|
نام‌های وابسته به این خدا در دیگر زبان‌ها عبارتند از:
* [[میترا (خدای هندو)]] (मित्रः)، نام خدایی که در [[ریگ‌ودا|ریگ ودا]] ستایش شده‌است.<ref>E.g. in [http://www.sacred-texts.com/hin/rigveda/rv03059.htm Rig Veda 3, Hymn 59]</ref><ref>{{Cite book|last=Michael Speidel|title=Mithras-Orion: Greek hero and Roman army god|url=https://books.google.com/books?id=7-YUAAAAIAAJ&pg=PA1|year=1980|publisher=Brill|isbn=978-90-04-06055-5|pages=1–}}</ref><ref name="RichardsonHopfe1994-4">{{Cite book|last=Hopfe|first=Lewis M.|last2=Richardson|first2=Henry Neil|editor-last=Lewis M. Hopfe|title=Uncovering ancient stones: essays in memory of H. Neil Richardson|url=https://books.google.com/books?id=QRfhSBLmAK8C&lpg=PA147&dq=Archaelogical%20Indications%20on%20the%20Origins%20of%20Roman%20Mithraism&pg=PA150#v=onepage&q&f=false|accessdate=19 March 2011|date=September 1994|publisher=Eisenbrauns|isbn=978-0-931464-73-7|pages=150–|chapter=Archaeological Indications on the Origins of Roman Mithraism|}}</ref> در [[زبان سانسکریت|سانسکریت]]، "mitra" به معنای "دوست" یا "دوستی" است.
* فرم ''mi-it-ra-''، در معاهده صلح حک شده بین [[هیتی‌ها]] و پادشاهی [[میتانی]]<nowiki/> یافت شده‌است. این حجاری متعلق به حدود سال ۱۴۰۰ پیش از میلاد می‌باشد.<ref name="turcanearliest">{{Cite book|last=Turcan|first=Robert|title=The cults of the Roman Empire|url=https://books.google.com/books?id=Q6sSsAR0ZO8C&pg=PA196|accessdate=19 March 2011|year=1996|publisher=Wiley-Blackwell|isbn=978-0-631-20047-5|pages=196–|}}</ref><ref>{{Citation|title=The 'Aryan' Gods of the Mitanni Treaties|last=Thieme|first=Paul|journal=Journal of the American Oriental Society|volume=80.4|year=<!--Oct-Dec-->1960|postscript=.}} pp. 301–317.</ref>
مورخان مدرن تصورات متفاوتی در مورد اینکه آیا این نام‌ها به خدایی یکسان اطلاق می‌شوند یا نه، دارند. [[جان هینلز]] نوشته‌است که میترا / میثرا / میتراس خدای واحدی است که در چندین دین متفاوت مورد پرستش قرار گرفته‌است.<ref>{{citation|last=Hinnells|first=John R.|contribution=Introduction: the questions asked and to be asked|editor-last=Hinnells|editor-first=John R.|title=Studies in Mithraism|location=Rome|publisher=L'Erma di Bretschneider|year=1990|page=11|}}</ref> از سوی دیگر، [[دیوید اولانسی]] معتقد است که [[میتراس]] ذبح کننده گاو، خدایی جدید است که پرستش آن از قرن یکم پیش از میلاد آغاز شده و نامی قدیمی جهت اطلاق به آن مورد استفاده قرار گرفته‌است.<ref>{{Cite book|last=Ulansey|first=David|title=Origins of the Mithraic Mysteries|publisher=Oxford UP|year=1991|location=New York|isbn=0-19-506788-6|page=94|}}</ref>
=== مهر در مزدیسنا ===
در [[اوستا]] سرودی به نام «مهریشت» وجود دارد. طبق سنت زرتشتی در پل چینود دادگاه رسیدگی به اعمال درگذشتگان اتاست و آنجا سه ایزد میترا، سروش و رشن به ریاست میترا به اعمال درگذشتگان رسیدگی می‌کنند.
=== مهرپرستی در هخامنشیان ===
تا زمان [[اردشیر دوم (هخامنشی)|اردشیر دوم هخامنشی]] از میترا نامی نیست. [[اردشیر سوم (هخامنشی)|اردشیر سوم]] در [[تخت جمشید]] در دیوار شمالی کاخ اردشیر نوشته‌است: [[آناهیتا]] و میترای خدا، مرا و این کشور را و آنچه را که من کردم بپایاد. [[پلوتارک|پلوتارخ]] نیز نوشته جالب توجهی دربارهٔ [[داریوش سوم]] دارد.
[[پلوتارک|پلوتارخ]] نیز نوشته جالب توجهی دربارهٔ [[داریوش سوم]] دارد. هنگامی که او خبر مرگ همسرش را که اسیر یونانیان شده بود می‌شنود، به تریئوس می‌گوید اگر هنوز مرا خواجه خود می دانی تو را به فروغ میترا سوگند می‌دهم راست بگو…. جز اینها سندی از میترا پس از ظهور زرتشت نداریم.
داریوش و جانشینانش قصد نداشتند شرایط سیاسی سختگیرانه‌ای ایجاد کنند تا باورهای قدیمی را که همچنان نزد بسیاری از نجیب‌زادگان محبوب بود، از میان بردارند. بدینسان آیین زرتشت، رفته‌رفته با عناصر آیین چند ایزدیچندایزدی قدیم در هم آمیخت و [[یشت|یَشت‌هایی]] در ستایش ایزدان کهن سروده شد. یشتی در اوستا به نام [[مهریشت|مهریَشت]] به مهر یا میترا اختصاص داده شده‌است که در آن مهر، ایزدی نظاره‌گر بر همه چیز، روشنایی آسمانی، نگاهبان پیمان‌ها، محافظ نیکوکاران در این گیتی و در آخرت و بالاتر از هر چیز، دشمن بزرگ اهریمن و تاریکی و خداوند نبرد و پیروزی‌ها تصویر شده‌است.<ref name="mithraism-britannica"/>
در آیین مختلط دوران پایانی سلسلهسلسلهٔ هخامنشیان، جنبه زرتشتی به وضوح بر جنبه چندخدایی پیشین آن چیرگی یافته و دیگر از قربانی‌کردن، که پیروان زرتشت از آن نفرت داشتند، یادی نمی‌شود.<ref name="mithraism-britannica"/>
=== مهرپرستی در اشکانیان ===
در زمان [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]] مهرپرستی به غرب رخنه می‌کند. مهرپرستی و آیین‌های آن با روحیهروحیهٔ جنگجویی اشکانیان سازگار بوده‌است. بنا به روایت [[مغ|مغی]] به نام اوستانس برای نخستین بار مهرپرستی را به غرب ایران می‌برد و در آنجا رواج می‌دهد. پس از آن کاهنان همسایگان غربی ایران، آیین‌های میتراگان، مانند قربانی کردن برای میترا را اجرا می‌کنند.
استرابون خود در یکی از این مراسم شرکت کرده و آنرا گزارش کرده‌است. هنگامی که [[تیرداد یکم|تیرداد اول اشکانی]] (اشکانیان ارمنستان) به روم می‌رود تا از امپراتور نرون تاج پادشاهی ارمنستان را بگیرد به او گفت: فرمانروا منم، از تخم ارشک… اما برده توأمتو ام و نزد تو آمده‌ام تا میترا را در لباس تو نیایش کنم.
=== مهرپرستی در دوره ساسانیان ===
[[پرونده:Taq-e Bostan - High-relief of Ardeshir II investiture.jpg|بندانگشتی|300px|نقشی از [[تاق بستان]] در کرمانشاه ایران. در این نقش شاه ساسانی [[شاپور دوم]] در میان و در سمت راست وی [[اهورا مزدا]] که حلقهٔ فر ایزدی را به منظور تاجگذاری به او می‌دهد، روی دشمنی به خاک افتاده ([[یولیانوس]] امپراتور روم) چپ شاه، میترا یا [[مهر (ایزد)|مهر]]، که پیکان‌های نوری همچون خورشید از سر او در تمامی سمت‌ها پراکنده شده، شاخه‌ای از نبات که «برسم» نام دارد را در دست گرفته‌است و بر روی گل نیلوفری ایستاده‌است.<ref>''[http://www.iranicaonline.org/newsite/index.isc?Article=http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/unicode/ot_grp10/ot_mithraicon_20060113.html شمایل میترا در ایران و آسیای میانه]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}''، [[دانشنامه ایرانیکا]] به قلم ''فرانس گرنت''</ref>]]
[[شاپور دوم]] ساسانی به مهر سوگند خورد که آسیبی به پادشاه ارمنستان نمی‌رساند. در نقش رستم هم میترا دیده می‌شود<!-- همچنین بر بالای دو طاق کوچک وبزرگو بزرگ در کرمانشاه موسوم به طاق بستان دو فرشته میتراوجودمیترا وجود دارند.{{مدرک}} -->.
=== مهر در زروانیسم ===
در آیین [[زروانی]]، میترا داور بین [[اهورامزدا]] و [[اهریمن]] می‌باشد. در اعتقادات زروانیان در ابتدای عمر هستی زروان (خدای زمان) به هدفمند بودن جهان شک کرده و گمان عبث بودن جهان را می‌برد و از این شک و تردید اهریمن پدید می‌آید و حق و حقیقت که تولد اهریمن را برنمی‌تابد ناخواه از عالم یقین اهورامزدا را برای مبارزه با آن پدیدمی‌آوردپدید می‌آورد. اهورامزدا و اهریمن هر دو در شکم زروان رشد می‌کنند. اهریمن که طمع دارد تا زودتر از اهورامزدا به دنیا بیاید شکم مادر (زروان) را پاره کرده و بیرون می‌جهد. توجه اینکه بسیاری از این اعتقادات، مفاهیمی بسیار قابل تعمق و تفکر در خود گنجانده و جای اندیشه و تفکر بسیار دارد. این اعتقاد می‌تواند بیانگر این امر باشد که خیر و شر هر دو مولود زمان می‌باشند و در گذر زمان نمایان می‌شوند.
== نمادهای مهری ==
=== چلیپا ===
[[پرونده:Swastika iran.jpg|بندانگشتی|گردنبند ایرانی «گردونه میترا» که مشهور به گردنبند تپه مارلیک است و دارای قدمت حدود یک هزار سال پیش از میلاد می‌باشد، [[موزه ملی ایران]]<ref>http://www.museumsyndicate.com/item.php?item=54852</ref>]]
علامت [[صلیب]] (چلیپا) رازهای زیادی دارد. این علامت از مصر فرعونی تا هند باستان وجود دارد و بنظربه نظر می‌رسد از مهمترینمهم‌ترین نشانه‌های مهرپرستان باشد. بنظربه نظر می‌رسد که صلیب + ساده شده از شکلها و تصوراتی است که از خورشید وجود داشته مانند دایره‌هایی با ۱۶- ۲۴- ۱۲ شعاع یا پرتو بنظربه نظر می‌رسد در یک دورهدورهٔ تکاملی تصویر خورشید از شکل [[گل آفتاب گردان]] به علامت+ ساده‌تر شده‌است و تنها با شکل + و یاضربدریا ضرب‌در و شکل ستارهستارهٔ پنج پرپنج‌پر * درآوردند. گفتنی است که علامت * که بر روی کلاه کوروش کبیر دیده می‌شود نیز نماد خورشید است ولی امروزه آن را با علامت ستاره می‌شناسیم. شکل ۱۲ پر صلیب هم وجود دارد که ممکن است هم‌زمان آیکون خورشید و ۱۲ ماه سال باشد. اما در مجموع می‌توان گفت + صلیب یا چلیپا یا چهارپایه یا چهار پره ایکونآیکون سادهسادهٔ خورشید تابان است. ممکن است ۴ خط آن نماد فصل‌های سال یا نماد ۴ عنصر اصلی آب -و باد و خاک و نور باشد. خورشیدپرستی و آیین مهر یا میثرا در مصر و ایران و هند و بخشی از اروپا قرنهاقرن‌ها قبل از مسیحیت وجود داشته‌است. احتمالاً آیین مهرپرستی ابتدا در شمال غرب ایران رایج بوده‌است اما نشانه‌های بارز این آیین در ۴ [[صلیب آریایی]] نقش رستم قابل مطالعه‌است.<ref>[http://www.aariaboom.com/content/view/1504/190/ دوشیزه ناهید، مادر مهر] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090426122416/http://www.aariaboom.com/content/view/1504/190 |date=۲۶ آوریل ۲۰۰۹}} به قلم ''محمد مقدم''، وبگاه آریابوم</ref> مهریان به نشانهنشانهٔ خورشید، صلیبی را در یک دایره ترسیم می‌کردند و برای آنان چهار گوشهگوشهٔ صلیبصلیب، نشانهنشانهٔ سال خورشیدی آغازین بود. دو گوشهگوشهٔ آن نشان از روز و شب و دو گوشهگوشهٔ دیگر نماد انقلاب خورشیدی بود. صلیب درون دایره در نقش‌های شام مقدس میترا به تصویر کشیده شده‌است.<ref name="iranchamber">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.iranchamber.com/religions/articles/mithraism_influence_on_christianity.php | عنوان = میترایسم و تأثیر آن بر مسیحیت | تاریخ بازدید = ۱۰ دسامبر ۲۰۰۸ | سال = ۲۰۰۸ | ناشر = [http://www.iranchamber.com/ Iran Chamber Society] به قلم دکتر زرتشت عطاإلهی| زبان = انگلیسی}}</ref>
== ارتباط پرستش میترا در ایران و اروپا ==
[[پرونده:Mithra&Antiochus.jpg|بندانگشتی|240px|میترا با [[کلاه فریگی]] در سمت راست و [[آنتیوخوس اول]] شاه [[کوماژن]] در سمت چپ، (نقش برجسته متعلق به سده نخست پیش از میلاد در [[کوه نمرود]].)]]
اگرچه پس از حملهحملهٔ [[اسکندر مقدونی]] و فتح سرزمین‌های [[امپراتوریشاهنشاهی ایران]] توسط او در حدود ۳۳۰ سال پیش از میلاد، ساختار اجتماعی پیشین ایران از هم پاشید و برای مدت‌ها اثری از مهرپرستی در این سرزمین نبود، نجیب‌زادگان مناطق مختلف در سرزمین‌های غربی امپراتوریشاهنشاهی پیشین ایران، پرستش میترا یا مهر را از سرگرفتند. شاهان و نجبای مرز ایران و دنیای روم و یونان از جمله سرزمین آناتولی (آسیای صغیر) همچنان بر این کیش بودند.<ref name="mithraism-britannica"/> [[تیرداد یکم|تیرداد اول]] شاه [[ارمنستان]]، در هنگام تاجگذاری خویش به سال ۵۷ پس از میلاد، [[نرون]] امپراتور روم را حکمران بزرگ خود اعلام نمود و آداب و تشریفات مهرپرستی را به نمایش گذاشت و اعلام نمود که ایزد پیمان و دوستی، رابطهرابطهٔ دوستانه‌ای را بین ارمنیان و رومیان مقتدر برقرار نموده‌است. میترادادمیترادات یا [[مهرداد ششم]]، شاه [[پنتوس|پُنتوس]]، احتمالاً یک مهرپرست بوده‌است و متحدانش یعنی دریانوردان [[کیلیکیه]] در حدود ۶۷ سال پیش از میلاد، آداب و مناسک میترایی را برگزار می‌نمودند. همچنین [[آنتیوخوس یکم]] پادشاه [[کوماژن|کُماژِن]] (جنوب شرق آسیای صغیر) میترا را تکریم ومی‌کرد ستایشو می‌نمودمی‌ستود.<ref name="mithraism-britannica"/>
تا آغاز قرنسدهٔ دوم میلادیمیلادی، آثار کمی پیراموندربارهٔ ''میترا'' ایزد ایرانی در سرزمین روم یافت شده‌استشده‌است؛ در صورتی که از سال ۱۳۶ میلادی به بعد صدها [[سنگ‌نبشته|کتیبه]] و [[سنگ‌نبشته]] وقف شدهوقف‌شده به این ایزد وجود دارند. شرح سبب این تجدید محبوبیت آسان نیست و امروزه یک نظریه اینستاین است که شاید آیین میترائیسم قدیمی، توسط نابغه‌ای مذهبی که در حدود صد سال پس از میلاد می‌زیسته‌است تجدید بنا گردیده و به منظور پذیرفته شدن مناسک باستانباستانی ایرانی در سرزمین روم، تفسیر و تعبیری افلاطونی و جدید به آن بخشیده شده‌است.<ref name="mithraism-britannica"/><ref>The Concise Oxford Dictionary of World Religions / Mithra</ref>
میترا توسط دزدان دریایی دریای کیلیکه به روم راه یافته بود. به گزارش پلوتارخپلوتارخ، این دزدان از یکی از سرداران روم در میان جنگهایجنگ‌های ایران و روم شکست خوردند و در روم مخصوصاً در منطقهمنطقهٔ اوسیتا اسکان داده شدند و در آن دیار آیین مهرپرستی را رواج می‌دهنددادند. احتمالاً این دزدان بخشی از نیروی دریایی اشکانیان بودند که توسط رومیان دزد خطاب می‌شدند.
[[ارمنستان]] نیز در زمان اشکانیان میترا را می‌شناخته‌است. سنگ نگاره‌هایسنگ‌نگاره‌های آنتیوخوس کماژنکُماژن و میترادادمیترادات در نمرود داغ ارمنستان کوچک، میترا را نشان می‌دهد که در لباس اشکانی با آنتیوخوس و میترادادمیترادات دست می‌دهد. در سکه ایسکه‌ای که توسط [[گوردیان سوم]] در تاروس ضرب شده‌است، میترا در حال کشتن گاو است. در سال ۶۰۱۶۰۱، امپراتور رومروم، تراژنتراژن، رومانی را تصرف کرد و آیین میترا را با خود به آنجا برد و معابدیپرستشگاه‌هایی برای او ساخت. قیصر هادریان تا [[اسکاتلند]] پیش رفت و در آنجا برای میترا معابدیپرستشگاه‌هایی ساخت. همچنین در [[رومانی]]، [[بلغارستان]]، [[آلمان]]، [[اتریش]]، [[یوگسلاوی]]، [[انگلستان]]، [[اسپانیا]]، [[فرانسه]] و شمال آفریقا معابدپرستشگاه‌های میتراپرستی توسط رومی‌ها ساخته شدشدند.
میترائیسم رومی در سده‌های سوم و چهارم میلادی به اوج خود رسید و به ویژهبه‌ویژه در میان سربازان رومی باورمندان بسیاری داشت. پس از گرایش [[کنستانتین کبیر]]، امپراتور رومروم، به آیین [[مسیحیت]] که در انآن هنگام گسترش یافته بود و پس از پیروزی او در نبرد به سال ۳۱۲ میلادی که طی آن همههمهٔ کیش‌ها و آیینهایآیین‌های غیرمسیحی ممنوع اعلام شدشد، آیین‌های مهرپرستی نیز در مغرب‌زمین از رواج افتاد.<ref name="mithraism-britannica"/>
=== فرضیهفرضیهٔ فرانس کومون ===
فرانس کومون، محقق بلژیکی، در آغاز سدهٔ بیستم میلادی پژوهش‌های میترایی را پایه‌گذاری کرد و نخستین مجموعهٔ جامع کارهای تاریخی میترایمیترایی را گرد آورد. تفسیر او از این کارهای تاریخی در بخش اعظم این سده معتبر باقی ماند.<ref>{{پک|Cumont|1390|ک=Textes et monuments figures relatifts aux mysteres de Mithra|ص=36-135}}</ref>
کومون معتقد بود که میترائیسم به‌طور مستقیم از دین زرتشتی پارسیان و در نتیجهٔ فعالیت مغان در آسیای صغیر پدید آمده‌است و سرانجام این که آبای کلیسا اعتقاد داشتند که میترائیسم دینی پارسی است، میتراس خدایی پارسی است و شماری واژه‌های مربوط به این آیین (پرسس، کاوتس، کاوتوپاتس، نامَه) پیشینهٔ ایرانی دارند.
کومون نقش اصلی این آیین، تندیس گاوکشی، را بر خلاف پیشپیش‌زمینهٔ زمینهٔ ثنویتگرایانهٔثنویت‌گرایانهٔ دین زردشتی تفسیر کرده‌است. کومون بر پایهٔ روایت خلقت دین زردشتی متأخر در [[بندهشن]]، اقدام میترا به کشتن گاو نر را عملی از نوع خلقت تفسیر کرده‌است. او مار و عقرب را آفریده‌هایی شریر دانسته‌است.<ref>{{پک|cumont|1390|ک=Mithra en Asie Mineure|ص=67-76}}</ref>
=== فرضیهفرضیهٔ متفاوت بودن مهرپرستی و میترائیسم ===
آیین میترایی پیش از آن که به اروپا منتقل شود، با بسیاری از معتقدات بابلی و عناصر دیگر آمیخته شد و در اروپا به ویژه [[روم]] نیز عناصر یونانی و رومی بسیاری به آن افزوده شدند و در اروپا به شکل آیینی درآمد که از ''مهرپرستی ایرانی'' تنها نامی بیش نداشت.<ref>{{پک|رضی|۱۳۸۴|ک=دین و فرهنگ ایرانی پیش از عصر زرتشت|ص= ۱۸۹}}</ref>
== میترائیسم ==
عقائدعقاید و باورهای میتراپرستان در مورد میتراس بدین شرح است:
=== تولد میتراس ===
میتراس از دل سنگی درون غاری به دنیا می‌آید. در هنگام تولد تنها یک کلاه بر سر دارد و [[شمشیر]] و [[تیر و کمان]] در دست. برخی زاده شدن میتراس از درون سنگ را استعاره از فروغ ناشی از برخورد دو سنگ به هم می‌دانند. میتراس به هنگام تولد کره‌ای در دست دارد و دست دیگرش را بر دایرهدایرهٔ بروج گرفته‌است.
=== قربانی کردن گاو ===
پس از رسیدن به غارغار، میتراس گاو را بر زمین می‌زند و بر پشت آن می‌نشیند و چاقوی خود را بر کتف گاو فرومی‌کندفرو می‌کند. در این هنگام سگ و مار برای لیسیدن خون گاو می‌آیند و عقرب برای این که تخم گاو را نیش بزند. سگ نشان پاسداری، مار نشان زندگی و عقرب نماینده اهریمن است که می‌خواهد منی گاو را آلوده کندبیالاید. از محل زخم گاو سه خوشهخوشهٔ گندم و نهال تاک در می‌آیند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مهرپرستی یا میترائیسم آیین ایرانی مهرپرستی عقاید و نمادهای آیین مهرپرستی یا میترائیسم|نشانی=https://www.newslaw.net/مهرپرستی-یا-میترائیسم-آیین-ایرانی-مهرپرستی-عقاید-و-نمادهای-آیین-مهرپرستی-یا-میترائیسم.a275074|وبگاه=حقوق نیوز|بازبینی=2021-04-28|کد زبان=fa-IR|نام=آرمان|نام خانوادگی=محمدی}}</ref>
=== معجزهمعجزهٔ آب ===
میتراس با زدن تیری به صخره از آن چشمه‌ای جاوید به وجود آورد. این همان چشمهچشمهٔ آب زندگانی است.
=== معجزهمعجزهٔ شکار ===
میتراس سوار بر اسب تاختهمی‌تازد و حیوانات را شکار می‌کند. تمام تیرهای او به هدف می‌زنندمی‌خورند و با هر تیر موجودی را شکار می‌کند. بعد از شکارشکار، میتراس به سراغ دشمنان خود می‌رود و آن‌ها را از پای درمی‌آورد. لقب «میتراس شکست ناپذیرشکست‌ناپذیر» از همین‌جا پدید می‌آید. دو معجزهمعجزهٔ میتراس بعد از تولد از سنگ که در کتاب‌ها نماد آسمان استاست، یکی تیراندازی به طرف سنگ و خروج آب مقدس از آن و دیگری شکار است که در [[سنگ‌نبشته|سنگ نبشته‌هاسنگ‌نبشته‌ها]] به [[شکار گراز]] نیز اشاره شده‌است.
=== شام آخر ===
=== عروج میتراس ===
بعد از ضیافتضیافت، میتراس سوار [[ارابه خورشید|ارابهٔ خورشید]] شده وشده، به آسمان عروج می‌کند. سُلسُل، ایزد آفتابآفتاب، او را سوار بر ارابهارابهٔ مینویی خود کرده وکرده، به آسمان می‌برد تا در آخرالزمان دوباره به زمین برگردد.
=== رستاخیز ===
در آخر کار جهانجهان، آتشی عظیم در تمام جهان درمی‌گیرد و پیروان میتراس از آن آسوده خواهند بود.
== مناسک میترایی ==
نوچهمیترائیسم آیین سربازی است. راست‌گویی و درست‌پیمانی از مهم‌ترین مشخصه‌های این آیین است. نوچه‌ای که می‌خواست به سلک میترائیسم در آیددرآید، باید از آزمایش‌های بسیار دشواری سربلند بیرون می‌آمد. نوچه را ابتدا به مهیار می‌سپاردند و او مطالب کلی را به نوآموز آموزش می‌داد. اما ابتدا باید سوگند می‌خورد که اسرار را بر هیچ‌کس فاش نکند. بعد او را خالکوبی می‌کردند (دست و پیشانی) تا به عنوان برادر و یار دیگر میترائیان شناخته شود. قبل از خالکوبیخالکوبی، آزمایش‌های زیادی انجام می‌شد. چشمان نوآموز را می‌بستند . مهیار نوآموز را به جلو می‌راند . سپس ناگهان او را هل می‌داد و شخص دیگری قبل از زمین‌خوردن او را در آغوش می‌گرفت که به این شخص منجی گفته می‌شد. ▼میترائیسم آیین سربازی است. راست‌گویی و درست پیمانی از مهم‌ترین مشخصه‌های این آیین است.
▲نوچه که می‌خواست به سلک میترائیسم در آید باید از آزمایش‌های بسیار دشواری سربلند بیرون می‌آمد. نوچه را ابتدا به مهیار می‌سپاردند و او مطالب کلی را به نوآموز آموزش می‌داد. اما ابتدا باید سوگند می‌خورد که اسرار را بر هیچ‌کس فاش نکند. بعد او را خالکوبی می‌کردند (دست و پیشانی) تا به عنوان برادر و یار دیگر میترائیان شناخته شود. قبل از خالکوبی آزمایش‌های زیادی انجام می‌شد. چشمان نوآموز را می‌بستند مهیار نوآموز را به جلو می‌راند سپس ناگهان او را هل می‌داد و شخص دیگری قبل از زمین‌خوردن او را در آغوش می‌گرفت که به این شخص منجی گفته می‌شد.
=== درجات هفتگانههفتگانهٔ میترائیسم ===
پیروان میترائیسم رومی، برای [[پاگشایی]]، همچون آیین ایرانی می‌بایست مناسکی مشتمل بر درجاتی هفتگانه را طی کنند. این آیین‌ها در غارها یا معابدی زیرزمینی و غار مانندغارمانند به نام [[میترائیوم]] اجرا می‌شد. میتراس معمولاً به شکل مردی در حال قربانی کردن گاو نر تصویر می‌شد که اشخاص و همچنین حیوانات دیگری او را همراهی می‌کردند. مجموعهمجموعهٔ این نمادها به نشانه‌های [[ستاره‌شناسی]]، مانند اجرام آسمانی و [[صور فلکی]] تعبیر شده وشده، «[[تاروکتونی]]» (گاوکُشی) نامیده می‌شود.<ref name="beck"/>
قداست اعداد در بیشتر ادیان کهن به چشم می‌خورد. در میترائیسم عدد «هفت» مقدس است: هفت طبقهطبقهٔ زمین، هفت مقام، هفت سیاره و در معبد هفت طاقچه، هفت در و غیره. «پیر» عالی‌ترین مقام و منصب در آئینآیین «میترا» و نمایندهنمایندهٔ وی دربر روی زمین است. آنان ماه و آتش و زمین و باد و آب را بسیار محترم می‌داشتند. به هر حال عدد هفت در آئینآیین مهرپرستی/میترائیسم مقدس است. درجات هفتگانه میترائیسم رومی به قرار زیر بود:
'''۱. کلاغ منسوب به عطارد'''<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.newslaw.net/مهرپرستی-یا-میترائیسم-آیین-ایرانی-مهرپرستی-عقاید-و-نمادهای-آیین-مهرپرستی-یا-میترائیسم.a275074|عنوان=مهرپرستی}}</ref>'''.'''
'''۷. پیر مرشد منسوب به زحل.'''
جوانان تازه‌وارد به پیشگاه میترا معرفی شده وشده، به درجهدرجهٔ نخست از این هفت مرتبه دست می‌یافتند و تحت تعالیمآموزه‌های روحانیونروحانیان سعی در رسیدن به سایر درجات داشتند.[https://www.newslaw.net/مهرپرستی-یا-میترائیسم-آیین-ایرانی-مهرپرستی-عقاید-و-نمادهای-آیین-مهرپرستی-یا-میترائیسم.a275074]
<gallery>
پرونده:4th panel Mitreo di Felicissimus Ostia Antica 2006-09-08.jpg|آذرخش، [[سیستروم]]، بیلچه
</gallery>
پیروان این آیین به دشواریبه‌دشواری هفت گام را تا رستگاری می‌پیمودند که چنین بود: کلاغ، نامزد، جنگی، شیر، پارسا،<ref>دربرداشت رومیان این گام را '''''پارسی''''' می‌نامیدند</ref> مهرپویا و پیر.<ref>رومیان این گام را '''''پدر''''' می‌نامیدند</ref> مغان در آیین ویژه ایویژه‌ای خون گاوی را می‌ریختند که در جامی ریخته و آن را با [[هوم]] می‌آمیختند و می‌نوشیدند. یکی از کارهایی که [[زرتشت]] آن را قدغن نمودنمود، همین آیین بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=الهیات سیاسی زرتشت و تقابل‌های دوگانهٔ آن|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/222735|وبگاه=رادیو زمانه (نیاز به فیلترشکن)|تاریخ=2015-06-11|بازبینی=2020-06-27|نویسنده=|کد زبان=}}</ref> نسخهنسخهٔ رومی این آیین، از [[ادیان اسرارآمیز یونانی-رومی]] با محوریت خدای [[میتراس]] بود. این آیین از پرستش خدای میترا توسط [[مردمان ایرانی|ایرانیان]] برگرفته شده بود، گرچه میزان همسانی بین رسوم ایرانی و یونانی-رومی جای ناسازگاری است.<ref name="beck">{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/mithraism|title=Mithraism|accessdate=2011-03-14|last=Beck|first=Roger|date=2002-07-20|publisher=Encyclopaedia Iranica, Online Edition}}</ref> به دلیل رده‌بندی در جایگاه پرستندگان در این آیین، و افزایش دشواری دست یافتن به جایگاه بالاتر در هر بار، این آیین برای کسانی که بدنبالبه دنبال رده‌بندی و پیشرفت در جایگاه خود بودند و رازدانی را می‌جستند، گیرایی بیشتری داشت؛ از همین رو، از حدود سدهسدهٔ نخست تا سدهسدهٔ چهارم میلادیمیلادی، به‌ویژه در میان سربازان و افسران ارتش روم هواداران سرسختی داشت؛ و از آنجا که مسیحیت آیینِ جایگزین شد، برخورد سختگیرانه ایسختگیرانه‌ای با پایبندان و باورمندان به این آیین که بسیاری از ایشان از سربازان ساده بودهبودند و پنهانی باور خود را نگاه می‌داشتند، انجام پذیرفت.<ref name="geden 1">{{Cite book|last=Geden, A. S.|title=Select Passages Illustrating Mithraism 1925|url=https://books.google.com/books?id=z4sQkWdh-7oC&pg=PA51|accessdate=28 March 2011|date=15 October 2004|publisher=Kessinger Publishing|isbn=978-1-4179-8229-5|pages=51–}}</ref>
== شمایل‌نگاری ==
| 