زعفران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''زعفران''' یا '''زَرپَران''' (<ref group="یادداشت">نگاه کنید به [[تاریخچه زعفران]]</ref>) {{نام علمی|'Crocus sativus'}} گیاهی است از تیرهٔ [[زنبقیان]]، [[جنس یا سرده زعفران|سردهٔ زعفران]] که به عنوان [[ادویه]] در [[آشپزی]] کاربرد دارد. [[کلاله]] و [[خامه (گل)|خامه]] زرشکی رنگ گل زعفران جمع‌آوری و پس ازخشک کردن برای چاشنی‌چاشنی و رنگ دهی غذاها استفاده می‌شود. زعفران به عنوان گران‌بهاترین ادویه جهان بر حسب وزن شناخته می‌شود،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Why Saffron Is the Most Expensive Spice in the World|نشانی=https://www.rd.com/article/why-saffron-worlds-most-expensive-spice/|وبگاه=Reader's Digest|تاریخ=2019-06-25|بازبینی=2020-07-31|کد زبان=en-US|نام=<img Class="avatar"|نام خانوادگی=Src="https://secure.gravatar.com/Avatar/?s=96|نام خانوادگی۲=d=mm|نام۳=r=g">Emily DiNuzzoUpdated:|نام خانوادگی۳=Jun. 25|نام خانوادگی۴=2019}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Secrets of Saffron: The Vagabond Life of the World's Most Seductive Spice|نویسنده=Pat Willard|ناشر=Beacon Press|سال=2002|ISBN=0-8070-5009-1}}</ref> و قیمتی نزدیک به ۱۵۰۰۰۰

دلار آمریکا به ازای هر کیلوگرم دارد.<ref name="hooker3">{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/business-41110151|title=The problem for the world's most expensive spice|last=Hooker|first=Lucy|date=2017-09-13|access-date=2020-01-12|language=en-GB}}</ref><ref name="fierberg2">{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/why-saffron-world-most-expensive-spice-2018-4|title=Why saffron is the world's most expensive spice|last=Fierberg|first=Emma|website=Business Insider|access-date=2020-01-12}}</ref><ref name="cnn">{{cite news|last=Monks|first=Keiron|date=3 September 2015|title=Iran's homegrown treasure: the spice that costs more than gold|url=http://edition.cnn.com/2015/06/03/middleeast/iran-saffron-red-gold/|newspaper=[[CNN]]|location=|access-date=22 January 2016}}</ref> بیش‌تر منابع زادگاه زعفران را [[ایران]] می‌دانند.<ref>Ghorbani, R. ; Koocheki, A. (2017). "Sustainable Cultivation of Saffron in Iran". In Lichtfouse, Eric (ed.). Sustainable Agriculture Reviews (PDF). Springer. pp. 170–171. doi:10.1007/978-3-319-58679-3. ISBN 978-3-319-58679-3. S2CID 28214061</ref> هم‌اکنون ایران بیش از ۹۰٪ زعفران جهان را تولید می‌کند.<ref name="fierberg2"/><ref name="hooker3"/> ایران بزرگ‌ترین صادر کننده زعفران و [[چین]] بزرگ‌ترین واردکننده زعفران جهان می‌باشد. ارزش جهانی صادرات این محصول ۲۷۵٫۸۴ میلیون دلار است.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=Saffron global production and top producing countries|نشانی=https://www.tridge.com/intelligences/saffron/production|وبگاه=Tridge|بازبینی=2020-10-27}}</ref>

مزه و عطر ویژه و یگانه زعفران بخاطر وجود ماده‌ای به نام [[سافرانال|سافرانال]] میباشد،می‌باشد، و رنگ زرد طلایی که به غذا می‌دهد بخاطر کروسین یا کروچین است.<ref>http://gernot-katzers-spice-pages.com/engl/Croc_sat.html</ref> [[طیف‌سنجی جرمی]] و [[کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا]]، از روش‌های حرفه‌ای کشف زعفران‌های تقلبی هستند.<ref name="Amanpour">{{cite journal | last1=Amanpour | first1=Asghar | last2=Sonmezdag | first2=A. Salih | last3=Kelebek | first3=Hasim | last4=Selli | first4=Serkan | title=GC–MS–olfactometric characterization of the most aroma-active components in a representative aromatic extract from Iranian saffron (''Crocus sativus'' L.) | journal=Food Chemistry | volume=182 | year=2015 | issn=0308-8146 | doi=10.1016/j.foodchem.2015.03.005 | pages=251–256|pmid=25842335}}</ref>

ایران با تولید سالانه ۳۳۰ تن و صادرات ۲۸۰ تن از این محصول بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادر کننده زعفران در دنیا است (آمار سال ۱۳۹۸).<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.iribnews.ir/fa/news/2598216/بررسی-تولید-و-صادرات-زعفران-ایران|وبگاه=www.iribnews.ir|بازبینی=2020-05-03}}</ref> در این بین استان‌های [[استان خراسان رضوی|خراسان رضوی]] و [[استان خراسان جنوبی|جنوبی]] با سهمی ۸۵ درصدی بیشترین سهم در تولید زعفران ایران را دارند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=85 درصد تولید زعفران دنیا و کشور متعلق به استان‌های خراسان جنوبی و رضوی است- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/08/22/2139984/85-درصد-تولید-زعفران-دنیا-و-کشور-متعلق-به-استان-های-خراسان-جنوبی-و-رضوی-است|وبگاه=خبرگزاری تسنیم - Tasnim|بازبینی=2020-05-03|کد زبان=fa}}</ref>از دیدگاه کمّی شهرستان [[تربت حیدریه]] در استان [[استان خراسان رضوی|خراسان رضوی]] با سطح زیر کشتی بالغ بر ۷۵۰۰ هکتار زعفران در بین تمامی تولیدکنندگان این محصول، رتبه نخست تولید در کشور را دارد. زعفران شهرستان‌شهرستان [[قائن]] یکی از با کیفیت‌ترین زعفران‌های تولیدی کشور قلمداد می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.iribnews.ir/fa/news/2506113/تاراج-کیفیت-زعفران-خراسان-جنوبی|وبگاه=www.iribnews.ir|بازبینی=2020-05-03}}</ref> همچنین زعفران [[گناباد]] به دلیل کاشت به روش سنتی و آبیاری با آب [[قنات]] به عنوان میراث جهانی کشاورزی در فائو ثبت شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زعفران گناباد به عنوان میراث کشاورزی جهانی در فائو ثبت شد|نشانی=https://www.irna.ir/news/83143357/زعفران-گناباد-به-عنوان-میراث-كشاورزی-جهانی-در-فائو-ثبت-شد|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2018-12-22|بازبینی=2020-05-03|کد زبان=fa|نام خانوادگی=10}}</ref>اخیراً توسعه کشت و تولید زعفران در شمال خراسان سیر صعودی داشته‌است به‌طوری که از سطح ۳۴۳ هکتار با تولید حدود ۶ تن در سال ۱۳۸۶ به سطح نه هزار و ۸۵۰ هکتار و تولید حدود ۲۹ تن در سال جاری رسیده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ارزش زعفران تولیدی خراسان شمالی حدود ۲ هزار میلیارد ریال است|نشانی=https://www.irna.ir/news/83548505/ارزش-زعفران-تولیدی-خراسان-شمالی-حدود-۲-هزار-میلیارد-ریال-است|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2019-11-10|بازبینی=2021-05-17|کد زبان=fa|نام خانوادگی=989}}</ref>

کشت زعفران در ایران در [[شهرستان تربت حیدریه]] ، [[شهرستان زاوه]] ، [[شهرستان کاشمر]] ، [[شهرستان بردسکن]] ، [[شهرستان خلیل آبادخلیل‌آباد]] ، [[شهرستان کوهسرخ]] ، [[شهرستان تایباد]] ، [[شهرستان باخرز]] ، [[شهرستان گناباد]] ، [[شهرستان سبزوار]] ، [[شهرستان نیشابور]] ، [[شهرستان بجستان]] ، [[شهرستان خواف]]، [[شهرستان تربت جام]] و [[شهرستان قوچان]] در [[استان خراسان رضوی]]، شهرستان‌های [[شهرستان قائنات|قاینات]]، [[شهرستان فردوس|فردوس]]، [[شهرستان بشرویه|بشرویه]]، [[شهرستان سرایان|سرایان]] و [[شهرستان بیرجند|بیرجند]] در [[خراسان جنوبی|استان خراسان جنوبی]] کشت می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://hamshahrionline.ir/details/38311/|عنوان=طلای سرخ ایران همچنان بی‌رقیب|ناشر=همشهری:نویسنده:محمدعجم|تاریخ 13 آذر1386=|تاریخ بازبینی=۱۳ آذر ۱۳۸۶}}</ref>

کاهش میزان سروتونین منجر به افزایش علائم "PMS" یا [[سندرم پیش از قاعدگی|سندرم پیش قاعدگی]] و به ویژه [[افسردگی (حالت)|افسردگی]] می‌شود. نتیجه مطالعات نشان می‌دهد [[کروسین]] و [[سافرانال]] موجود در زعفران از بازجذب [[سروتونین]] جلوگیری کرده و در نتیجه منجر به افزایش مقدار [[سروتونین]] و کاهش علائم افسردگی در زنان مبتلا به "PMS" می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آیا زعفران در قاعدگی اثر دارد؟|نشانی=https://hosseinibrothers.ir/blog/%D8%A2%DB%8C%D8%A7آیا-%D8%B2%D8%B9%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86زعفران-%D8%AF%D8%B1در-%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%DA%AF%DB%8Cقاعدگی-%D8%A7%D8%AB%D8%B1اثر-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%9Fدارد؟/|وبگاه=پایگاه خبری و اطلاع رسانیاطلاع‌رسانی خشکبار|بازبینی=2022-01-17|کد زبان=fa-IR}}</ref> از آنجاییکه افسردگی از مهم‌ترین عوامل کاهش [[میل جنسی]] است، بهبود افسردگی موجب افزایش میل جنسی نیز می‌گردد.<ref>Agha-Hosseini, M. , Kashani, L. , Aleyaseen, A. , Ghoreishi, A. , Rahmanpour, H. , Zarrinara, A.R. , Akhondzadeh, S. , 2007. Crocus sativus L. (saffron) in the treatment of premenstrual syndrome: a double-blind, randomised and placebo-controlled trial. The Authors Journal compilation. 515-519.</ref>