خط سیریلیک: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ربات: افزودن رده‌های همسنگ
جز ابرابزار
برچسب: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر
خط ۱:
{{Infobox writing system|name=سیریلیک|type=[[الفبا]]|time=[[الفبای سیریلیک اولیه|نوع اولیه]] از ۹۴۰|languages=الفبای رسمی در: {{plainlist|
* {{flag|Belarus}}
* {{flag|Bosnia and Herzegovina}} (همچنین [[الفبای لاتین|لاتین]])
* {{flag|Bulgaria}}
* {{flag|Kazakhstan}} (تا ۲۰۲۵)
* {{flag|Kyrgyzstan}}
* {{flag|Macedonia}}
* {{flag|Mongolia}}
* {{flag|Montenegro}} (همچنین [[الفبای لاتین|لاتین]])
* {{flag|Russia}}
* {{flag|Serbia}} (همچنین [[الفبای لاتین|لاتین]])
* {{flag|Tajikistan}}
* {{flag|Ukraine}}}}
("[[زبان‌های استفاده‌کننده از سیریلیک]]" را ببینید)|states=|names={{lang-be|кірыліца}}, {{lang-bg|кирилица}} {{IPA-bg|ˈkirilit͡sɐ|}}, {{lang-mk|кирилица}} {{IPA|[kiˈrilit͡sa]}}, {{lang-ru|кириллица}} {{IPA-ru|kʲɪˈrʲilʲɪtsə|}}, {{lang-sr|ћирилица}}, {{lang-uk|кирилиця}}|fam1=<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/521235.stm Oldest alphabet found in Egypt]. BBC. 1999-11-15. Retrieved 2015-01-14.</ref>|fam2=[[الفبای نیاسینایی]]|fam3=[[الفبای فنیقی]]|fam4=[[الفبای یونانی]]|fam5=[[الفبای گلاگولیتی]]|sisters={{plainlist|
* [[الفبای لاتین]]
* [[الفبای قبطی]]
* [[الفبای ارمنی]]
* [[الفبای یونانی]]}}|unicode={{ublist |class=nowrap |[https://www.unicode.org/charts/PDF/U0400.pdf U+0400–U+04FF] {{smaller|Cyrillic}} |[https://www.unicode.org/charts/PDF/U0500.pdf U+0500–U+052F] {{smaller|Cyrillic Supplement}} |[https://www.unicode.org/charts/PDF/U2DE0.pdf U+2DE0–U+2DFF] {{smaller|Cyrillic Extended-A}} |[https://www.unicode.org/charts/PDF/UA640.pdf U+A640–U+A69F] {{smaller|Cyrillic Extended-B}} |[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1C80.pdf U+1C80–U+1C8F] {{smaller|Cyrillic Extended-C}}}}|iso15924=Cyrl|iso15924 note={{سخ}}<code>Cyrs</code> (کلیسای قدیمی گوناگون اسلاونی)|sample=Romanian Cyrillic - Lord's Prayer text.svg}}[[پرونده:Cyrillic alphabet world distribution.svg|350px|farme|بندانگشتی|چپ|نقشه پراکندگی الفبای سیریلیک در جهان. در کشورهای سبز تیره، خط سیریلیک در آن‌ها تنها خط رسمی است و در سبزهای روشن، یکی از خط‌های رسمی است.]]
'''خط سیریلیک''' یا '''آزبوکا''' یک [[خط (نوشتار)|خط]] الفبایی است که در سراسر [[اوراسیا]] به عنوان نوشتار ملی در کشورهایی مختلف [[زبان‌های اسلاوی|اسلاو]]، [[زبان‌های ترکی|ترکی]]، [[زبان مغولی|مغولی]] و [[زبان‌های ایرانی|ایرانی]] زبان در [[اروپای جنوب شرقی|جنوب شرق]] و [[شرق اروپا]]، [[قفقاز]]، [[آسیای مرکزی|آسیای میانه]]، [[شمال آسیا|شمال]] و [[شرق آسیا]] مورد استفاده است.
 
در [[سده ۹ (میلادی)|سده نهم میلادی]] [[سیمئون یکم|سیمون کبیر یکم]] فرمانروای این سرزمین در پی دوران فرهنگی و سیاسی پدرش [[بوریس یکم بلغارستان|بوریس یکم]] سفارش رسم‌الخط جدیدی را داد، الفبای اولیه سیریلیک، که در مدرسه ادبی پرسلاو در [[امپراتوری نخست بلغارستان|اولین امپراتوری بلغار]] ایجاد و جانشین [[الفبای گلاگولیتی]] شد که پیش از این به‌دست  [[سیریل و متودی مقدس|سیریل و متودیس مقدس]] ایجاد شده بود، این کار به‌دست همان شاگردانی که الفبای جدید اسلاوی را در بلغارستان خلق کرده بودند انجام شد. استفاده از الفبای سیریلیک در ۸۹۳ در بلغارستان رسمیت یافت.<ref>{{cite book|first=Francis|last=Dvornik|title=The Slavs: Their Early History and Civilization|url=https://archive.org/details/slavstheirearlyh00dvor|url-access=limited|quote=The Psalter and the Book of Prophets were adapted or "modernized" with special regard to their use in Bulgarian churches and it was in this school that the [[Glagolitic script]] was replaced by the so-called Cyrillic writing, which was more akin to the Greek uncial, simplified matters considerably and is still used by the Orthodox Slavs.|year=1956|place=Boston|publisher=American Academy of Arts and Sciences|page=[https://archive.org/details/slavstheirearlyh00dvor/page/n184 179]}}</ref><ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/southeasterneuro0000curt|url-access=registration|title=Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250|series=Cambridge Medieval Textbooks|first=Florin|last=Curta|publisher=Cambridge University Press|year=2006|isbn=978-0-521-81539-0|pages=[https://archive.org/details/southeasterneuro0000curt/page/221 221]–222}}</ref><ref>{{cite book|chapter-url=https://books.google.com/books?id=J-H9BTVHKRMC&pg=PR98|chapter=The Orthodox Church in the Byzantine Empire|title=Oxford History of the Christian Church|first1=J. M.|last1=Hussey|first2=Andrew|last2=Louth|publisher=Oxford University Press|year=2010|isbn=978-0-19-161488-0|pages=100}}</ref> رسم‌الخط جدید اساس الفبایی که در زبان‌های مختلف خصوصاً آن‌ها که ریشه‌های ارتدوکسی اسلاوی دارند و زبان‌های غیر اسلاو، زیر تأثیر زبان روسی شد. برای قرن‌ها سریلیک به‌دست کاتولیک‌ها و مسلمانان اسلاو هم، مورد استفاده قرار می‌گرفت. در سال ۲۰۱۹ حدود ۲۵۰ میلیون نفر در اوراسیا از آن به عنوان الفبای رسمی زبان ملی‌شان استفاده می کردندمی‌کردند که روسیه حدود نیمی از آنها را تشکیل می دهدمی‌دهد. با الحاق بلغارستان به [[اتحادیه اروپا]] در ۱ ژانویه ۲۰۰۷، سیریلیک، تبدیل به سومین رسم‌الخط رسمی اتحادیه اروپا پس از [[خط لاتین|لاتین]] و [[الفبای یونانی|یونانی]] تبدیل شد.<ref>{{cite web|first1=Leonard|last1=Orban|title=Cyrillic, the third official alphabet of the EU, was created by a truly multilingual European|url=http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-07-330_en.pdf|publisher=[[European Union]]|accessdate=3 August 2014|date=24 May 2007}}</ref>
 
سیریلیک از رسم‌الخط یونیسیال یونانی، مشتق شده و با حروفی از زبان کهن‌تر گلاگولیتیک، تقویت شده استشده‌است که شامل تعدادی از [[لیگچر|لیگاتور]]<nowiki/>هایش هم می‌شود. این حروف اضافی برای صداهای [[زبان اسلاوی کلیسایی باستان]] که در یونانی یافت نمی‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرد. این الفبا به افتخار دو برادر [[امپراتوری بیزانس|بیزانسی]]،<ref>''Columbia Encyclopedia'', Sixth Edition. 2001–05, s.v. "Cyril and Methodius, Saints"; ''Encyclopædia Britannica'', Encyclopædia Britannica Incorporated, Warren E. Preece – 1972, p. 846, s.v. , "Cyril and Methodius, Saints" and "Eastern Orthodoxy, Missions ancient and modern"; ''Encyclopedia of World Cultures'', David H. Levinson, 1991, p. 239, s.v. , "Social Science"; Eric M. Meyers, ''The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East'', p. 151, 1997; Lunt, ''Slavic Review'', June 1964, p. 216; Roman Jakobson, ''Crucial problems of Cyrillo-Methodian Studies''; Leonid Ivan Strakhovsky, ''A Handbook of Slavic Studies'', p. 98; V. Bogdanovich, ''History of the ancient Serbian literature'', Belgrade, 1980, p. 119</ref> [[سیریل و متودی مقدس|سیریل و متدویس مقدس]] نامیده شده استشده‌است که پیش از این، الفبای گلاگولیتیک را پدید آوردهپدیدآورده بودند. پژوهشگران مدرن اعتقاد دارند که سیریلیک به‌دست شاگردان اولیه سیریل و متودیس، به‌ویژه کلمنت اهرید، گسترش و رسمیت پیدا کرده استکرده‌است.
 
در اوایل قرن هجدهم، الفبای سیریلیک مورد استفاده در روسیه به‌طور اساسی، به‌دست [[پتر یکم|پترکبیر]] که به‌تازگی از سفر دیپلماتیکش به اروپای غربی بازگشته بود مورد اصلاح قرار گرفت که الفبای مدنی نامیده و به الفبای لاتین، نزدیک‌تر شد، چندین حرف [[باستان‌گرایی|آرکائیک]] منسوخ و چندین حرف، توسط خود پتر، طراحی شدند. این حروف، بین موارد بالا و پایین، تمایز ایجاد می‌کرد و تایپوگرافی غربی هم، مورد اقتباس قرار گرفت.<ref name="Civil Type">{{cite web|title=Civil Type and Kis Cyrillic|url=http://typejournal.ru/en/articles/Civil-Type|website=typejournal.ru|accessdate=22 March 2016}}</ref> اشکال قبل از اصلاح، به‌ویژه در کلیساهای اسلاو و گاهی حتی در روسیه امروزی مورد استفاده است، خصوصاً اگر بخواهید متنی با حس اسلاو یا آرکائیک ارائه کنید.
 
== الفبای سیریلیک در [[زبان روسی]] ==
 
{| class="wikitable"
|-
سطر ۹۰ ⟵ ۸۹:
|-
|[[نشان نرمی|Ь]]|| ь || نشان نرمی || / |/ <sup>j</sup>/
 
 
<small>j</small>/
سطر ۱۰۳ ⟵ ۱۰۱:
 
== منابع ==
{{پانویس|چپ‌چین=بله}}
* دستور تصویری زبان روسی – پهلوانوا، لبدیوا - برگردان اکبری پور {{شابک|964۹۶۴-330۳۳۰-040۰۴۰-4۴}}
 
== پیوند به بیرون ==
سطر ۱۱۸ ⟵ ۱۱۶:
{{فهرست سامانه‌های نوشتاری}}
 
[[رده:الفبای سیریلیک]]
[[رده:آسیای مرکزی]]
[[رده:اختراع‌های بلغارستانی]]
[[رده:اروپای شرقی]]
[[رده:الفبا]]
[[رده:الفبای سیریلیک]]
[[رده:حروف سیریلیک]]
[[رده:خط]]
[[رده:زبان روسی]]
[[رده:شمال آسیا]]
[[رده:حروف سیریلیک]]