ویکی‌پدیا

حدیث منزلت: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
[نسخهٔ بررسی‌نشده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
ابرابزار
برچسب: برگردانده‌شده
Shobhe (بحث | مشارکت‌ها)
۲۷٬۶۸۰ ویرایش‌ها
لید جای منبع نیست. هم پوشانی مطالب و منابع.
برچسب: خنثی‌سازی
خط ۱:
{{جعبه اطلاعات اصطلاح اسلامی|نام=حدیث منزلت|تصویر=Hadith of Position.jpg|عنوان تصویر=حدیث منزلت نوشته شده بر در [[مسجد کوفه]]|تعداد کاربرد در قرآن=۰|تعداد کاربرد در روایات=متواتر|معنای اصطلاحی=حدیثی در فضیلت علی|معنای فارسی=حدیث جایگاه|قدمت کاربرد=صدر اسلام|پراهمیت نزد=شیعه|کاربرد=علم کلام}}
 
'''حدیث منزلت''' حدیثی از [[محمد]] پیامبر اسلام است که بر اساس آن، [[علی بن ابی‌طالب]] نسبت به محمد، جایگاهی همچون جایگاه [[هارون]] به [[موسی]] را دارد. در این روایت تأکید شده‌است که تفاوت بین رابطه موسی و هارون و رابطه علی و محمد، در نبود هیچ پیامبری بعد از محمد است.
'''حدیث منزلت''' حدیثی از [[محمد]] پیامبر اسلام است که بر اساس آن، [[علی بن ابی‌طالب]] نسبت به محمد، جایگاهی همچون جایگاه [[هارون]] به [[موسی]] را دارد. در این روایت تأکید شده‌است که تفاوت بین رابطه موسی و هارون و رابطه علی و محمد، در نبود هیچ پیامبری بعد از محمد است. البته لازم است ذکر شود در فقه [[شیعه]]، از حدیث منزلت برای اثبات [[جانشینی محمد|جانشینی]] علی بهره‌برداری می‌شود،<ref>{{Harvtxt|Miskinzoda|2015|p=76}}</ref><ref>{{Cite book|last=Rogerson|first=Barnaby|title=Heirs of the Prophet Muhammad|publisher=Hachette|year=2010|isbn=978-0-7481-2470-1|pages=119, 120}}</ref> این درحالیست که موسی تنها چیزی که برای هارون نداشت جانشینی بود چراکه جانشین موسی [[یوشع بن نون]] بود نه هارون.<ref>{{Cite journal|last=Miskinzoda|first=Gurdofarid|year=2015|title=The significance of the ḥadīth of the position of Aaron for the formulation of the Shīʿī doctrine of authority|journal=Bulletin of the School of Oriental and African Studies|volume=78|issue=1|pages=82|doi=10.1017/S0041977X14001402}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=[[الصواعق المحرقه|الصواعق المحرقة علی أهل الرفض والضلال والزندقة]]|نام خانوادگی=[[ابن حجر هیتمی]]|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|جلد=۱|صفحه=۱۲۲}}</ref><ref group="یادداشت">[[ابن حجر هیتمی]] عالم و مؤلف اهل سنت در کتاب [http://lib.efatwa.ir/41347/1/122/التنزل الصواعق المحرقه] می‌گوید؛ المراد ما دل علیه ظاهر الحدیث أن علیًا خلیفة عن النبی مدة غیبته بتبوک کما کان هارون خلیفة عن موسی علیه السلام فی قومه مدة غیبته عنهم للمناجاة، وقوله علیه السلام اخلفنی فی قومی لا عموم له حتی یقتضی الخلافة عنه فی کل زمن حیاته وزمن موته بل المتبادر منه ما مر أنه خلیفته مدة غیبته فقط وحینئذ فعدم شموله لما بعد وفاة موسی علیه السلام إنما هو لقصور اللفظ عنه لا لعزله کما لو صرح باستخلافه فی زمن معین، وأنه قاله لعلی حین استخلفه فقال علی کما فی الصحیح أتخلفنی فی النساء والصبیان کأنه استنقص ترکه وراءه فقال له ألا ترضی أن تکون منی بمنزلة هارون من موسی یعنی حیث استخلفه عند توجهه إلی الطور إذ قال اخلفنی فی قومی وأصلح وأیضًا فاستخلافه علی المدینة لا یستلزم أولویته بالخلافة بعده من کل معاصریه افتراضًا ولا ندبًا بل کونه أهلا لها فی الجملة وبه نقول وقد استخلف فی مرار أخری غیر علی کابن أم مکتوم ولم یلزم منه بسبب ذلک أنه أولی بالخلافة بعده.</ref>
 
منابع روایی، در قطعی بودن این روایت اجماع دارند و این روایت در بین منابع [[شیعه]] و [[سنی]]، به حد [[حدیث متواتر|تواتر]] گزارش شده‌است. این حدیث به نقل‌های متعددی گزارش شده‌است و به گزارش منابع اسلامی، در مواقع متفاوتی از جانب محمد در حق علی به زبان آمده‌است. مشهورترین زمان نقل حدیث منزلت، پیش از غزوه تبوک عنوان شده‌است، اما از زمان‌های دیگری چون روز [[پیمان برادری]]، روز پیمان دوم برادری، در منزل [[ام سلمه]] و به هنگام تعیین سرپرست برای دختر [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] از مواردی عنوان شده‌است که محمد این حدیث را گزارش کرده‌است. اکثر دانشمندان علم حدیث سنی و تمام دانشمندان شیعه، در صحیح بودن حدیث تصریح داشته‌اند.
خط ۸:
 
== محتوا ==
حدیث منزلت از احادیث گزارش شده از پیامبر اسلام است که مورد اتفاق شیعه و سنی قرار گرفتهگرفته‌ و از احادیث متواتر شمرده شده‌است.<ref>{{پک|احسانی فر|۱۳۹۴|ف=بررسی سند، تاریخسند،تاریخ و دلالت حدیث منزلت در منابع عامه|ک=علوم و معارف قرآن و حدیث|ص=۸۸}}</ref> محتوای این حدیث، معرفی جایگاه علی بن ابی‌طالب نسبت به محمد است. این حدیث به نقل‌های متعددی گزارش شده‌است که معروف‌ترین نقل آن، به نقل از [[محمد بخاری|بخاری]] در ''[[صحیح بخاری]]'' آمده‌است.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref><ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref><blockquote>«أنتَ مِنّی بِمَنزلةِ هارونَ مِنْ مُوسی، اِلّاأنـّه لانَبیَّ بَعدی»؛ تو نسبت به من به منزله هارون نسبت به موسی هستی، بجز اینکه بعد از من، پیامبری مبعوث نخواهد شد.</blockquote>غیر از او در منابع دیگری چون صنعانی در ''[[المصنف]]''، [[ابونعیم اصفهانی]] در ''[[حلیة الاولیاء|حلیة الاولیاء،]]'' [[ابوالفضل بیهقی|بیهقی]] در ''[[تاریخ بیهقی|السنن الکبری]]''، [[خطیب بغدادی]]، [[علی هیثمی|هیثمی]] در ''[[مجمع الزوائد]]'' و [[متقی هندی|متقی]] در ''[[کنزالعمال|کنز العمال]]'' نیز این روایت گزارش شده‌است. با وجود نقل‌های متعدد این روایت، همگی بر جایگاه و منزلت علی بن ابی‌طالب نسبت به پیامبر همانند جایگاه هارون نسبت به موسی تصریح کرده‌اند. به گزارش ''[[دانشنامه جهان اسلام]]''، بیشتر اختلاف‌های صورت گرفته در متن روایت نیز به سبب تکرار روایت در مناسبت‌های مختلف بوده‌است.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> آنان که این روایت را در ذیل ماجرای [[غزوه تبوک]] عنوان کرده‌اند، در ابتدای حدیث از جانشینی علی در [[مدینه]] خبر داده‌اند و از خالی شدن شهر یاد کرده‌اند. پس از آنکه علی به همراه جمعیت اندکی در شهر حاضر بود، شایعه‌هایی در خصوص اختلافات علی و محمد عنوان شد که موجب گردید علی خود را به محمد برساند و شایعات را به او اطلاع دهد. در آنجا محمد روایت منزلت را در حق علی مجدداً عنوان کرد.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref><ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ص=۲۵۶–۲۵۸|ج=۶}}</ref><ref>{{پک|حکیمی|۱۳۸۸|ک=سخن تاریخ|ف=ضرورت جانشینی محمد}}</ref> از اختلاف‌هایی که در متن روایت گزارش شده‌است، گزارش خطیب بغدادی از ولید بن عبدالملک اموی است که در آن کلمه «هارون» به صورت «قارون» گزارش شده‌است.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref>
 
== ملاحظات حدیث‌شناسی ==
در آیه ۱۴۲ سوره [[اعراف (سوره)|اعراف]] آمده‌است که به‌هنگام رفتن به [[میقات]]، هارون را جانشین خود در میان [[بنی‌اسرائیل]] قرار داد.<ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref> مشهورترین زمان نقل حدیث منزلت، پیش از غزوه تبوک عنوان شده‌است.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref><ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref><ref>{{پک|مرتضوی|۱۳۸۹|ف=نگاهی تطبیقی به جایگاه علی و هارون با توجه به قرآن و عهدین و حدیث منزلت|ک=نیستان ادیان و مذاهب|ص=۸۲}}</ref> با این حال برخی منابع از تکرار این حدیث در زمان‌های دیگر چون روز [[پیمان برادری]]، روز پیمان دوم برادری، در منزل [[ام سلمه]]، به هنگام تعیین سرپرست برای دختر [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] سخن به میان آورده‌اند.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> [[ابن ابی اوفی]] و به طبع او [[جلال‌الدین سیوطی|سیوطی]] در ''[[تفسیر سیوطی|درالمنثور]]''، از این روایت در ذیل وقایع عقد برادری گزارش کرده‌اند. در ''[[تفسیر الکشف و البیان عن تفسیر القرآن|تفسیر ثعلبی]]'' و ''[[تفسیر کبیر]]'' نیز از این روایت در ذیل وقایع [[یوم الدار]] (یوم الانذار) یاد کرده‌اند. [[ابن مغازلی|ابن مغازی]] در ذیل ماجرای [[حدیث سد الابواب|سد الابوب]] به این روایت اشاره دارد.<ref>{{پک|میلانی|۱۴۳۴|ک=حدیث المنزلة|ص=۶۳–۶۵}}</ref><ref>{{پک|احسانی فر|۱۳۹۴|ف=بررسی سند، تاریخسند،تاریخ و دلالت حدیث منزلت در منابع عامه|ک=علوم و معارف قرآن و حدیث|ص=۹۰–۹۷۹۰-۹۷}}</ref> هنگام بازگشت از [[حجةالوداع|حجة الوداع]] و [[رویداد غدیر خم|غدیر خم]] نیز از زمان‌های صدور این حدیث است که منابع شیعی به گزارش آن پرداخته‌اند.<ref>{{پک|اسماعیل‌زادهاسماعیل زاده|۱۳۸۷|ف=بررسی تطبیقی حدیث منزلت از نگاه مذهب اهل بیت و اهل سنت|ک=پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی|ص=۱۴۱}}</ref> [[سید جعفر مرتضی عاملی|مرتضی عاملی]] نیز ۲۱ مرتبه مختلف در مناسبت‌های متفاوت را برای انشاء این روایت از جانب محمد، عنوان کرده‌است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ص=۲۸۵–۲۵۷|ج=۶}}</ref>
 
=== جانشین محمد در مدینه ===
منابع در جانشینی که محمد برای خود در مدینه پس از خروج به سمت تبوک منصوب کرده‌است، دچار اختلاف هستند؛ به نقل از مظهری، مفسر سنی مذهب در تفسیر، ابنابن‌ هشام گزارش می‌کند که [[محمد بن مسلمه]] انصاری، از جانب محمد جانشین شد و کسی جز او در مدینه نماند، ولی دراوردی شخصی به نام سباع بن عرفطه را جانشین محمد در این موقعیت می‌داند. ابن دحیه، روایتی را که صحیح توصیف می‌کند از سعد بن ابی‌وقاص روایت می‌کند که بر اساس آن، علی در مدینه جانشین محمد ماند و محمد به تبوک رفت. ابن اسحاق نیز روایتی را گزارش می‌کند که علی، در مدینه جانشین محمد بر خانه و اهل او بود.<ref>{{پک|مظهری|۱۹۹۱|ک=تفسیر مظهری|ص=۲۲۴|ج=۴}}</ref> روایتی از ابی سعید که در تاریخ دمشق و مجمع الزوائد گزارش شده‌است نیز به این مطلب اشاره دارد که علی بر اهل مدینه جانشین نبود و بر اهل خانه محمد ولایت داشت. واقدی از کسانی است که جانشین محمد را محمد بن مسلمه در مدینه گزارش کرده‌است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ص=۲۶۰–۲۶۵|ج=۶}}</ref> با این حال منابع دانشنامه‌ای، از علی به عنوان جانشین محمد در مدینه یاد کرده‌اند.<ref dir=ltr>{{پک|Abdulaziz|۲۰۰|ف=Alī ibn Abī Ṭālib|ک=The Oxford Encyclopedia of the Islamic World|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref><ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref> بر این اساس در ''[[اثبات الهداة]]'' و ''[[غایة المرام]]'' آمده‌است که محمد سپاهی را تدارک دید و قصد خروج از مدینه را نمود؛ در این غزوه، علی بن ابی‌طالب به عنوان جانشین پیامبر در مدینه باقی ماند.<ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref> در روایتی که بخاری در صحیح خود از سعد بن ابی‌وقاص گزارش می‌کند، به عبارت «فاستخلف علیا» (به معنای اینکه علی را به جانشینی خود قرار داد) اشاره شده‌است.<ref>{{پک|میلانی|۱۴۳۴|ک=حدیث المنزلة|ص=۱۷}}</ref> منابع سنی سعی داشتند تا از این اختلاف، در استدلال‌های کلامی خود استفاده نمایند.<ref>{{پک|میلانی|۱۴۳۴|ک=حدیث المنزلة|ص=۵}}</ref>
 
با وجود آنکه اصل روایت را منابع شیعه و سنی گزارش کرده‌اند، اما در خصوص دلالت این روایت بر امامت و خلافت علی بن ابی‌طالب، اختلاف‌هایی گزارش شده‌است. در این میان برخی منابع سنی مذهب همچون ابن تیمیه در ''[[منهاج السنة النبویة|منهاج السنه]]''، این منزلت برای علی بن ابی‌طالب را منحصر در ماجرای تبوک دانسته‌است و برخی دیگر همچون [[محمد بن طیب باقلانی|باقلانی]] در ''[[تمهید الاوائل]]''، بر این باورند که علی، تنها جانشین محمد در شهر مدینه و خانواده محمد بوده‌است. باقلانی در این خصوص گزارش می‌کند که این حکم تنها به دوران غیبت محمد به جهت غزوه تبوک اختصاص داشته‌است. باقلانی همچنین به جانشینی سایر صحابه محمد در زمان غیبت او در مدینه اشاره داشته و معتقد است که این جانشینی، کسی را مستحق خلافت پس از مرگ محمد نخواهد ساخت.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> در مقابل این نظر، دانشمندان شیعه با استناد به روایتی از ابن‌عباسابن عباس که در آن مضمون حدیث منزلت با عبارت «انت خلیفتی فی کل مؤمن من بعدی» پایان می‌یابد؛ معتقدند که محمد علی را در مدینه جانشین خویش قرار داد و درخواست علی برای شرکت در جنگ تبوک را نپذیرفت و به او گفت: شرایط مدینه به گونه‌ای است که یا تو باید بمانی یا من. همین‌طورهمینطور آنها بر این باورند که این جانشینی منحصر به واقعه تبوک نبوده‌است و عبارت انتهای روایت صراحتاًصراحتا به زمان بعد از درگذشت پیامبر اسلام و خلافت علی بن ابی‌طالب پس از او اشاره دارد. این روایت در منابع شیعه و اهل سنت از لحاظ اعتبار و سند، صحیح السند به‌شماربه شمار می‌آید.<ref>{{پک|زینلی|۱۴۰۰|ف=بررسی گزارش ویژه ابن‌عباسابن عباس از حدیث منزلت|ک=مشرق موعود|ص=۸۹}}</ref>
 
== سند ==
این روایت را [[احمد بن حنبل]] در ''[[مسند احمد بن حنبل|مسندش]]''، [[محمد بخاری|بخاری]] در ''[[صحیح بخاری|صحیحش]]''، [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم بن حجاج]] در ''[[صحیح مسلم|صحیحش]]''، [[محمد ترمذی|ترمذی]] در ''[[الجامع الصحیح]]''، [[احمد بن عبدالله طبری]] در ''[[الریاض النضره]]''، [[احمد بن شعیب نسائی|نسائی]] در ''[[تهذیب خصائص الامام علی|تهذیب]]''، [[ابوعبدالله حاکم نیشابوری|حاکم نیشابوری]] در ''[[المستدرک علی الصحیحین|المستدرک]]''، [[ابن کثیر|ابن‌کثیر]] در ''[[البدایة و النهایة|البدایه و النهایه]]''، [[هیثمی]] در ''[[مجمع الزوائد]]''، [[جلال‌الدین سیوطی|سیوطی]] در ''[[تاریخ الخلفا]]''، متقی در ''[[کنزالعمال]]''، [[علی بن ابراهیم حلبی|حلبی]] در ''[[السیرة الحلبیه]]''، [[ابن حجر عسقلانی]] در ''[[الاصابه]]''، [[سبط بن جوزی|سبط ابن جوزی]] در ''[[تذکره الخواص|تذکرة الخواص]]''، [[شیخ مفید|مفید]] در ''[[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد|الارشاد]]''، [[ضیاءالدین بن اثیر|ابن اثیر]] در ''[[اسدالغابه فی معرفه الصحابه|اسدالغابه]]''، [[مرتضی حسینی فیروزآبادی|حسینی فیروزآبادی]] در ''[[فضائل الخمسه]]، [[سلیمان بن ابراهیم قندوزی|قندوزی]] در [[ینابیع الموده]]، [[محمد خضری|خضری]] در [[اتمام الوفاء]]، [[صدرالدین جوینی|جوینی خراسانی]] در [[فرائد السمطین]]، [[تفتازانی]] در [[شرح المقاصد]]، [[قاضی عبدالجبار|قاضی عبدالجبار بن احمد]] در [[المغنی (کتاب ابن قدامه)|المغنی]]، [[فخر رازی]] در [[البراهین]]، [[محمد بن جریر طبری]] در [[تاریخ طبری]]، [[ابن حجر هیتمی]] در [[الصواعق المحرقه]] و'' [[خطیب بغدادی]] در کتابش نقل کرده‌اند.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> از میان بیش از سی [[صحابه|صحابی]] پیامبر که این روایت از آنها گزارش شده‌است، می‌توان از علی بن ابی‌طالب، [[عبدالله بن عباس]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[سعد بن ابی‌وقاص]]، [[عمر بن خطاب]]، [[ابوسعید خدری]]، [[براء بن عازب]]، [[جابر بن سمره]]، [[ابوهریره]]، [[مالک بن حویرث]]، [[زید بن ارقم]]، [[ابو رافع]]، [[حذیفة بن اسید]]، [[انس بن مالک]]، [[عبدالله بن ابی اوفی]]، [[ابوایوب انصاری]]، [[عقیل بن ابی‌طالب]]، [[حبشی بن جناده]] و [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویة بن ابی سفیان]] یاد کرد. [[ام سلمه]] و [[اسما بنت عمیس|اسماء بنت عمیس]] نیز از زنان راوی این حدیث می‌باشند.<ref>{{پک|میلانی|۱۴۳۴|ک=حدیث المنزلة|ص=۹–۱۰}}</ref><ref>{{پک|اسماعیل‌زادهاسماعیل زاده|۱۳۸۷|ف=بررسی تطبیقی حدیث منزلت از نگاه مذهب اهل بیت و اهل سنت|ک=پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی|ص=۱۴۱}}</ref> نسائی نیز در ''خصائص امیرالمؤمنین''، ۲۱ روایت در این موضوع نقل کرده‌است.<ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref> حاکم حسکانی به نقل از ابوحازم حافظ عبدوی - یکی از اساتیدش - نقل می‌کند که حدیث منزلت از جانب او، به پنج هزار سند روایت شده‌است.<ref>{{پک|حاکم حسکانی|۱۴۱۱|ک=شواهد التنزیل لقواعد التفضیل|ص=۱۹۵|ج=۱}}</ref> در نقل دیگری آمده‌است که ۸۸ نفر از راویان مشهور، این حدیث را گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> ابن عبدالبر در ''[[الاستیعاب فی معرفه الاصحاب|الاستیعاب]]'' پس از گزارش حدیث منزلت، آن را استوار و صحیح‌ترین روایات عنوان می‌دهد.<ref>{{پک|میلانی|۱۴۳۴|ک=حدیث المنزلة|ص=۱}}</ref><ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref><ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref>
 
سلسله اسناد روایت طبق گزارش بخاری، «محمد بن بشار، از غندر، از شعبه، از سعد، از ابراهیم بن سعد از پدرش سعد بن ابی‌وقاص، از محمد پیامبر اسلام» عنوان شده‌است. بخاری سند دیگری را نیز برای این حدیث گزارش می‌کند که عبارت است از: «مسدد، از یحیی، از شعبه، از حکم، از مصعب، از سعد بن ابی‌وقاص از پیامبر اسلام».<ref>{{پک|میلانی|۱۴۳۴|ک=حدیث المنزلة|ص=۱۷}}</ref>
 
ابن تیمیه در ''[[منهاج السنة النبویة|منهاج السنه]]''، عبدالحق دهلوی، گنجی شافعی، ابوالقاسم علی بن محسن تنوخی و سیوطی از جمله محدثین سنی مذهبی هستند که به صحت این روایت، تصریح کرده‌اند.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> [[ابن حجر مکی]] نیز به نقل از کسانی که اهل فن می‌خواند، این حدیث را معتبر و قابل اعتماد دانسته‌است.<ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref> حاکم نیشابوری طرق حدیث را صحیح می‌داند و حافظ ذهبی نیز در ''تلخیص المستدرک'' بر صحت این روایت تصریح دارد.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> این روایت به صورت متواتر در منابع شیعه، گزارش شده‌است. به عقیده عالمان شیعی، روایت منزلت از احادیث [[حدیث صحیح|صحیح]]، مستفیض و بلکه متواتر عنوان شده‌است. این گزارشات در منابع سنی نیز، در حد تواتر گزارش شده‌است.<ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref> [[ابن ابی الحدید]] در ''[[شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید|شرح نهج‌البلاغه]]'' این حدیث را مورد اتفاق تمام [[فهرست فرق و مذاهب اعتقادی اسلام|فرقه‌های اسلامی]] گزارش می‌کند. در میان مخالفان علی، [[سعد بن ابی‌وقاص]] نیز حدیث منزلت را گزارش و به صحت آن اعتقاد داشته‌است. در نقلی که صنعانی و ابن حنبل گزارش می‌کنند، سعید بن مسیب پس از نقل حدیث منزلت از عامر، برای اطمینان به نزد سعد بن ابی‌وقاص رفته و از شنیدن این روایت از زبان محمد به گوش سعد، اطمینان حاصل می‌کند. در میان منابع سنی مذهب، گروهی در سند روایت تشکیک کرده و آن را از احادیث آحاد برشمرده‌اند.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> بنا به گزارش زینلی، در منابع حدیثی شیعه، این روایت از طریق ۹ امام از امامان شیعه و ۲۵ نفر از صحابی پیامبر اسلام گزارش شده‌استشده است. امامانی که این حدیث را از پیامبر اسلام نقل کرده‌اند، عبارتند از [[علی بن ابی‌طالب]]، [[حسن مجتبی|حسن بن علی]]، [[سجاد|علی بن حسین]]، [[محمد باقر|محمد بن علی]]، [[جعفر صادق|جعفر بن محمد]]، [[موسی کاظم|موسی بن جعفر]]، [[علی بن موسی الرضا|علی بن موسی]]، [[علی النقی|علی بن محمد]]، [[حسن عسکری|حسن بن علی (عسکری)]]. عالمان شیعه در کتاب‌های خود از میان اصحاب محمد، علی بن ابی‌طالب، [[حذیفة بن یمان|حذیفه بن یمان]]، [[ابوذر غفاری]]، عبداللهعبد الله بن عباس، جابر بن عبداللهعبد الله انصاری، عبداللهعبد الله بن مسعود، [[عباس بن عبدالمطلب]]، [[سلمان فارسی]]، [[مقداد بن اسود|مقداد]]، مخدوج بن زید، سعید بن زید، سعد بن ابی وقاص، عمر بن خطاب، ابو سعید خدری، حبشی بن جناده، ابو رافع، انس بن مالک، قیس، عامر بن واثله، ابو برزه، ابی لیلی، عبداللهعبد الله بن ابی اوفی، جابر بن سمره، ام سلمه و اسماء بنت عمیس را به عنوان راویان حدیث منزلت نام برده‌اند. از افراد مذکور۱۳ نفر با فهرست منابع اهل سنت مشترکند.<ref>{{پک|زینلی|۱۴۰۰|ف=بررسی گزارش ویژه ابن‌عباسابن عباس از حدیث منزلت|ک=مشرق موعود|ص=۸۲–۸۴۸۲-۸۴}}</ref>
 
== اهمیت و کاربرد ==
به عقیده منابع متعددی، این حدیث بیانگر جایگاه ویژه علی بن ابی‌طالب نزد محمد و برتری او بر سایر اصحاب اوست. عالمان شیعه همواره از این حدیث در راستای اثبات حقانیت علی بن ابی‌طالب در مسئله خلافت و جانشینی پیامبر استفاده می‌نمایند. اهمیت روایت سبب شده‌است تا جمعی از دانشمندان شیعه، کتاب‌های مفصل و مستقلی در خصوص این روایت تألیف نمایند. از میان این آثار می‌توان به اختصاص یک جلد کتاب ''[[عبقات الانوار]]'' از جانب [[میر حامدحسین|میر حامدحسین هندی]] به این حدیث اشاره کرد. از این روایت در اثبات [[عصمت]] علی بن ابی‌طالب نیز استنادهایی صورت گرفته‌است. متوسلین به این استدلال معتقدند که محمد در این روایت، تمام امتیازات و فضائل هارون را نسبت به موسی، برای علی بن ابی‌طالب ثابت کرده‌است. در این استدلال با تأکید بر آیاتی از قرآن که تصریح کرده‌است موسی، هارون را شریک خود در [[پیامبر|رسالت]] قرار داده و جانشین خود بر قومش گذاشته‌است، امتیازات و فضائل موسی را (از جمله عصمت) برای برادرش هارون اثبات می‌نماید.<ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref> در ''[[دانشنامه کلام اسلامی]]''، منزلت‌های «وجوب اطاعت»، «وزارت»، «حمایت»، «محبوبیت» و «برتری بر دیگران» از جمله منزلت‌هایی عنوان شده‌است که علی به واسطه این روایت برخوردار شده‌است.<ref>{{پک|ربانی گلپایگانی|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=امامت امام علی}}</ref> میر حامدحسین در این خصوص می‌نویسد: «هارون نزد موسی دارای مقام‌ها و جایگاه‌های فراوان بوده‌است و از اینجا می‌توان به عظمت مقام امام علی و سزاواری او بر خلافت بعد از رسول‌اکرم پی‌برد. با تکیه بر ماجرای هارون و موسی در قرآن، هارون وزیر و شریک موسی در کارش بود، پس علی نیز در امر خلافت و ولایت، جز نبوت، شریک پیامبر بود.» دیگر منابع نیز ارتباط‌های دیگری بین موسی و هارون و نسبت آن به محمد و علی را عنوان کرده‌اند که عبارتند از: <ref>{{پک|آقانوری|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیث منزلت}}</ref><ref>{{پک|مرتضوی|۱۳۸۹|ف=نگاهی تطبیقی به جایگاه علی و هارون با توجه به قرآن و عهدین و حدیث منزلت|ک=نیستان ادیان و مذاهب|ص=۸۷–۱۰۰۸۷-۱۰۰}}</ref><ref>{{پک|زینلی|۱۴۰۰|ف=بررسی گزارش ویژه ابن‌عباسابن عباس از حدیث منزلت|ک=مشرق موعود|ص=۹۰}}</ref> [[File:Ghadirart.jpg|thumb|طراحی از واقعه غدیر|243x243px]]
* دومین شخصیت مهم در قوم بنی‌اسرائیل بودن هارون بعد از موسی
* برادری میان موسی و هارون
خط ۴۲:
== پانویس ==
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}
 
== یادداشت‌ها ==
{{پانویس|گروه=یادداشت|ریز|۲}}
 
== منابع ==
{{آغاز پانویس|35em}}
'''منابع فارسی و عربی'''
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=اسماعیل‌زادهاسماعیل زاده|نام۱=ایلقار|تاریخ=۱۳۸۷|عنوان=بررسی تطبیقی حدیث منزلت از نگاه مذهب اهل بیت و اهل سنت|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/332839/بررسی-تطبیقی-حدیث-منزلت-از-نگاه-مذهب-اهل-بیت-علیهم-السلام-و-اهل-سنت?q=حدیث%20منزلت&score=24.0&rownumber=4|ژورنال=پژوهشگاه حکمت و فلسفه اسلامی|دوره=|شماره=۲۵|صفحات=۱۳۷–۱۵۴۱۳۷-۱۵۴}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=آقانوری|نام=علی|مقاله=حدیث منزلت|دانشنامه=[[دانشنامه جهان اسلام]]|عنوان جلد=دانشنامه جهان اسلام|سال=۱۳۸۳|ناشر=[[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|مکان=تهران|پیوند مدخل=http://lib.eshia.ir/23019/1/5884/}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=حاکم حسکانی|نام=عبید الله بن عبداللهعبد الله|عنوان=شواهد التنزیل لقواعد التفضیل|سال=۱۴۱۱|مکان=تهران|ناشر=موسسه الطبع و النشر|پیوند نویسنده=حاکم حسکانی|پیوند=https://lib.eshia.ir/16046/1/195|کوشش=|مترجم=}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=حکیمی|نام۱=دین محمد|تاریخ=۱۳۸۸|عنوان=ضرورت جانشینی پیامبر اعظم و دیدگاه خاورشناسان|پیوند=http://ensani.ir/fa/article/214991/ضرورت-جانشینی-پیامبر-اعظم-و-دیدگاه-خاورشناسان|ژورنال=سخن تاریخ|دوره=|شماره=۶|صفحات=}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=ربانی گلپایگانی|نام=علی|مقاله=امامت امام علی (ع)|دانشنامه=دانشنامه کلام اسلامی|عنوان جلد=دانشنامه کلام اسلامی|سال=۱۳۸۷|ناشر=موسسه امام صادق (ع)|مکان=قم|پیوند مدخل=http://lib.eshia.ir/23021/1/77/منزلت|شابک=۹۷۸-۹۶۴-۳۵۷-۳۴۷-۸}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=زینلی|نام۱=غلامحسین|تاریخ=۱۴۰۰|عنوان=بررسی گزارش ویژه ابن‌عباسابن عباس از حدیث منزلت|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1818571/بررسی-گزارش-ویژه-ابن-عباس-از-حدیث-منزلت?q=حدیث%20منزلت%20متن&score=11.0&rownumber=15|ژورنال=مشرق موعود|دوره=|شماره=پنجاه و هشتم|صفحات=۷۹–۱۰۳۷۹-۱۰۳}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=احسانی فر|نام۱=حسین|تاریخ=۱۳۹۴|عنوان=بررسی سند، تاریخ و دلالت حدیث منزلت در منابع عامه|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1124710/نقدی-بر-شیعه-شناسی-وهابیان-1-بررسی-سند-تاریخ-و-دلالت-حدیث-منزلت-در-منابع-عامه?q=حدیث%20منزلت%20متن&score=11.0&ro|ژورنال=علوم و معارف قرآن و حدیث|دوره=|شماره=دو|صفحات=۸۵–۱۰۲۸۵-۱۰۲}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مظهری|نام=ثناءالله|عنوان=تفسیر المظهری|سال=۱۹۹۱|مکان=کویته|ناشر=مکتبة رشیده|پیوند=http://lib.eshia.ir/41681/4/224}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مرتضی عاملی|نام=سید جعفر|عنوان=الصحیح من سیرة الامام علی علیه السلام|سال=۱۳۸۸|مکان=بیروت|ناشر=مرکز الاسلامیه للدراسات|پیوند نویسنده=سید جعفر مرتضی عاملی|پیوند=http://lib.eshia.ir/70832/6/3|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۹۰۷۲۴-۵-۳}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=مرتضوی|نام۱=سید رضی زکی|تاریخ=۱۳۸۹|عنوان=نگاه تطبیقی به جایگاه علی و هارون با توجه به قرآن و عهدین و حدیث منزلت|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1107560/نگاهی-تطبیقی-به-جایگاه-علی-و-هارون-علیهم-السلام-با-توجه-به-قرآن-و-عهدین-و-حدیث-منزلت?q=حدیث%20منزلت&score=24.0&rown|ژورنال=نیستان ادیان و مذاهب|دوره=|شماره=یک|صفحات=۸۱–۱۰۰۸۱-۱۰۰}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=میلانی|نام=علی|عنوان=حدیث المنزلة|سال=۱۴۳۴|مکان=قم|ناشر=الحقائق|پیوند نویسنده=سید علی میلانی|پیوند=http://lib.eshia.ir/27115/1/1|شابک=978-600-5348-71-2}}
 
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/حدیث_منزلت»