ویکی‌پدیا

ساری: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
افزودن تصویر
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۴۱:
به مردم اهل ساری، سارَوی گفته می‌شود. شهر ساری واقع در کوهپایه‌های رشته کوه [[رشته کوه البرز|البرز]] دارای دو ناحیه دشتی و کوهپایه‌ای می‌باشد و ارتفاع آن تا ۵۴ متر بالاتر از سطح دریا می‌باشد. آب و هوای شهر ساری در تابستان‌ها معتدل و مرطوب و در زمستان‌ها نسبتاً سرد و خشک است. این شهر با برخورداری از کوه، جنگل و دریا معمولاً دارای آب‌وهوای معتدل و مرطوب است. گرچه در مقایسه با سایر شهرهای مازندران، ساری هوای ملایم‌تری دارد، ولی طبق آمار سال‌های اخیر، بارندگی در ساری کاهش یافته‌است.<ref>{{یادکرد وب|پیوند=https://en.climate-data.org/location/764529/}}</ref> جمعیت خارجی ساری کم است. اکثریت مردم ساری از قومیت [[مردم تبری|طبری]] هستند<ref>گویش ساری (مازندرانی)، گیتی شکری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، سال 1374، ص 75</ref> و به [[گویش ساروی]] که گویشی از [[زبان مازندرانی]] است سخن می‌گویند،<ref>واژه‌نامه بزرگ تبری، گروه پدید آورندگان به سرپرستی: [[جهانگیر نصراشرفی]] و [[حسین صمدی]]، سال 1377، جلد اول، ص 31</ref> اکثریت مردم ساری رسماً [[مسلمان]] و پیرو مذهب [[شیعه دوازده‌امامی]] می‌باشند.
 
پیشینه زندگی در ساری به دوران [[مس‌سنگی]] برمی‌گردد و [[کاوش|کاوش‌های باستان‌شناسی]] صورت گرفته در ساری منجر به کشف سفالهای ۶۰۰۰ ساله و ابزارهای سنگی شد. ساری در [[صفویان|دوران صفویان]] مورد توجه بیشتری قرار گرفت. در [[قاجاریه|دوران قاجاریه]]، [[آقا محمد خان قاجار]]، بنیانگذار [[دودمان قاجار]] در [[نوروز]] سال ۱۱۵۱ خورشیدی در ساری مدعی سلطنت بر ایران شد و ساری را پایتخت خواند. اما سرچشمه شکوفایی و پیشرفت این شهر پس از [[ایران قاجاری|قاجاریان]] بوده‌است. نظام شهری نوین ساری از [[دودمان پهلوی|دوران پهلوی]] آغاز شد و ساری از نخستین [[شهرهای ایران]] بوده‌است که ساخت [[راه‌آهن سراسری ایران]] در آنجا آغاز گشت. پس از پایان [[جنگ جهانی دوم]] طرح‌های توسعه به سمت خاور به وجود آمد و پس از [[انقلاب ۱۳۵۷]] توسعه این شهر ادامه یافت و ساری کانون پذیرش جمعیت شد. این شهر دارالمک تاریخی مازندران است<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/524327/Sari دانشنامه بریتانیکا]</ref> [http://tamadonema.ir/پایتخت-های-ایران-در-طول-تاریخ]
 
ساری به دلیل قرار گرفتن در [[شاهراه]] مسیر ارتباطی شرق به مرکز ایران از اهمیت خاصی برخوردار است. این شهر از شمال به [[دریای خزر]] و از جنوب نیز به جنگل و رودخانه ختم می‌شود [https://www.mehrnews.com/news/2516648/غبار-فراموشی-بر-خانه-های-تاریخی-ساری-تخریب-یا-تعمیر]. همچون سایر شهرهای شمالی، ساری از تولیدکنندگان مرکبات و یکی از قطب‌های تولید برنج و فراورده‌های دامی کشور است [http://www.mazandpayesh.ir/اخبار-شهرستان/1645-مازندران-قطب-مهم-تولید-برنج-در-کشور] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180915131430/http://www.mazandpayesh.ir/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1اخبار-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86شهرستان/1645-%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86مازندران-%D9%82%D8%B7%D8%A8قطب-%D9%85%D9%87%D9%85مهم-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AFتولید-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%ACبرنج-%D8%AF%D8%B1در-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1کشور |date=15 سپتامبر 2018 }}[https://web.archive.org/web/20180312204925/http://mazandasnaf.ir/News/32862/ساری-قطب-تولید-فراورده‌های-دامی-در-مازندران/-تولید-سالانه-50-هزار-تن-شیر-در-مرکز-مازندران.html][https://www.yjc.ir/fa/news/5597573/ساری-قطب-تولید-گوشت-ماکیان-مازندران]. همچنین [[شرکت چوب و کاغذ مازندران]]، از بزرگترین شرکت‌های تولیدکننده کاغذ در [[خاورمیانه]]، در ساری قرار دارد [https://web.archive.org/web/20180312205322/http://www.khateomid.ir/news/2906/گزارشی-از-کارخانه-کاغذ-مازندران،-بزرگترین-تولیدکننده-کاغذ-در-خاورمیانه-/-تصاویر.html].
 
این شهر یکی از مهم‌ترین مراکز [[گردشگری در ایران|گردشگری ایران]] به حساب می‌آید و و دارای مجموعه‌ای از [[جاذبه‌های گردشگری]] است. [[میدان ساعت ساری|برج ساعت]] نماد ساری است و بیش از ۹۰ سال قدمت دارد. طبق گزارش مرکز آمار در تابستان ۹۶، ساری به‌عنوان اولین شهر برتر گردشگرپذیر ایران با بیش از دو میلیون سفر تابستانی شناخته‌شد.<ref>https://www.amar.org.ir/Portals/0/Files/fulltext/1392/n_aagm_92-2.pdf</ref> همچنین در نوروز ۹۵ ساری، به‌همراه [[رامسر]] شهرهای برتر گردشگری ایران شدند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=2016-04-27|وبگاه=خبرگزاری مهر|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/3609396/ساری-و-رامسر-شهرهای-برتر-گردشگری-در-نوروز-شدند|عنوان=ساری و رامسر شهرهای برتر گردشگری در نوروز شدند|بازبینی=2018-12-20}}</ref>
 
موقعیت جغرافیایی و مجاورت با دریا ی خزر و کوه سبب تنوع زندگی جانوری در ساری شده و مجموعه‌ای از جانوران کوهستانی، جنگلی، جلگه‌ای و همین‌طور پرندگان بومی مهاجر و آبزیان، شرایط زیستی متنوعی را به وجود آورده‌است [https://www.yjc.ir/fa/news/6109454/حقایق-جالب-در-مورد-ساری]. [[پناهگاه حیات وحش]] سمسکنده، [[دشت ناز]]، [[پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه|دودانگه و چهاردانگه]] و [[منطقه حفاظت‌شده بولا]] در حومه ساری واقع شدند.
 
از نظر اداری، ساری به سه منطقهٔ شهری تقسیم می‌شود. جمعیت این شهر طبق سرشماری ۱۳۹۵، ۳۴۷٬۴۰۲ نفر بوده‌است.<ref name="mazandaran.mporg.ir">{{یادکرد وب |url=https://mazandaran.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=96f545d1-a549-46fe-bfd7-d6f38c139239 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۱۵ اکتبر ۲۰۱۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181016032631/https://mazandaran.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=96f545d1-a549-46fe-bfd7-d6f38c139239 |archivedate=۱۶ اکتبر ۲۰۱۸ |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa-ir|نشانی=http://www.estenadnews.ir/fa/news/1514-جمعیت-شهرهای-استان-مازندران-در-سرشماری-سال-95-ساری-پرجمعیت-ترین-شهر-استان-جدول|عنوان=جمعیت شهرهای استان مازندران در سرشماری سال 95 / ساری پرجمعیت‌ترین شهر استان + جدول|بازبینی=2017-04-17}}</ref> ادارهٔ شهر توسط [[شهرداری ساری]] انجام می‌شود. شهردار ساری توسط [[شورای اسلامی شهر ساری|شورای شهر ساری]] انتخاب می‌شود و این شورا بر عملکرد شهرداری نظارت و برای ادارهٔ شهر، قانون‌گذاری می‌کند. به عنوان یک مرکز سیاسی و اداری، مهمترین نهادهای دولتی و قضایی مازندران در این شهر واقع شده‌است. این شهر دارای فرودگاه بین‌المللی [[فرودگاه بین‌المللی دشت ناز|دشت ناز]] است که از [[فهرست پررفت‌وآمدترین فرودگاه‌ها در ایران|پررفت‌وآمدترین فرودگاه‌ها در ایران]] می‌باشد.
خط ۵۹:
شهر کنونی ساری در جوار محل یکی از شهرهای بسیار قدیمی برپا شده‌است. دربارهٔ نام شهر قدیمی مذکور دانشمندان عقاید مختلف اظهار داشته‌اند و هر کسی نام یکی از بلاد باستانی را که در کتابهای یونانی دیده می‌شود بر آن محل نهاده‌است. بعضی گفته‌اند این همان محلی است که به فنا که موسوم بوده. بعضی دیگر آنرا زدرکرته می‌دانند و برخی هم معتقدند که نام آن شهر سیرینکس بوده‌است. وقتی که منوچهر برای انتقام قتل ایرج پدر خود، سلم و تور را کشت آنها را در ساری در کنار قبر ایرج مدفون کرد و بر هر قبری گنبدی ساخت که در زمان ظهیرالدین به سه گنبد معروف و بقدری محکم بود که امکان نداشت آن را بتوان خراب کرد. [[رستم]] بعد از نبرد شومی که با پسر خود [[سهراب]] کرد ابتدا می‌خواست نعش فرزند را به [[زابلستان]] بفرستد، ولی بواسطهٔ گرمی هوا او را در همان ساری در محلی موسوم به قصر تور امانت گذاشت که گویا بعدها در همان‌جا مدفون شد. [[فرخان بزرگ]] بیکی از بزرگان درباری خود بنام «باو» فرمان داده بود که شهر ساری را درمحل ده اوهر (که بعد به نارنجه کوتی معروف شد) بنا کند. این مکان را بواسطهٔ موقع ممتاز و نهرهای فراوان و محلات باصفای اطرافش برگزیده بودند. ولی سکنهٔ آنجا با دادن رشوه باو را فریفتند و وادارش کردند که از آن کار منصرف شود و محل دیگری را برگزیند. وقتی که [[پادشاه]] از خیانت باو آگاه شد او را بزندان انداخت و در دهکدهٔ آویجان (یا باو آویجان) وی را به دار زد و با پولی که باو از راه رشوه جمع کرده بود دهی ساخت موسوم به دینار کفشین ([[تیرکلا (ساری)]]).<ref>تاریخ مازندران و استرآباد، تألیف رابینو</ref>
 
تا زمان [[حمله اعراب به ایران]] و پیروزیشان در این سرزمین، مازندران یکی از ساتراپ‌های ایران به‌شمار می‌آمد که مرکز آن همین شهر ساری بود؛ ولی مردم این منطقه مخالفت‌های بسیاری انجام می‌دادند که باعث شد از [[دوره هخامنشیان]] [[پادشاهان ایران]] برای این منطقه فردی را موظف کردند که به زادراکارتا (ساری) بیاید و منطقه را تحت امنیت داشته باشد.<ref>تاریخ طبرستان، ابن اسفندیار، در سراسر کتاب به این موضوع اشاره می‌کند</ref>
 
[[پرونده:Emarat-Sari.JPG|۱۸۰px|بندانگشتی|راست|عمارت تابستانی آقا محمد خان قاجار در ساری]]
خط ۶۶:
 
=== بنیان و نامگذاری ===
ساری از جمله شهرهای بسیار قدیمی ایران است. بر اساس اکتشافاتی که در منطقه نوده در جنوب ساری به عمل آمده، تکه سفالهایی دست‌ساز از دوره مس سنگی با پوشش قرمز و نقوش هندسی سیاه یا قهوه‌ای تیره، یک قطعه دور ریز تولید ابزار سنگی از جنس فلینت به رنگ کرم و سفال‌هایی از دوره مفرغ در طیف خاکستری تیره، سیاه و سنگ چین معماری شناسایی شده که نشان از قدمت ۶ هزار ساله شهر ساری دارد.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.vareshnews.ir/detail/News/13215 |title=قدمت ساری به ۶ هزار سال رسید |accessdate=۹ ژوئیه ۲۰۱۵ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150710081912/http://www.vareshnews.ir/detail/News/13215 |archivedate=۱۰ ژوئیه ۲۰۱۵ |dead-url=yes}}</ref> بنای ساری مرکز استان مازندران را بر اساس نوشته [[حمدالله مستوفی]] و دیگر مورخان به [[تهمورث|تهمورث دیوبند]] از پادشاهان اساطیری ایران، عده‌ای به [[فریدون]] شاه پیشدادی و برخی هم به [[توس پسر نوذر]] نسبت می‌دهند. ساری در قرن اول هجری به دست فرخان ابن دابویه بربری محله‌ای تجدید بناشده‌است.
چند گمانه‌زنی غیر علمی در این مورد وجود دارد که عبارت است از:
[[یونانیان باستان]] آن را زادراکارتا، پایتخت تمدن هیرکانیا، ذکر می‌کنند،<ref>[[هردوت|Herodotus]]</ref> [[اشپیگل]] شرق‌شناس و نئونازیست آلمانی آورده که نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از اقوام آریایی به ایران در شهر باستانی اسرم، که هم‌اکنون نام دهی در ۱۰ کیلومتری ساری است، زندگی می‌کرده‌اند. ادوارد پولاک گمان دارد که نام ساری دگرگونی واژگانی سادراکارتا می‌باشد،<ref>پولاک، ادی؛ سفرنامه پولاک؛ مقدم شما را به بخش از سادراکارتا تا ساری امروزه، واقع در صفحه ۵۱۷ گرامی می‌دارد.</ref> دکتر اسلامی نیز در کتاب خویش نوشته که احتمال آنکه زادراکارتا از نام زردگرد، باشد نیز است.<ref>در زبان پهلوی باستانی دادن پسوند گرد به شهرها بی رواج نبوده‌است، و از آنجا که احتمال آن است که در آن ناحیه گل‌های زرد می‌روییده، بدین نام مشهور گشته شده‌است، اطلاعات کم و بیش دیگر در صفحه ۵۸ کتاب استاد اسلامی</ref>
در کتاب [[تاریخ باستان]] نام سارو به معنی شهر زرد برای ساری به کار می‌رود؛ که دلیل آن را وجود درختان متعدد مرکبات خصوصاً نارنج و لیمو می‌داند. همچنین ذکر می‌کند که احتمالاً زادراکارتا و سارو یکی هستند. [[ظهیرالدین مرعشی]] نیز در کتاب «تاریخ طبرستان و رویان و مازندران» به روایت نوشته‌است که فرخان بزرگ شهر ساری را به نام فرزندش، سارویه ساخته‌است.
 
=== تحلیل استاد فلسفه دانشگاه مازندران در خصوص نامگذاری شهر ساری ===
خط ۷۶:
=== پایتخت ایران ===
[[پرونده:Emaratchobi-sari.jpg|۱۸۰px|بندانگشتی|چپ|تصویر عمارت چوبی در باغ شاه ساری]]
[[آغا محمد خان قاجار]] در سال ۱۱۵۱ خورشیدی در ساری مدعی سلطنت بر ایران شد و پایتخت خود را این شهر اعلام نمود و زرگران شهر تاجی از جواهر برای او ساختند و در نوروز آن سال در ساری بر سر نهاد، پس از تصرف قفقازیه و سرکوب کلیه امراء و حکام داخلی و پذیرش اطاعت و فرمان خان قاجار از سوی کلیه نواحی به استثنای مشهد و خراسان که هنوز زیر فرمان [[شاهرخ میرزا]] و فرزندش نادر میرزا بود، آقا محمد خان در مسیر تهران در تهران مستقر شد و آن را دارالخلافه نامید.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/524327/Sari دانشنامه بریتانیکا]</ref>
 
=== پس از اسلام ===
[[گیلان]] و [[مازندران]] تنها سرزمین‌هایی در آسیای غربی هستند، که در زمان حمله تازیان ([[مردم عرب|اعراب]]) به ایران توسط ایشان فتح نشده‌است، زیرا [[گیلان]] و [[مازندران]] از همه طرف محفوظ هستند و راه‌های ورودی به این خطه‌ها بسیار سخت بوده‌است. کوهستان‌های [[البرز]] باعث شده که سپاه اعراب نتواند وارد [[گیلان]] و [[مازندران]] شوند و این باعث شد که این سرزمین‌ها هیچگاه با زور و ظلم فتح نگشتند؛ ولی در دوران اندرزاها رسم بر این بود که شاهان ساری و [[شهریارکوه]] به کسانی که از ترس [[خلفای عباسی]] به مازندران پناه می‌آوردند، اموال بسیار و پناهگاهی برای معیشت می‌داد و بر همین اساس بسیاری از [[شیعیان]] و سیدان علوی، که با جور خلفای عباسیان مخالف بودند، به ساری یا [[آمل]] فرار می‌کردند. این سادات به مرور زمان [[مردم مازندرانی]] را که هنوز به [[زرتشت]] ایمان داشتند به دین [[اسلام]] آشنا کردند و طی مدتی سراسر مازندران به مذاهب مختلف [[تشیع]] گرویدند و سلسله‌های مختلف به مذهب تشیع روی آوردند.{{مدرک}} نخستین [[مسجد جامع ساری]] پس از مرگ [[اسپهبد خورشید|اسپهبد خورشید دابویی]] و سقوط حکومت وی در مهرماه ۱۴۰هجری شمسی، توسط مسلمانان و به امر ''ابوالخطیب'' بنیان نهاده شد.<ref>نصرالله هومند، تاریخ البرز، بخش سال نگاری</ref>
 
=== تاریخ معاصر ===
خط ۹۰:
* '''سال ۳۲۳''' سیلاب و طغیان تجینه رود ([[تجن (رود ساری)|تجن]]).
* '''سال ۳۲۶''' سیل و با گل و لای یکسان شدن ساری.
* '''سال ۴۲۶''' حمله [[سلطان محمود غزنوی]] و ویرانی‌های وی.
* '''سال ۵۹۸''' آتش‌سوزی در ساری.
* '''سال ۷۹۵''' حمله تیمور و به خاک و خون کشیدن ساری و مردمانش.
خط ۱۰۴:
=== جغرافیای ساری ===
[[پرونده:Iran-climate-map.svg|چپ|150px|بندانگشتی|نقشهٔ آب و هوایی ایران؛ شهر ساری در شمال کشور قرار گرفته و آب و هوای آن خزری است.]]
شهر ساری واقع در کوهپایه‌های رشته کوه البرز دارای دو بخش کوهستانی و دشت است در [[طول جغرافیایی]] ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه از خاور به فاصله حدود ۱۰ کیلومتر به شهر[[سورک]] و شمال خاوری به فاصله حدود ۲۵ کیلومتر به [[نکا]] و به فاصله ۴۵ کیلومتر به [[بهشهر]] و ۱۳۰ کیلومتر به [[گرگان]] و ۶۹۰ کیلومتر به [[مشهد]] و از شمال به فاصله ۲۷ کیلومتر به [[دریای مازندران]] و از شمال به [[فرح‌آباد (ساری)]] و [[تیرکلا]] و [[جویبار]] و [[لاریم]] و از باختر به فاصله ۱۰ کیلومتر به [[قائمشهر]] و از باختر به [[سوادکوه]] به فاصله ۷۰کیلومتری با شهر [[پل سفید]] و از باختر به [[بابل (شهر)|بابل]] به فاصله تقریبی ۵۰ و [[آمل]] به فاصله تقریبی ۷۰ کیلومتر و از جنوب به فاصله ۳۰ کیلومتر به [[سد شهید رجایی]] (سلیمان تنگه) و به وسیلهٔ آزادراه در حال ساخت [[کیاسر]] به فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتر به [[کیاسر]] و از آنجا به شهرستان‌های [[دامغان]] و [[مهدیشهر]] و همچنین شهر[[سمنان]] (تقریباً ۱۲۰ کیلومتر) محدود است. همچنین ساری به فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر از [[تهران]] واقع گردیده و توسط [[جاده فیروزکوه]] ۲۶۵ کیلومتر و توسط [[جاده هراز]] ۲۵۰ کیلومتر و به وسیله [[راه‌آهن شمال]] ۳۵۴ کیلومتر با [[تهران]] فاصله دارد.{{مدرک}}
 
=== موقعیت ===
خط ۱۴۸:
[[پرونده:Changes in Sari population.png|بندانگشتی|چپ|150px|نمودار تغییر جمعیت ساری در سال‌های گذشته]]
[[پرونده:Sari Population Graph.jpg|نمودار شمار باشندگان شهر ساری در ۲۰۰ سال گذشته|بندانگشتی|300px]]
جمعیت شهر ساری بر اساس نتایج [[سرشماری عمومی نفوس و مسکن]] سال ۱۳۹۰، ۲۹۶٬۴۱۷ نفر بوده‌است که از سال ۸۵ تا به حال ۲٫۵۵ درصد رشد داشته‌است.<ref name="amar.org.ir">{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی= http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=115&agentType=View&PropertyID=869 |عنوان= سالنامه آماری استان مازندران سال 1390 |ناشر= درگاه آمار ایران |تاریخ= |تاریخ بازبینی= ۷ مه ۲۰۱۳ |archiveurl= https://web.archive.org/web/20130426112028/http://amar.org.ir/Default.aspx?tabid=115&agentType=View&PropertyID=869 |archivedate= ۲۶ آوریل ۲۰۱۳ |dead-url= yes |تاریخ بایگانی= 26 آوریل 2013 |پیوند بایگانی= https://web.archive.org/web/20130426112028/http://amar.org.ir/Default.aspx?tabid=115&agentType=View&PropertyID=869 }} (پرونده salnameh90_2-8.pdf، صفحه ۱۴۳)</ref>
 
جمعیت [[شهرستان ساری]] بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰، ۴۷۸٬۳۷۰ نفر (۱۴۵٬۴۱۰ خانوار) بوده‌است که ۲۹۹٬۵۲۶ نفر (۹۱٬۶۷۹ خانوار) در نقاط شهری و ۱۷۸٬۸۴۴ نفر (۵۳٬۷۳۱ خانوار) در نقاط روستایی بوده و ۲۳۸٬۸۹۴ نفر مرد و ۲۳۹٬۴۷۶ نفر زن بودند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.sci.org.ir/SitePages/report_90/koli/population_report.aspx |عنوان= نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ (جدول جمعیت و خانوار) | ناشر = مرکز آمار ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۵ مه ۲۰۱۳}}</ref>
خط ۱۵۴:
== در اشعار فارسی ==
=== در اشعار فردوسی ===
ساری از معدود شهرهایی است که در [[شاهنامه فردوسی]] چندین بار به آن اشاره شده‌است.
{{شعر}}
{{ب|منوچهر چون یافت زو آگهی|بیاراست دیهیم شاهنشهی}}
خط ۱۸۸:
== مناطق تاریخی ==
=== بانک ملی ===
[[بانک ملی ساری]] مربوط به اوایل دوره پهلوی است و در ساری، ([[سبزه‌میدان (ساری)|سبزه‌میدان]]) میدان امام حسین (میدان شهرداری) واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۰۳۱ به‌عنوان یکی از [[آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی =http://iranshahrpedia.ir/fa/پرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی |عنوان =دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر |ناشر =سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران |تاریخ = |تاریخ بازدید =۲۰۱۱-۰۵-۱۹ |archiveurl =https://web.archive.org/web/20150406043613/http://iranshahrpedia.ir/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip |archivedate =۶ آوریل ۲۰۱۵ |dead-url =yes |تاریخ بایگانی =12 نوامبر 2011 |پیوند بایگانی =https://web.archive.org/web/20111112130809/http://iranshahrpedia.ir/fa/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D8%AB%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%DB%80_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D9%84%DB%8C پرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی}}</ref>
 
=== تپه گل نشین ===
[[تپه گل نشین]] یکی از چندین تپه باستانی شهر ساری است که مربوط به هزاره اول [[قبل از میلاد]] می‌باشد. این اثر باستانی در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۲۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
 
=== کهنه باغشاه ===
بنیاد آن توسط پادشاهان صفوی بوده‌است و در زمان [[رضا شاه]] آن را خراب کردند و [[خیابان خیام]] کنونی را ساختند (اگرچه هنوز در خیابان خیام آثار باغ در ملک خصوصی مردم نمایان است)
 
=== نوباغشاه ===
خط ۲۰۹:
==== عمارت فاضلی ====
[[پرونده:خانه فاضلی ها 01.jpg|بندانگشتی|راست|خانه فاضلی]]
عمارت فاضلی ساری یکی از جاذبه‌های گردشگری ایران به حساب می‌آید. این عمارت زیبا در [[محله آب انبار نو ساری]] واقع شده‌است و دارای دو عمارت مسکونی متعلق به دوره قاجار و پهلوی است.<ref>{{یادکرد وب |عنوان= خانه فاضلی ساری |نشانی= http://multimedia.tasnimnews.com/Media/Gallery/301025 |ناشر= خبرگزاری تسنیم |accessdate= ۸ آوریل ۲۰۱۵ |archiveurl= https://web.archive.org/web/20150412113649/http://multimedia.tasnimnews.com/Media/Gallery/301025 |archivedate= ۱۲ آوریل ۲۰۱۵ |dead-url= yes |بازبینی= 8 آوریل 2015 |تاریخ بایگانی= 12 آوریل 2015 |پیوند بایگانی= https://web.archive.org/web/20150412113649/http://multimedia.tasnimnews.com/Media/Gallery/301025 }}</ref> طبق اطلاعات منتشر شده توسط شرکت عمران و مسکن سازان مازندران، در حال حاضر خانه فاضلی‌ها دارای کاربری خاصی نیست و بازدید برای عموم آزاد است. هدف اصلی از بازسازی خانه فاضلی‌ها مرمت ساختمان‌های قدیمی اطراف این عمارت و رسیدن به یک مجموعه تاریخی با کاربری فرهنگی شاخص در شهر ساری است.
[[پرونده:Sari tomb of abbas01.jpg|بندانگشتی|گنبد امامزاده عباس]]
 
==== عمارت ناظری‌ها ====
این بنای تاریخی-مذهبی همچون دیگر بناهای دوره قاجاری دارای حیاط مرکزی، اندرونی، بیرونی، بنای اصلی، اتاق‌های ۳ دری و یک ایوان و تالار مرکزی است که علاوه بر [[کاربری مسکونی]] جهت برگزاری مراسم [[سوگواری محرم]] مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. [[خانه تاریخی]] ناظری‌ها در بافت کهن تاریخی شهر ساری و در محله آب انبار نو به مساحت قریب به سه‌هزار متر مربع واقع شده‌است [https://www.mehrnews.com/news/2251645/خانه-تاریخی-ناظری-های-ساری-به-میراث-فرهنگی-واگذار-شد].
 
==== پل تجن ساری ====
{{اصلی|پل تجن}}
این پل بر روی رودخانه‌ای به همین نام که از داخل شهر ساری و در بخش شرقی آن جاری است احداث شده‌است. این پل در اوایل دوره پهلوی تجدید بنا شده و در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۵۳۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان= پل تجن ساری|نشانی= http://iranshahrpedia.ir/fa/پرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی|ناشر= وزارت مسکن و شهرسازی|accessdate= ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹|archiveurl= https://web.archive.org/web/20150406043613/http://iranshahrpedia.ir/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|archivedate= ۶ آوریل ۲۰۱۵|dead-url= yes|بازبینی= 24 سپتامبر 2021|تاریخ بایگانی= 12 نوامبر 2011|پیوند بایگانی= https://web.archive.org/web/20111112130809/http://iranshahrpedia.ir/fa/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D8%AB%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%DB%80_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D9%84%DB%8Cپرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی}}</ref> در گذشته و از روی سازه قدیمی پل تجن نقاشی معروفی از [[کمال الملک]] کشیده شده که در موزه [[آستان قدس رضوی]] نگهداری می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان= پل تجن ساری اثر کمال الملک|نشانی= http://persian-man.ir/pictur/kamalolmolk/scene/تابلوی%20پل%20رودخانه%20تجن%20ساری/|ناشر= آستان قدس رضوی|accessdate= ۲۱ اکتبر ۲۰۱۹|archiveurl= https://web.archive.org/web/20150417004944/http://persian-man.ir/pictur/kamalolmolk/scene/تابلوی%20پل%20رودخانه%20تجن%20ساری/|archivedate= ۱۷ آوریل ۲۰۱۵|dead-url= yes|بازبینی= 24 سپتامبر 2021|تاریخ بایگانی= 17 آوریل 2015|پیوند بایگانی= https://web.archive.org/web/20150417004944/http://persian-man.ir/pictur/kamalolmolk/scene/تابلوی%D820پل%AA20رودخانه%D820تجن%A7%D8%A8%D9%84%D9%88%DB%8C%20%D9%BE%D9%84%20%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%20%D8%AA%D8%AC%D9%86%20%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C20ساری/}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان= پل تجن ساری اثر کمال الملک|نشانی= http://vareshnews.ir/detail/News/9091|ناشر= آستان قدس رضوی|accessdate= ۸ آوریل ۲۰۱۵|archiveurl= https://web.archive.org/web/20150414234027/http://vareshnews.ir/detail/News/9091|archivedate= ۱۴ آوریل ۲۰۱۵|dead-url= yes}}</ref>
 
==== خانه سردار جلیل ساروی ====
[[خانه سردار جلیل]] مربوط به دوره قاجار و متعلق به لطفعلی خان سردار جلیل (سالار مکرم) از امرای با نفوذ ارتش وقت بود. این بنا در مرکز شهر ساری خیابان نادر (جمهوری) و در کوچه سردار واقع است. بی‌توجهی کامل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مازندران منجر به آسیب‌های زیادی به این بنای مهم عصر قاجار مازندران شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان= غبار فراموشی بر خانه‌های تاریخی ساری|نشانی= http://www.mehrnews.com/news/2516648/غبار-فراموشی-بر-خانه-های-تاریخی-ساری-تخریب-یا-تعمیر|ناشر= خبرگزاری مهر}}</ref> این بنا در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان= پرونده‌های آثار ثبت شده ایران در فهرست آثار ملی -دانشنامه تاریخ معماری ایران|نشانی= http://iranshahrpedia.ir/fa/پرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی|ناشر= وزارت مسکن و شهرسازی|accessdate= ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹|archiveurl= https://web.archive.org/web/20150406043613/http://iranshahrpedia.ir/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|archivedate= ۶ آوریل ۲۰۱۵|dead-url= yes|بازبینی= 24 سپتامبر 2021|تاریخ بایگانی= 12 نوامبر 2011|پیوند بایگانی= https://web.archive.org/web/20111112130809/http://iranshahrpedia.ir/fa/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D8%AB%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%DB%80_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D9%84%DB%8Cپرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی}}</ref>
 
==== حمام وزیری ====
خط ۲۳۲:
 
==== آب انبار نو ====
این آب انبار نیز در مرکز شهر ساری و در بافت قدیمی مابین خیابان‌های قارن و ۱۸ دی کنونی قرار دارد و به لحاظ نوع کاربری همچون [[آب انبار میرزا مهدی]] است. بلندای آن از کف آب انبار تا سقف آن ۴۰/۲۱ متر است. ورودی این آب انبار از سمت خیابان ۱۸ دی می‌باشد.
 
=== دروازه‌های ساری ===
خط ۲۴۳:
 
==== مسجد حاج مصطفی خان ====
در سال هق۱۲۷۳ مسجد حاج [[مصطفی‌خان سورتیجی]] ایجاد گردید و در محلهٔ [[امام‌زاده عبدالله]] آن زمان و محلهٔ چهارراه برق کنونی قرار دارد. این اثر [[دوره قاجاریه]] با ملحقات و موقوفات پیرامون خود بعد از مسجد جامع ساری به عنوان بزرگترین مسجد در مرکز شهر قرار دارد.
 
==== مجموعه تاریخی فرح‌آباد ====
خط ۲۵۳:
==== برج رسکت ====
[[پرونده:برج رسکت خشتی میان جنگل.jpg|بندانگشتی|250px|برج رسکت در شب]]
[[برج رسکت]] در چهل کیلومتری جنوب باختری شهر ساری، در یکی از روستاهای دودانگه به نام روستای [[رسکت]] قرار دارد و مسیر دست رسی به آن از ساری آغاز و پس از گذر از دو راهی کیاسر و [[سد سلیمان تنگه]] به سوی باختر منحرف می‌شود که بیشتر بخش‌های آن آسفالته می‌باشد. این بنا در [[بخش دودانگه]] ساری قرار دارد و با آجر ساخته شده و رایه‌های آن شامل مقرنس کاری دو کتیبه آجری به [[خط کوفی]] و [[پهلوی ساسانی]] است. احتمالاً مقبره یکی از شهریاران آل باوند بوده و مربوط به سده پنجم هجری قمری است.<ref>مازندران و استرآباد، رابینو، قسمت تاریخ ساری و سفرنامه‌اش به ساری</ref>
 
در سال ۲۳۱ خورشیدی برابر با ۲۳۷ قمری [[شهاب‌سنگ]]ی در منطقه [[فریم]] سقوط کرد که به نام شهابسنگ اسپهبد [[شروین]] خوانده شد. برخی پژوهشگران [[برج رسکت]] را یادمانی چند منظوره در نزدیکی محل سقوط این شهابسنگ می‌دانند.<ref>ماهنامه نجوم شماره ۲۰۷. خرداد و تیر ۱۳۹۰. صفحهٔ ۳۲.</ref>
خط ۲۶۱:
 
==== [[سه گنبدان]] ====
باشکوه‌ترین یادگار باستانی ایران؛ بنایی استوار با سه گنبد پلکانی و هرمی شکل که از بن تا سر آن کمانی بوده‌است از اینرو ویران‌سازی و تخریب آن بسیار دشوار بوده و در سه مرحله در زمان فتحعلی شاه و خویشاوندانش انجام شده‌است. زیر هر گنبد آرامگاه ایرج، سلم و تور (تورج) پسران فریدون شاه است و در هنگام شاهنشاهی منوچهر ساخته شد و پیرامون آن در هنگام فرمانروایی توس تکمیل شد. تا سال ۱۳۷۰ با هزار افسوس تنها چاله بزرگی از ویرانه آن در کنار سبزه میدان و [[ساختمان استانداری]] با سبزه زار و درختان نارنج دیده می‌شد که آن هم پر شد و اکنون بوستانی هم تراز [[خیابان انقلاب]] (شاه) است؛ کهنسالی این بنا زیاد است و تاریخ دقیق آن دانسته نیست.
 
==== شاطر گنبد ====
[[شاطر گنبد]] یا گنبد شاطر یک [[بنای آرامگاهی]] و متعلق به قرن نهم هجری قمری برابر با عصر تیموریان در یک کیلومتری جنوب شهر ساری است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://ammi.ir/ایرانشناسی/مازندران/شاطر-گنبد-ساری/|عنوان=شاطر گنبد|ناشر=انجمن مفاخر معماری ایران|4=}}{{پیوند مرده|date=ژوئن 2020 |bot=InternetArchiveBot}}</ref> این سازه تاریخی برای مدت طولانی در محاق قرار داشت و به دلیل عدم توجه به آن دچار آسیب‌های فراوان شده‌است. در حال حاضر اطراف و سقف این بنا درختان و گیاهان خود رو سبز شده‌اند که اگر توجه جدی نشو منجر به تخریب بنا خواهد شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://ammi.ir/گالری-تصاویر/مازندران/ساری-شاطرگنبد-1386/|عنوان=ساری - شاطر گنبد|ناشر=انجمن مفاخر معماری ایران|accessdate=1 ژوئن 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180103234920/http://ammi.ir/گالری-تصاویر/مازندران/ساری-شاطرگنبد-1386/|archivedate=3 ژانویه 2018|dead-url=yes}}</ref> شاطر گنبد در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ با شمارهٔ ثبت ۱۶۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://iranshahrpedia.ir/fa/پرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی|عنوان=داتنشنامه تاریخ معماری ایرانشهر|ناشر=وزارت مسکن و شهرسازی|accessdate=۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150406043613/http://iranshahrpedia.ir/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|archivedate=۶ آوریل ۲۰۱۵|dead-url=yes|بازبینی=24 سپتامبر 2021|تاریخ بایگانی=12 نوامبر 2011|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20111112130809/http://iranshahrpedia.ir/fa/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D8%AB%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%DB%80_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D9%84%DB%8Cپرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی}}</ref>
 
==== [[تکیه پهنه‌کلا|تکیه پهنه کلا]] ====
خط ۳۴۲:
 
=== آبشار اوبن ===
آبشار اوبن ساری یکی از زیباترین و بکرترین [[آبشارهای ایران،ایران]]، که در عمق جنگل‌های دودانگهٔ ساری واقع شده‌است. منطقهٔ دودانگه در حدود ۶۵ جنوب کیلومتری ساری قرار دارد و منطقه ای است کوهستانی و جنگلی که در جنوب شرقی ساری واقع شده‌است و یک [[منطقهٔ حفاظت شده]] محسوب می‌شود. این منطقه جاذبه‌های بی نظیری را در دل خود جای داده که آبشار اوبن یکی از آن هاست. اوبن در زبان محلی به معنی زیر آب است، این آبشار تمام خزه ای زیبا را بولا هم نامیده‌اند.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.iranhotelonline.com/blog/post-1523/-آبشار-اوبن-در-میان-جنگل-های-دودانگه-مازندران}}</ref>
 
=== شهربازی ===
خط ۳۴۸:
== آموزش ==
نخستین مدرسهٔ مدرن شهر ساری در سال ۱۳۲۳ق / ۱۲۸۴خورشیدی توسط جمعی از سیاسیون ساروی تأسیس شد. این مدرسه در سال بعد با پشتیبانی لطفعلی خان میرپنجهٔ سالار مکرم ([[سردار جلیل]]) '''سالاریه''' خوانده‌شد. مدرسهٔ سالاریه با ۷۰نفر دانش آموز آغاز به کار کرد. این مدرسه دارای سه کلاس ابتدایی، سطحی یا فارسی و علمی بود.<ref>پویا قاسمی، اقبال: مدارس جدید در دوره [[قاجاریه]] (بانیان پیشروان)، مرکز نشر دانشگاهیی، تهران، ۱۳۷۷.</ref>
ولی مدتی بعد با فشارهای مخالفان مشروطه و برخی از مردم شهر، لطفعلی خان سردار جلیل از حمایت مالی مدرسه دست برداشت. در نتیجه مدرسهٔ ساری تعطیل شد؛ و دویست شاگردان آن بی‌مدرسه شدند. مدتی پس از تعطیلی مدرسهٔ سالاریه، [[دانش آموزان]] مدرسه و طرفداران‌شان به '''انجمن حقیقت ساری''' متوسل شدند. سید حسین مقدس مدرسه را با نام جدید '''حقیقت''' در سال ۱۳۲۳خورشیدی در منزل '''علی بهروزی''' افتتاح کرد. پس از چندی آن هم بنابه دلایلی تعطیل گشت و بدین ترتیب چندین مدرسه در شهر به وجود آمد و پس از اندکی تعطیل شد.<ref>حسین اسلامی: تاریخ دوهزار ساله ساری (دارالملک مازندران)، دانشگاه آزاد اسلامی قائم شهر، ۱۳۷۲.</ref>
در سال سال ۱۳۰۵خورشیدی کلاس‌های اول، دوم و سوم متوسطه در [[مدرسه احمدیه]] دایر شد و مدرسه به نام '''دبیرستان پهلوی''' تغییر نام یافت.<ref>مهجوری اسماعیل: تاریخ فرهنگ ساری، نشریه فرهنگ ساری، بی تا، بی جا، ۱۳۳۹.</ref><ref>مهجوری اسماعیل: تاریخچهٔ فرهنگ ساری، سالنامه فرهنگ استان دوم (مازندران)، چاپخانهٔ شرکت سهامی طبع کتاب، بی جا، ۱۳۳۷.</ref>
در تاریخ ۴ بهمن ۱۳۰۰خورشیدی نخستین مدرسه دخترانهٔ ساری با نام '''تربیت بنات'''، افتتاح شد. مؤسس مدرسه شخصی به به نام '''خانم فاطمه وکیلی''' دیپلم [[مدرسه آمریکایی تهران]] بوده‌است.<ref>مهجوری اسماعیل: تاریخ مازندران، چاپ اثر، ساری، ۱۳۴۵.</ref>
 
=== آموزش عالی ===
خط ۴۰۷:
=== خرید ===
==== بازار امام رضا ====
از جمله بازارهای منطقه‌ای شهرداری می‌توان با بازار رضا و بازار هفتگی ۲۲ بهمن اشاره کرد که بازار امام رضا از بازارهای بزرگ واقع در بلوار امام رضا قبل از پل [[فراورده‌های نفتی]] احداث شده‌است. به این بازار، بازار ترکمن مرکزی نیز می‌گوند که بیشتر توسط بازرگانان ترکمن از مرز اینچه برون به اینجا آورده و عرضه می‌شود.
 
==== ماهی فروشان ====
خط ۴۲۴:
 
==== بازار روز راه‌آهن و کشاورز ====
این بازار جزء [[مجموعه بازار]] منطقه‌ای شهر بوده و در [[بلوار کشاورز]] در جنوب شهر قرار دارد که یکی از قدیمی‌ترین و پررونق‌ترین بازارهای ساری است.
 
==== مرکز خرید پردیس ====
جاده دریا، بعد [[دانشگاه آزاد]] ساری.
 
==== بازار الهیه ====
خط ۴۵۸:
== فضای سبز ==
=== بوستان ولایت ===
[[بوستان ولایت]] ساری در محل پادگان شهید فرامرزی ساری در مرکز این شهر ساخته و بهره‌برداری شد.
خروج پادگان‌های [[ارتش جمهوری اسلامی]] به خارج از شهر یکی از مصوبات مجلس شورای اسلامی در سال ۸۸ بوده‌است که شهرداری ساری با در اختیار گرفتن ۶ هکتار از ۱۰ هکتار زمین پادگان شهید فرامرزی ساخت بوستان ولایت را مرداد ماه سال ۹۴ آغاز کرد.
این بوستان دارای سالن آمفی تئاتر، [[کتابخانه دیجیتال،دیجیتال]]، خانه دانشوران، سرای ارشد، [[خانه هنرمندان]] و نگارخانه، مسجد، موزه و فضای [[بازی کودکان]] است.
در ابتدا و انتهای این بوستان دو آب‌نما ساخته شده که با آبراهی به طول ۳۴۵ متر که مسیر اصلی پیاده راه هم محسوب می‌شود، به هم وصل هستند.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.irna.ir/news/82904024/بوستان-ولايت-ساري-با-10-طرح-فرهنگي-و-تفريحي-افتتاح-شد |ناشر=ایرنا}}</ref>
[[پرونده:Bostan-velayat1.jpg|بندانگشتی|راست|بوستان ولایت]]
خط ۴۶۸:
 
=== پارک شهبند (کوشا سنگ) ===
پارک کوشا سنگ در منطقه شهبند و [[خیابان مطهری]] واقع شده‌است
 
=== بوستان مادر ===
خط ۴۹۲:
 
=== پارک آزادگان ===
بوستان آزادگان ساری بامتراژ ۴۷۵۵ متر درسال۱۳۷۷ تأسیس شد و در [[خیابان فرهنگ]] -خیابان سعدی قرار دارد. کتابخانه عمومی آزادگان ساری نیز در این بوستان قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.khazarnama.ir/ساری-گردی-09-بوستان-های-آزادگان-و-کولایی/ |ناشر=خزرنما}}</ref>
 
=== پارک شهرداری (سبز میدان) ===
خط ۵۳۰:
 
=== هتل بادله (چهار ستاره) ===
هتل بادله ساری در سال ۱۳۶۴ فعالیت خود را آغاز کرد. این هتل دارای ۷۷ باب اتاق می‌باشد، که طبقات اول تا سوم هتل را به خود اختصاص داده‌اند. این هتل در حد فاصل شهرهای نکا و ساری قرار دارد، که موجب دسترسی آسان به [[فرودگاه ساری]] می‌شود [https://web.archive.org/web/20180407060148/http://hotelbadeleh.ir/].
 
=== هتل نوید (چهار ستاره) ===
خط ۶۹۳:
رادیو تبرستان از دهه ۱۳۲۰ فعالیت خود را آغاز نمود. این رادیو بعدها در قالب شبکهٔ استانی صدای مرکز مازندران به فعالیت خود ادامه می‌دهد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچهٔ مرکز|ناشر=صدا و سیمای مرکز طبرستان|نشانی=http://mazandaran.irib.ir/index.php?option=com_content&view=frontpage|تاریخ بازدید=۱۷ ژانویهٔ ۲۰۱۰}}</ref>
 
[[شبکه تبرستان]] ابتدا با فرستنده‌ای ۱۰۰ واتی افتتاح گردید.
[[صدا و سیمای مرکز مازندران]] در هفدهمین جشنوارهٔ [[فهرست مراکز صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران|مراکز صدا و سیمای ایران]]، دومین مرکز برتر پس از مرکز [[صدا و سیمای مرکز خوزستان|خوزستان]] شناخته شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دیجیتالی‌شدن پخش برنامه‌ها از سیاست‌های اصلی شبکهٔ سهند|ناشر=صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی|نشانی=http://tabriz.irib.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=3621&Itemid=248|تاریخ بازدید=۲۳۳ مارس ۲۰۱۰}}</ref>
 
=== نشریات ===
خط ۷۲۰:
ملاک و معیار ارزش فنی کشتی‌گیران جهان کسب مدال المپیک است. ساروی‌ها در سال ۱۹۹۸ در المپیک سئول توسط [[عسکری محمدیان|عسگری محمدیان]] صاحب مدال نقره شده‌اند و تنها شهری در مازندران هستند که در سه المپیک جداگانه سه مدال المپیکی صید نمودند. در [[المپیک سئول|المپیک‌های سئول]] و [[المپیک بارسلون|بارسلون]]، عسگری محمدیان و در [[المپیک پکن]]، [[مراد محمدی|سید مراد محمدی]] صاحب مدال شدند به‌گونه‌ای که در المپیک سئول و پکن تنها ساروی‌ها برای کشتی ایران صاحب مدال شده بودند و هیچ‌یک از کشتی‌گیران ایران در آن المپیک مدال صید نکردند.
 
ساروی‌ها در سال ۱۹۸۲ در مسابقات قهرمانی کشتی [[بازی‌های آسیایی]] دهلی صاحب دو مدال نقره توسط عسگری محمدیان و محمد حسین دباغی شدند.
 
در مسابقات [[:en:2006 World Wrestling Championships|قهرمانی کشتی آزاد گوانگ‌جو چین]] و [[:en:1990 World Wrestling Championships|قهرمانی کشتی آزاد توکیو ژاپن]] تک مدال طلای ایران توسط کشتی‌گیران ساروی (به‌ترتیب عسگری محمدیان و [[مجید ترکان]]) صید شد.
خط ۷۲۶:
ساری تنها شهری در ایران بود که در سال ۱۹۸۲ دو ملی پوش در کشتی بازی‌های آسیایی داشت.
 
در جایگاه داوری ساروی‌ها اولین رئیسه کمیته داوران کشتی ایران بعد از انقلاب (حبیب اله الطافی) را داشتند. اسداله رضایی، عباس بابازاده، محمد ربیع پور، [[سید مهدی موسوی،موسوی]]، عقیقی، محمدنژاد، عبداله افشار، نعمت اولادزاد، موسی بابایی، [[محمد علی احمدی]] از سایر داوران صاحب‌نام ساروی در مسابقات بین‌المللی کشتی هستند.
 
ساروی‌ها اولین شهری در ایران بودند که بعد از تهران در سال ۲۰۰۶ میزبانی [[جام جهانی کشتی|مسابقات جام جهانی کشتی]] را عهده‌دار شدند. ساری همچنین سابقه میزبانی مسابقات [[مسابقات جام تختی|قهرمانی کشتی جام بین‌المللی تختی]] را در چند دوره دارند.
خط ۷۴۲:
در مسابقات قهرمانی کشتی باشگاه‌های جهان در روسیه تنها یک تیم از مازندران سابقه داشت آنهم ستارگان ساری بود.
 
ساری تنها شهری در مازندران بوده که میزبان رافائل مارتینتی رئیس سابق فدراسیون جهانی کشتی در [[مسابقات جام جهانی]] کشتی ساری در سال ۲۰۰۶ شد [https://www.mehrnews.com/news/292289/مراسم-رسمي-افتتاحيه-مسابقات-جهاني-كشتي-ساري-آغاز-شد].
 
سیدمحمد شجری اولین مربی مازندرانی از ساری برای تیم ملی کشتی کارگران ایران و رحیم تبریزی اولین مربی مازندرانی از ساری به عنوان مربی تیم ملی فرزندان شاهد بود.
خط ۷۹۱:
|
|}
پیست [[دوچرخه سواری]] (چوبی) در حال ساخت ماهفروجک ساری و
[[سالن سرپوشیده]] شش هزار نفری ساری (در حال ساخت)
[[پرونده:Sayed Rasoul Hosseini Arena.jpg|بندانگشتی|ورزشگاه سید رسول حسینی ساری]]
 
خط ۸۰۱:
 
=== شورای شهر ساری ===
نخستین انتخابات [[شورای اسلامی شهر ساری]] در سال [[انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا (۱۳۷۷)|۱۳۷۷]] برگزار شد. مهم‌ترین وظایف آن نیز شامل انتخاب شهردار، برکناری شهردار، نظارت بر عملکرد شهرداری، تصویب بودجهٔ شهرداری و سازمان‌های وابسته به آن، تصویب آیین‌نامه‌ها و انجام امور نظارتی جهت بهبود [[کیفیت زندگی]] شهروندان است.
 
اکنون شورای اسلامی شهر ساری ۹ عضو اصلی و ۶ عضو جانشین دارد.
 
=== شهرداری ساری ===
ادارهٔ ساری بر عهدهٔ [[سازمان غیردولتی]] [[شهرداری ساری]] است که در سال ۱۲۹۸ تأسیس شد. مدیریت این سازمان را [[فهرست شهرداران ساری|شهرداران ساری]] بر عهده داشته‌اند. اکنون شهردار ساری با حکم شورای شهر ساری انتخاب می‌شود. شهرداری ساری ۳ منطقه را شامل می‌شود و مدیریت هر منطقه به عهدهٔ شهردار آن منطقه است. تصویب بودجهٔ شهرداری ساری نیز بر عهدهٔ شورای شهر است.
 
== محلات ساری ==
خط ۸۵۱:
 
=== محله‌های کنونی ===
چهارراه کارمندان، آب انبارنو، سبزه‌میدان، شکرآباد، نوتکیه، چناربِن، امامزاده یحیی، بازار روز، شهبند، مهدی‌آباد، کوی ندا، گل افشان، معلم (ساری‌نو)، ترک‌محله، کوی آزادی، ۲۲ بهمن، راهبند سنگتراشان، لسانی، میرزمانی (سعدی)، پیوندی، فدک، توکل، کوی پزشکان پردیس، کوی‌سنگ، کوی افشار، کوی اصحاب، مهیار، پل تجن، طالقانی اول و دوم، پشت‌پرورشگاه، کوی گلها، پشت‌زندان، بخش‌هشت (سلمان فارسی-پیروزی)، پشت‌مصلی، بربری‌محله، پیرتکیه، بوعلی (بلوار پاسداران)، میرسرروضه، بهرام‌اُتُر، آزادگله، سروینه‌باغ، دخانیات، اتحاد، نعل‌بندان، باقرآباد (شهید بخشنده و شهید بابایی کنونی در خیابان شیخ طبرسی)، کوی قلیچ، چهارراه برق، ساری‌کنار، طبرستان، [[ششصد دستگاه ساری]]، میرسرروضه، کوی برق، کوی نور (پشت انباربرق)، پشت چیندکا، کوی جهاد، چال مسجد، خیام، مازیار و کوی لاله (فوردگازداران)، کوی هفت‌تیر (خوی‌آباد)، محله حاجی‌آباد (خیابان قارن)، پشت‌هتل، بالادزا، زغال‌چال، هولا، کوی پنج تن (اندرخورا)، خیابان دانش، محله امام‌هادی (ع)، مهدشت، آهی‌دشت، کوی شفا، سیدالشهدا، قرق، [[شهرک فرهنگیان،فرهنگیان]]، گل‌وبلبل
 
=== شهرک‌ها و مناطق ===
خط ۸۶۹:
* {{پرچمک|بلاروس}} [[گومل]]، [[بلاروس]]: (۲۰۰۹)<ref>[http://www.irna.ir/View/FullStory/?NewsId=752482&IdZone=52 ساری خواهرخوانده فرهنگی و اقتصادی شهر کومل کشور بلاروس شد]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref>
* {{پرچمک|عراق}} [[نجف]]، [[عراق]]: (۲۰۱۲)<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.khorasannews.com/News.aspx?type=1&year=1390&month=11&day=3&id=1408004 |title=روزنامه خراسان-ساری و نجف اشرف خواهرخوانده شدند |accessdate=۵ مارس ۲۰۱۲ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130730175927/http://www.khorasannews.com/News.aspx?type=1 |archivedate=۳۰ ژوئیه ۲۰۱۳ |dead-url=yes}}</ref>
* {{پرچمک|تانزانیا}} [[دارالسلام]]، [[تانزانیا]]: (۲۰۱۴)<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.farsnews.com/amp/13910205001320 |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=28 اكتبر 2018 |تاریخ بایگانی=13 آوریل 2019 |پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20190413105341/https://www.farsnews.com/amp/13910205001320 }}</ref>
* {{پرچمک|روسیه}} [[آستراخان]]، [[روسیه]]: (۲۰۱۴)<ref>[http://www.tabarestan.info/ketabxane/1armun/armun15.pdf مجله ارمون] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201127032923/https://www.tabarestan.info/ketabxane/1armun/armun15.pdf |date=27 نوامبر 2020 }}، همراه با توضیح و تفصیل</ref>
* {{پرچمک|ایتالیا}} [[مارکه]]، [[ایتالیا]]: از [[۱۶ ژوئیه]] ۲۰۱۶<ref>http://qudsonline.ir/detail/News/401946</ref>
* {{پرچمک|ایتالیا}} [[w:en:Silvano d'Orba|استان سیلوانو دوربا]]، [[ایتالیا]]: پیش‌پیمان در[[۲۶ ژوئیه]] ۲۰۱۶<ref>http://pardiskhabar.ir/ساری-سیلوانو-ایتالیا-خواهرخوانده-می/</ref>
خط ۹۱۸:
[[رده:مناطق مسکونی حاشیه خزر]]
[[رده:مناطق مسکونی ساحلی در ایران]]
[[رده:ویکی‌سازی رباتیک]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/ساری»