مشهور میان مسلمانان می‌داند و معتقد است که از این روایات معلوم می‌شود کلمه شیعه از همان زمان محمد و به پیروان خاص علی بن ابیطالب گفته می‌شده‌است و در میان یاران و [[صحابه|اصحاب]] او به این نام معروف بوده‌اند.<ref name=":12"/>