غشای سلولی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
ابرابزار |
||
خط ۱:
'''[[غشای پلاسمایی]]''' {{به انگلیسی|Plasma membrane}} یا '''غشای سلولی یا غشای یاخته‌ای''' {{به انگلیسی|Cell membrane}} یک [[غشای زیستی]] است و به غشای نازک [[یاخته]]ها که از دو لایه [[فسفولیپید|فسفولیپیدی]] تشکیل شده گفته می‌شود. غشای سلول همچنین به عنوان مرز میان [[اندامک]]های درون‌یاخته‌ای عمل می‌کند.
در واقع غشای یاخته دیواره‌ایست که محافظت از [[یاخته]] را برعهده دارد. [[سیتو پلاسم|سیتوپلاسم]] درون غشای یاخته جای دارد. در غشای یاخته پروتئین‌هایی به صورت سطحی (مرتبط با یک لایه فسفولیپید) یا گسترده (مرتبط با هر دو لایه فسفولیپیدی) وجود دارد. دو لایه مولکول‌های فسفولیپید (چربی) نیز که بخش اصلی غشا است را تشکیل می‌دهد. همچنین در یاخته‌های جانوری کلسترول نیز وجود دارد. رفت‌وآمد مواد به داخل و خارج یاخته از طریق مجراهای غشای یاخته انجام می‌شود. از بین رفتن این غشای آسیب‌پذیری یاخته را سبب می‌شود. غشای یاخته جانوری شامل دو لایه [[فسفولیپید|فسفولیپیدی]] (فسفو
به بیانی دیگر بخش اعظم اندامک‌های [[یاخته]] بوسیله پوسته‌هایی مفروش شده‌اند که به‌طور عمده از [[لیپید]]ها و [[پروتئین]]ها و [[کربوهیدرات]] تشکیل شده‌اند. این پوسته‌ها شامل غشای یاخته، [[پوشش هسته‌ای|غشای هسته]]، غشای [[شبکه آندوپلاسمی|شبکهٔ آندوپلاسمی]] و غشای [[میتوکندری]]ها، [[لیزوزوم]]ها و [[دستگاه گلژی]] هستند. لیپیدهای پوسته‌ها سدی ایجاد می‌کنند که از حرکت آزاد آب موجود در [[بافت‌مانه برون‌یاخته‌ای]] و مواد محلول در آب از یک بخش یاخته به یک بخش دیگر جلوگیری می‌کنند زیرا آب در چربی محلول نیست. اما باید دانست که ملکول‌های پروتئینی در پوسته، غالباً در سراسر عرض پوسته نفوذ کرده و به این ترتیب مسیرهای اختصاصی، که غالباً مجراها یا ''Pores'' نامیده می‌شوند برای عبور مواد ویژه از پوسته پدیدمی‌آورند. همچنین بسیاری از دیگر پروتئین‌های پوسته [[آنزیم]]ها هستند که شمار فراوانی از واکنش‌های شیمیایی مختلف را [[کاتالیز]] می‌کنند
خط ۲۳:
# '''{{درشت|گذرندگی یا [[اسمز]]}}''':این روش تنها برای جابجایی آب در یاخته است. فرض می‌شود که لوله ای U شکل داریم در این صورت دو طرف لوله را با غشایی با [[نفوذپذیری انتخابی]] یا تراوایی نسبی (غشا) از هم جدا می‌کنیم. در سمت راست [[آب خالص]] و در طرف چپ به همان اندازه آب و شکر می‌ریزیم. در این صورت غشا که نمی‌تواند شکر را عبور دهد تنها آب را عبور می‌دهد. به دلیل غلظت بیشتر آب در سمت راست آب از سمت راست به چپ انتشار میابد. توجه داشته باشید که غلظت آب در سمت راست بیشتر است اما غلظت محلول (آب و شکر) در سمت چپ بیشتر است. این پدیده که در یاخته صورت می‌پذیرد چون فشار اسمزی درون و بیرون یاخته یکسان است، یاخته به‌طور معمول از خطر تورم و ترکیدن حفظ می‌شود. [[پرونده:Osmosis diagram.svg|بندانگشتی|اسمز]][[پرونده:0309 Three Forms of Endocytosis.jpg|بندانگشتی|اندوسیتوز و اگزوسیتوز]]
# '''{{درشت|[[انتقال فعال سلولی|انتقال فعال]]}}''':فرایندی که در آن، [[سلول|یاخته]]<nowiki/>مواد را برخلاف‌شیب‌غلظت‌منتقل‌می‌کند،انتقال‌فعال‌نام‌دارد. دراین‌فرایند، مولکول‌های[[پروتئین]]<nowiki/>باصرف‌انرژی، ماده‌ای را برخلاف‌شیب‌غلظت منتقل‌می‌کنند. این انرژی می‌تواند از [[مولکول]] 《[[آدنوزین تری‌فسفات|ATP]] 》به‌دست آید.
# '''{{درشت|[[درون‌بری|آندوسیتوز]] و [[برون‌رانی|اگزوسیتوز]]}}'''(درون بری و برون رانی):برخی یاخته‌ها می‌توانند ذره‌های بزرگ (مولکول‌های پروتئینی) را با درون بری جذب کنند. در این روش با نزدیک شدن مواد بزرگ به غشا، قسمتی از غشا با پیچیدن به دور آن آن را به داخل می‌برد. این غشا که به دور مواد بزرگ می‌پیچد وزیکول نام دارد. با تشکیل وزیکول؛ اندازه، مقدار، طول و سطح غشا کاهش می‌یابد. در برون رانی (اگزوسیتوز) این فرایند برعکس
همچنین در این روش با مصرف انرژی 《ATP》 همراه است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زیست‌شناسی(1) {{!}} پایگاه کتاب‌های درسی، اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی|نشانی=http://chap.sch.ir/books/7751|وبگاه=chap.sch.ir|بازبینی=2020-01-02}}</ref>
| |||