حدیث منزلت: تفاوت میان نسخه‌ها
| [نسخهٔ بررسی‌نشده] | [نسخهٔ بررسی‌نشده] |
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
به خاطر علاقه دوستان به بودن منبع در مقاله |
||
خط ۸:
== محتوا ==
حدیث منزلت از احادیث گزارش شده از پیامبر اسلام است که مورد اتفاق شیعه و سنی قرار گرفته و از احادیث متواتر شمرده شده‌است.<ref>{{پک|احسانی فر|۱۳۹۴|ف=بررسی سند،تاریخ و دلالت حدیث منزلت در منابع عامه|ک=علوم و معارف قرآن و حدیث|ص=۸۸}}</ref> محتوای این حدیث، معرفی جایگاه علی بن ابی‌طالب نسبت به محمد است. این حدیث به نقل‌های متعددی گزارش شده‌است که معروف‌ترین نقل آن، به نقل از [[محمد بخاری|بخاری]] در ''[[صحیح بخاری]]'' آمده‌است.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref><ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref><blockquote>«أنتَ مِنّی بِمَنزلةِ هارونَ مِنْ مُوسی، اِلّاأنـّه لانَبیَّ بَعدی»؛ تو نسبت به من به منزله هارون نسبت به موسی هستی، بجز اینکه بعد از من، پیامبری مبعوث نخواهد شد.</blockquote>غیر از او در منابع دیگری چون صنعانی در ''[[المصنف]]''، [[ابونعیم اصفهانی]] در ''[[حلیة الاولیاء|حلیة الاولیاء،]]'' [[ابوالفضل بیهقی|بیهقی]] در ''[[تاریخ بیهقی|السنن الکبری]]''، [[خطیب بغدادی]]، [[علی هیثمی|هیثمی]] در ''[[مجمع الزوائد]]'' و [[متقی هندی|متقی]] در ''[[کنزالعمال|کنز العمال]]'' نیز این روایت گزارش شده‌است. با وجود نقل‌های متعدد این روایت، همگی بر جایگاه و منزلت علی بن ابی‌طالب نسبت به پیامبر همانند جایگاه هارون نسبت به موسی تصریح کرده‌اند. به گزارش ''[[دانشنامه جهان اسلام]]''، بیشتر اختلاف‌های صورت گرفته در متن روایت نیز به سبب تکرار روایت در مناسبت‌های مختلف بوده‌است.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> آنان که این روایت را در ذیل ماجرای [[غزوه تبوک]] عنوان کرده‌اند، در ابتدای حدیث از جانشینی علی در [[مدینه]] خبر داده‌اند و از خالی شدن شهر یاد کرده‌اند. پس از آنکه علی به همراه جمعیت اندکی در شهر حاضر بود، شایعه‌هایی در خصوص اختلافات علی و محمد عنوان شد که موجب گردید علی خود را به محمد برساند و شایعات را به او اطلاع دهد. در آنجا محمد روایت منزلت را در حق علی مجدداً عنوان کرد.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref><ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ص=۲۵۶–۲۵۸|ج=۶}}</ref><ref>{{پک|حکیمی|۱۳۸۸|ک=سخن تاریخ|ف=ضرورت جانشینی محمد}}</ref> از اختلاف‌هایی که در متن روایت گزارش شده‌است، گزارش خطیب بغدادی از ولید بن عبدالملک اموی است که در آن کلمه «هارون» به صورت «قارون» گزارش شده‌است.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref>
== ملاحظات حدیث‌شناسی ==
خط ۳۶:
* عصمت هارون از خطا و نسیان
عمومیت منزلت‌های هارون و شمول علی در همین حکم، از اضافه شدن کلمه «منزلة» که اسم جنس است به کلمه «هارون» که عَلَم است و همین‌طور از استثناء موجود در روایت برداشت شده‌است. در توضیح این استدلال آمده‌است که اضافه کردن اسم جنس به عَلَم، افاده عموم می‌کند و استثناء از فرد خاص، معقول نمی‌باشد.<ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref> به گزارش میرحامد حسین، [[ابن ابی الحدید]] با تأکید بر آیات ۲۹ تا ۳۲ سوره طه، و با انضمام حدیث منزلت، سعی دارد تا تمام فضائل هارون را برای علی بن ابی‌طالب ثابت نماید. او بر این باور است که اگر محمد، خاتم پیامبران نمی‌بود، علی با او در نبوت شراکت می‌داشت.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> در ''دانشنامه کلام اسلامی'' آمده‌است که عمومیت آیه ۱۴۲ اعراف، مخصص بردار نیست و مقتضای این عمومیت آن است که هرگاه موسی به سفر برود، هارون جانشین او خواهد بود و این عمومیت حتی شامل پس از زندگانی موسی نیز می‌شود و در صورت مرگ موسی، هارون جانشین او می‌گردید. بر همین اساس، با وجود تشابه بین آیه و حدیث منزلت، حدیث نیز عمومیت داشته و فارغ از زمان و مکان، جانشینی علی بن ابی‌طالب را پس از محمد در امت اسلامی را به اثبات می‌رساند.<ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref> از همین روی در منابع شیعه، با توجه به حدیث منزلت به وجوب اطاعت از علی به جهت وجوب اطاعت از هارون برای قوم بنی‌اسرائیل تصریح شده‌است.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> در ''شرح المقاصد'' آمده‌است که با انضمام استدلال‌های صورت گرفته در عمومیت حدیث منزلت و وجوب جانشینی و اطاعت از علی در مدینه در هنگام واقعه تبوک و همین‌طور، اهمیت بیشتر وجود جانشینی در زمان فقدان محمد نسبت به زمان غیبت موقت او، و همین‌طور با توجه به عدم خلع این جانشینی از علی یا نصب جانشینی دیگر در این مدت تا زمان [[مرگ محمد]]، جانشینی و [[خلافت علی بن ابی‌طالب|خلافت علی]] پس از محمد ثابت شده‌است.<ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref> خطیب بغدادی گزارش می‌کند که عمر بن خطاب به استناد این روایت، هر کس علی بن ابی طالب را دشنام دهد را [[دورویی|منافق]] می‌دانست.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> به گزارش حیکمی، شرق‌شناسان در خصوص این حدیث، سخنی جز به ضرورت به میان نیاورده‌اند و تنها به بخش‌هایی از ماجرای واقعه تبوک اشاره کرده‌اند. از این میان می‌توان به [[کارن آرمسترانگ|کارن آر مسترانگ]] در کتاب ''زندگی‌نامه پیامبر اسلام'' اشاره کرد که تنها واقعه تبوک و حدیث را گزارش کرده‌است.<ref>{{پک|حکیمی|۱۳۸۸|ک=سخن تاریخ|ف=ضرورت جانشینی محمد}}</ref>
از دیگر انتقادهایی که به این استدلال از روایت وارد شده‌است، مسئله جانشینی هارون در دوران حیات موسی بوده‌است. بر این اساس و با توجه به مرگ هارون پیش از موسی، حدیث منزلت را نمی‌توان نص بر خلافت بعد از درگذشت محمد دانست.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> کسانی که به این قول پرداخته‌اند، عبارتند از [[ابن حجر عسقلانی]]، [[قسطانی]] و قاری. ابن تیمیه در استدلالی عنوان می‌کند که در غزوه تبوک، تمام مردان مدینه به همراه سپاه محمد به خارج از مدینه رفتند و در مدینه جز زنان و فرزندان وجود نداشتند و از همین رو، استخلاف علی بر زنان و کودکان، از استخلاف گذشتگان از صحابه، کم ارزش‌تر است. [[سید علی میلانی|علی میلانی]] در انتقاد به این استدلال، به گزارشی اشاره می‌کند که سعد بن ابی‌وقاص و عمر بن خطاب، خواهان ماندن در مدینه و استخلاف بودند و معتقد است، اگر این استخلاف کم ارزش بوده‌است، این افراد اقدام به طلب آن نمی‌کردند.<ref>{{پک|میلانی|۱۴۳۴|ک=حدیث المنزلة|ص=۵۷–۵۹}}</ref>
خط ۵۰:
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=مرتضوی|نام۱=سید رضی زکی|تاریخ=۱۳۸۹|عنوان=نگاه تطبیقی به جایگاه علی و هارون با توجه به قرآن و عهدین و حدیث منزلت|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1107560/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%88-%D8%B9%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB-%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA?q=%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%20%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA&score=24.0&rown|ژورنال=نیستان ادیان و مذاهب|دوره=|شماره=یک|صفحات=۸۱-۱۰۰}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=اسماعیل زاده|نام۱=ایلقار|تاریخ=۱۳۸۷|عنوان=بررسی تطبیقی حدیث منزلت از نگاه مذهب اهل بیت و اهل سنت|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/332839/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB-%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AA?q=%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%20%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA&score=24.0&rownumber=4|ژورنال=پژوهشگاه حکمت و فلسفه اسلامی|دوره=|شماره=۲۵|صفحات=۱۳۷-۱۵۴}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=حکیمی|نام۱=دین محمد|تاریخ=۱۳۸۸|عنوان=ضرورت جانشینی پیامبر اعظم و دیدگاه خاورشناسان|پیوند=http://ensani.ir/fa/article/214991/%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85-%D9%88-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86|ژورنال=سخن تاریخ|دوره=|شماره=۶|صفحات=}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=زینلی|نام۱=غلامحسین|تاریخ=۱۴۰۰|عنوان=بررسی گزارش ویژه ابن عباس از حدیث منزلت|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1818571/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB-%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA?q=%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%20%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA%20%D9%85%D8%AA%D9%86&score=11.0&rownumber=15|ژورنال=مشرق موعود|دوره=|شماره=پنجاه و هشتم|صفحات=۷۹-۱۰۳}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=احسانی فر|نام۱=حسین|تاریخ=۱۳۹۴|عنوان=بررسی سند، تاریخ و دلالت حدیث منزلت در منابع عامه|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1124710/%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88%D9%87%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86-1-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AF-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%88-%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB-%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%87?q=%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%20%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84%D8%AA%20%D9%85%D8%AA%D9%86&score=11.0&ro|ژورنال=علوم و معارف قرآن و حدیث|دوره=|شماره=دو|صفحات=۸۵-۱۰۲}}
| |||