تربت حیدریه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تربت حیدریه''' یکی از [[شهر]]های [[استان خراسان رضوی]] و مرکز [[شهرستان تربت حیدریه]] است.

این شهر، بزرگ‌ترین شهر در جنوب خراسان رضوی است و با شهرستان هایشهرستان‌های مجاور خود، جمعیتی بیش از یک میلیون نفر را در بر می‌گیرد. در سال ۱۳۸۳ و در طرح تقسیم [[استان خراسان|استان خراسان بزرگ]]، تربت حیدریه به عنوان مرکز استان خراسان مرکزی از سوی [[مجلس شورای اسلامی]] پیشنهاد گردید.

تربت حیدریه در قدیم با نام [[زاوه]] و همچنین [[ولایت رخ]] شهرت داشته‌است. پیشینه تاریخی تربت حیدریه به نام [[زاوه]] به دوران قبل از اسلام و دوره [[اشکانیان]] برمی‌گردد و به مناسبت مقبره [[قطب‌الدین حیدر]] از معاصرین [[عطار]] و از [[صوفی]]ان [[سده ۶ (قمری)|قرن ششم هجری]] بوده به این نام خوانده شده‌است. [[قطب‌الدین حیدر]]، از مشاهیر عرفان اواخر قرن ششم و اوائل قرن هفتم (درگذشتهٔ ۶۱۸ ه‍.ق)، سرسلسلهٔ طریقت [[حیدریه|حیدریه،]] از [[ترکستان]] به [[زاوه]] مهاجرت کرد و در همان‌جا درگذشت و مدفون شد و شهر به حرمت او به تدریج تربت قطب‌الدین حیدر و بعدها تربت حیدری نام گرفت، و سرانجام به تربت حیدریه معروف شد. مزار وی هم اینک یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جغرافیای تاریخی ولایت زاوه|زبان=فارسی|کوشش=محمدرضا خسروی}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=چرا نام این شهرستان "تربت حیدریه" است؟|نشانی=https://www.isna.ir/news/95022817366/چرا-نام-این-شهرستان-تربت-حیدریه-است|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2016-05-17|بازبینی=2020-02-29|کد زبان=fa}}</ref> بنای زاوه را به [[زو (شاهنامه)|زوطهماسب]] نسبت می‌دهند.<ref>همان</ref> براساس شواهد و کشفیات [[باستان‌شناسی]] در اطراف شهرستان تربت (به‌ویژه غار ماه‌پری، سنگ نگاره‌های کدکن و [[سفال|سفال‌های]]‌های مکشوفه از چندین محوطه تاریخی) حکایت از وجود زیستگاه‌هایی در هزاره‌های [[هزاره چهارم (پیش از میلاد)|چهارم]] و [[هزاره پنجم (پیش از میلاد)|پنجم]] پیش از میلاد در این منطقه دارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اداره میراث فرهنگی شهرستان تربت حیدریه - معرفی تربت حیدریه|نشانی=http://torbateheydarieh.razavichto.ir/torbateheydarieh.aspx|وبگاه=torbateheydarieh.razavichto.ir|بازبینی=2020-02-29}}</ref> اولین گزارش‌ها از منطقه زاوه را در منابع تاریخ پس از اسلام می‌بینیم. در جریان فتح خراسان اشاره بر آن است که خلیفه سوم، [[عبدالله بن عامر]] را مأمور [[خراسان]] کرد. این عامر رخ، [[زاوه]]، [[خواف]]، [[اسفراین]] و [[ولایت ارغیان|ارغیان]] در [[نیشابور]] را فتح کرد تا به تختگاه نیشابور رسید. از دقت در گزارش‌های [[جوینی]] و [[عبدالله بن فضل‌الله]]، در می‌یابیم که زاوه نخستین شهری بوده‌است که درگیری پیش‌بینی نشده‌ای را بر دشمن تحمیل کرد و به قیمت سقوط خود افتخار آفرید. مردم زاوه نخستین قربانیان حمله سراسری [[مغول|مغول‌ها]]‌ها بودند مقارن همین ایام، [[قطب‌الدین حیدر]] عارف مشهور قرن ششم که از مدت‌ها پیش در شهر زاوه اقامت گزیده بود درگذشت.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= شبان|نام= مرتضی|کتاب= دیار حیدریه| ناشر=مهرسیما |سال=۱۳۹۲ |مکان= |شابک=}}</ref> تربت حیدریه پس از دوره [[صفویان|صفوی]] به صورت شهر درآمد. در واقع شهر در حدود دویست سال پیش یعنی دوره حاکمیت [[اسحاق‌خان قرایی]] از خوانین و رجال سیاسی عصر [[قاجار]]یه رونق گرفت. اسحاق‌خان به مرمت و آبادانی شهر پرداخته و آن چنان تحولی در شهر به‌وجود آورد که این شهر تا مدت‌ها به تربت اسحاق‌خان معروف بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://thcity.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=241:1390-05-25-06-04-16&catid=64&Itemid=153 |عنوان=خاندان قرائی |ناشر=شهرداری تربت حیدریه |تاریخ=۲۵ مرداد ۱۳۹۰ |تاریخ بازبینی=۱۹ آذر ۱۳۹۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181210111310/http://thcity.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=241:1390-05-25-06-04-16&catid=64&Itemid=153 |archivedate=۱۰ دسامبر ۲۰۱۸ |dead-url=yes}}</ref>

[[کنسولگری|کنسولگری‌ها]]‌ها: تا پیش از [[جنگ جهانی دوم]]، کنسولگری‌های [[انگلستان]] و [[روسیه]] در تربت حیدریه و در منطقهٔ باغ‌سلطانی شهر مشغول فعالیت بوده‌اند که نشان دهنده اهمیت سیاسی و اقتصادی این شهر در آن دوره است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://torbatema.com/1397/02/07/ک-سند-جالب-انگلیسی-درباره-تربت-حیدریه/|عنوان=یک سند انگلیسی دربارهٔ تربت حیدریه؛ این سند را فرماندهی ارتش بریتانیا در هندوستان منتشر کرده‌است}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.oral-history.ir/?page=post&id=1432|عنوان=در جستجوی حقایق شهریور 1320، رقابت پنهان روس و انگلیس (6)}}</ref>

به‌رغم وجود [[آثار باستانی]] متعدد و شواهد برجای مانده که حکایت از پیشینه‌ای مشخص و رد پای انسان ماقبل تاریخ در منطقه تربت حیدریه دارد از دیگر نمونه‌های با اهمیت آثار غاری است موسوم به ماه پری در ۱۹ کیلومتری شمال غربی تربت حیدریه در نزدیکی روستایی به نام [[صنوبر (تربت حیدریه)|صنوبر]] که به استناد بررسی باستان‌شناسی از نخستین زیست‌گاه‌های این منطقه مربوط به پیش از تاریخ بوده‌است.

[[پرونده:محراب و سقف مقبره قطب الدین حیدر.jpg|بندانگشتی|جایگزین=محراب و سقف مقبره قطب الدین حیدر|<small>[[محراب مسجد|محراب]] و سقف مقبره '''''[[قطب‌الدین حیدر]]'''''</small> ]]

[[پرونده:حجره ای در کاروانسرای طبسی.jpg|بندانگشتی|جایگزین=حجره ای در کاروانسرای طبسی|<small>[[حجره|حجره‌ای]] در [[رباط طبسی|'''''رباط طبسی''''']]</small> ]]

تربت حیدریه دارای دو [[شهرک صنعتی]] است و مهم‌ترین واحدهای تولیدی صنعتی شهرستان شامل کارخانه قند تربت حیدریه، طلای زرمهر، کاشی زرین، کارخانه کائولن و محصولاتی چون [[شیر (خوراکی)|شیر]] و [[فراورده لبنی|فرآورده‌های لبنی]]، [[آرد]]، [[زیره]] و [[ماشین پنبه‌پاک‌کن|پنبه‌پاک‌کنی]]، [[خوراک دام]] ، سردخانه بزرگ ده هزار تنی و کارگاه‌های ابریشم‌کشی است.

[[لاله اسکندری]] و [[ستاره اسکندری]]، [[بازیگر|بازیگران]] سینما و [[تلویزیون]]، در تربت حیدریه متولد شده‌اند.