لهجه اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها

حبیب برجیان تغییرات زبانی در شهر و منطقهٔ اصفهان را دستخوش چهار موج زبانی می‌داند. او معتقد است که موج نخست با استقرار طوایف مهاجر ماد آغاز شد و [[زبان مادی]] به تدریج جایگزین زبان ناشناخته‌ای شد که پیش از ورود مادها به اصفهان تکلم می‌شد. موج دوم هم‌زمان با ورود اشکانیان به منطقهٔ ماد بزرگ و اصفهان آغاز شد که منجر به ورود [[زبان پارتی]] و اختلاط آن با مادی و سپس جانشینی آن به جای زبان مادی شد. موج سوم مقارن با به قدرت رسیدن ساسانیان بود که سبب ورود زبان [[زبان پهلوی]] (پارسی میانه) شد و لایه‌ای بر لایه‌های دیرین افزود. چهارمین موج زبانی نیز به ورود [[فارسی دری]] اشاره دارد که تقریباً معاصر با حکومت صفویان اتفاق افتاده‌است. بر اساس آثار مکنوب به جای مانده، زبان شهر اصفهان تا قرن هشتم هجری هنوز به فارسی تبدیل نشده بود و این وضعیت تا انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت از سوی صفویان هنوز پابرجا بود.<ref name="برجیان ۱">[http://ensani.ir/file/download/article/20150106155502-9820-33.pdf برجیان، حبیب. ''زبان گفتار شهر اصفهان کی و چگونه فارسی شد؟''، در '''زبان‌ها و گویش‌های ایرانی'''، شمارۀ ۳، اسفند ۱۳۹۲، صص ۱۱۰-۹۱؛] ص ۹۳.</ref>

در سده‌های نخست و دوم هجری، میان [[پارسی دری]] رایج در خراسان با پارسی رایج در مناطق مرکزی و جنوبی ایران برخی تفاوت‌های لهجه‌ای وجود داشته‌است. در پارسی رایج در خراسان [[وام‌واژه]]‌های پارتی بیشتر بوده و پارسی مناطق مرکزی و به ویژه جنوبی به پهلوی بیشتر همانندی داشته‌است.<ref name="ReferenceA">{{یادکرد |کتاب = تکوین زبان فارسی |نویسنده = علی‌اشرف صادقی |ترجمه = |فصل = |صفحه = ۱۳۹| ناشر =| سال = |شابک =}}</ref> به دلیل اینکه لهجه اصفهانی، از لهجه‌های مرکزی ایران می‌باشد، می‌توان گفت که اصفهانی گونه محاوره‌ای از پهلوی بوده که در اصفهان به آن سخن گفته می‌شده‌است.<ref name="fis-iran.org"/><ref name="ReferenceB">{{یادکرد |کتاب = زبانشناسی ساخت آوایی پارسی اصفهانی |نویسنده = شهرام کرباسی؛ به راهنمایی [[سید علی میرعمادی]] |ترجمه = |فصل = |صفحه = | ناشر = پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبائی | سال = ۱۳۷۴|شابک =}}</ref>

قدیمی‌ترین مآخذی که در آن به لهجه اصفهانی اشاره شده '''بهینه التقاسیم فی معرفه‌الاقالیم''' تألیف '''ابوعبدالله محمدبن احمدالمقدسی''' در [[سده چهارم هجری]] است.<ref name="ReferenceB"/> بر اساس نوشته‌های [[ابن مقفع]] در سده پنجم، مردم اصفهان هنوز با زبان پهلوی کمابیش آشنا بودند و به آن گفتگو می‌کردند.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.persian-language.org/Group/Article.asp?ID=242&P=1| عنوان = خاستگاه زبان فارسی و کشف حلقه مفقوده| نویسنده = تقی وحیدیان کامیار| تاریخ بازدید = ۱۸ ژانویه ۲۰۰۹| تاریخ = | ناشر = شورای گسترش زبان فارسی| صفحه = | زبان = | archive-date = 28 اکتبر 2008| archive-url = https://web.archive.org/web/20081028200553/http://persian-language.org/Group/Article.asp?ID=242&P=1}}</ref>

در این چند بیت از [[اوحدی اصفهانی|اوحدی]] به گویش قدیمی اصفهانی، با وجود تأثیرپذیری از فارسی دری، هنوز آثار [[زمان پهلوی]] مشهود است و تا اندازه‌ای برای دری زبانان نامفهوم است.

* شناسه دوم شخص یکان (مفرد) در کارواژه‌های [[گذشته نقلی]] به {{IPA|ey}} فرسایش یافته‌است:

در لهجه اصفهانی واژه‌هایی هنوز کاربرد دارد که در دیگر لهجه‌های [[زبان فارسی]] یا فراموش شده‌اند یا به گونه دیگری بکار می‌روند.

| رفت و آمدرفت‌وآمد داشتن

}}