|
ابوالعباس احمد بن علی معروف به '''نجاشی'''، عالم بزرگ [[شیعه]] [[شیعه دوازده امامی]] در [[علم رجال]] در نیمه اول قرن پنجم هجری است. او در [[بغداد]] در 372۳۷۲ هـ ق متولد شد. وی سال 450۴۵۰ هـ ق، در حدود 90۹۰ سالگی از دنیا رحلت کرد.
''''
== زندگی ==
== نجاشی، احمد بن علی:''''''' ====
'''زندگی:''' ابوالعباس (یا ابوالحسن) <ref>خوانساری، موسوی اصفهانی، میرزا محمد باقر؛ روضات الجنات فی احوال علماء و السادات؛ مکتبه اسماعیلیان؛ بی تا؛ ج1؛ج۱؛ ص60ص۶۰ و نیز: معارف، مجید؛ مقایسه دیدگاههای رجالی نجاشی و شیخ طوسی؛ مجله مقالات و بررسیها؛ دفتر 62؛۶۲؛ زمستان 1376؛۱۳۷۶؛ ص 39۳۹</ref>احمد بن علی بن عباس بن محمد بن عبدالله بن ابراهیم بن محمد بن عبدالله اسدی معروف به نجاشی از علمای امامی مذهب قرن 4۴ و اوایل قرن 5۵ هجری و یکی از متخصصان برجسته علم رجال و کتابشناسی است که می توان او را سرآمد رجال نویسان شیعه دانست<ref>آقا بزرگ طهرانی؛ الذریعه الی تصانیف الشیعه؛ بیروت ؛ دارالاضواء ؛ ج 10۱۰ ؛ صص154,155صص۱۵۴٬۱۵۵ ؛ و نیز: میر شریفی، سید علی؛ رجال نجاشی مهمترین کتاب رجالی شیعه؛ مجله نور علم؛ اسفند1366؛اسفند۱۳۶۶؛ شماره 25؛۲۵؛ ص 164؛۱۶۴؛ عبدالهاديعبدالهادی فقهی زاده, مجید بشیري؛بشیری؛ مشایخ نجاشی و بررسی وثاقت عمومی آنان؛ دو فصلنامه حدیث پژوهی، سال دوم، شماره چهارم، پاییز و زمستان 1389۱۳۸۹ ؛ ص142ص۱۴۲</ref>. علت شهرت وی به نجاشی مشخص نیست. محل تولد او به درستی معلوم نیست. ظاهراً لقب ابن کوفی و بغدادی نجاشی به معنای کوفی بودن پدر وی و رشد و نمو یافتن خودش در بغداد باشد <ref>مجیدی نسب،نرگس؛ تاریخ نگاری رجالی شیعه در کتاب رجال نجاشی؛ مجله نامه تاریخ پژوهان؛ سال4؛سال۴؛ شماره 16؛۱۶؛ زمستان87زمستان۸۷ ؛ ص119ص۱۱۹</ref>. در مورد سال تولد نجاشی میان برخی از محققین و رجالیون اختلاف وجود دارد. ''شبیری زنجانی'' در مقاله ای سعی نموده با بررسی دلایل این محققین و کتب فهرست و رجالی ضمن ارزیابی و نقد، این اختلاف را حل نماید. وی پس از این بررسی و ارائه شواهد تاریخی، سال 372هـ۳۷۲هـ را (که همان نظر ''علامه حلی'' است<ref>علامه حلی؛ خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال ؛ تحقیق جواد قیومی؛ قم؛ موسسه نشر الاسلامی؛ 1417۱۴۱۷ ؛ ص21ص۲۱ </ref> ) به عنوان سال صحیح ولادت نجاشی اثبات می کند <ref>شبیری زنجانی،سید موسی؛ ابوالعباس نجاشی و عصر وی؛( 1۱)؛ مجله نور علم؛ مرداد1364؛مرداد۱۳۶۴؛ شماره11؛شماره۱۱؛ صص10صص۱۰- 26۲۶ و شبیری زنجانی،سید موسی؛ ابوالعباس نجاشی و عصر وی؛( 2۲)؛ مجله نور علم؛ مرداد1364؛مرداد۱۳۶۴؛ شماره12؛شماره۱۲؛ صص 4۴- 25۲۵</ref>. خانواده او اسدی از خاندانهای علمی و شیعه امامی کوفه بودند. نسب وی به عدنان جد بیستم پیامبر(ص) می رسد <ref>نجاشی، احمد بن علی؛ فهرست اسماء مصنفی الشیعه، المشتهر به رجال نجاشی؛ مصحح موسی شبیری زنجانی؛ قم؛ جماعة المدرسین الحوزة العلمیه القم، موسسه النشر الاسلامی ؛ 1424ق۱۴۲۴ق – 1382ش۱۳۸۲ش ، ص101ص۱۰۱</ref> که در نتیجه از اعراب اصیل حجازی به شمار می آید.<ref>میر شریفی، ص170ص۱۷۰</ref> جد هفتم او، عبدالله اسدی (که مانند ابوالعباس، به نجاشی ملقب و معروف بود) از اصحاب امام صادق (ع) به شمار می رفت<ref>همان، همانجا و نیز ن.ک به نجاشی، فهرست... (رجال)، ص101ص۱۰۱</ref> . «رساله و نامه ''عبدالله نجاشی'' به ''امام صادق''(ع)» که به'' «الرساله الاهوازیه»'' یا «اربعین حدیثاً من حقوق الاخوان» نیز معروف است، رساله ای معروف در شیعه که یکی از اصول اربعه مائه شیعه محسوب می شود.<ref>مجیدی نسب، ص119ص۱۱۹</ref> احمد ملقب به ''ابوالعباس،'' جد دوم نجاشی نیز از راویان موثق حدیث شیعه و از صحابه امام رضا(ع) بوده است. ''علی بن احمد'' پدر نجاشی نیز از علما و محدثان مشهور در کوفه و بنا به گفته خود نجاشی، استاد ثقه بود <ref>مجیدی نسب، ص120ص۱۲۰</ref>. علی بن احمد در سفر ''شیخ صدوق'' به بغداد در سال 355هـ۳۵۵هـ از او حدیث شنید و کتابهایش را سماع کرد <ref>عمادی حائری، سید محمد؛ مقایسه روش شناختی دو کتابشناسی کهن در جهان اسلام (فهرست نجاشی و فهرست ابن اخیر)؛ آیینه میراث؛ دوره جدید، سال6سال۶ ؛ شماره3شماره۳ ؛ پیاپی 42؛۴۲؛ پاییز 87؛۸۷؛ ص144ص۱۴۴</ref>. به نظر می آید بیشتر عمر نجاشی برای کسب دانش در بغداد سپری شده باشد، ولی از اشاراتی که خود او در کتاب رجالش دارد چنین بر می آید که وی به مکه و دیگر شهرهای عراق همچون کوفه، بصره و سامراء نیز سفرهایی داشته و از مشایخ آنجا اجازه روایت گرفته است<ref>همان،همانجا؛ مجیدی نسب، ص120ص۱۲۰</ref>. ▼متن ضخیم'''''''''''''متن ضخیم''''''
== استادان ==
▲'''زندگی:''' ابوالعباس (یا ابوالحسن) <ref>خوانساری، موسوی اصفهانی، میرزا محمد باقر؛ روضات الجنات فی احوال علماء و السادات؛ مکتبه اسماعیلیان؛ بی تا؛ ج1؛ ص60 و نیز: معارف، مجید؛ مقایسه دیدگاههای رجالی نجاشی و شیخ طوسی؛ مجله مقالات و بررسیها؛ دفتر 62؛ زمستان 1376؛ ص 39</ref>احمد بن علی بن عباس بن محمد بن عبدالله بن ابراهیم بن محمد بن عبدالله اسدی معروف به نجاشی از علمای امامی مذهب قرن 4 و اوایل قرن 5 هجری و یکی از متخصصان برجسته علم رجال و کتابشناسی است که می توان او را سرآمد رجال نویسان شیعه دانست<ref>آقا بزرگ طهرانی؛ الذریعه الی تصانیف الشیعه؛ بیروت ؛ دارالاضواء ؛ ج 10 ؛ صص154,155 ؛ و نیز: میر شریفی، سید علی؛ رجال نجاشی مهمترین کتاب رجالی شیعه؛ مجله نور علم؛ اسفند1366؛ شماره 25؛ ص 164؛ عبدالهادي فقهی زاده, مجید بشیري؛ مشایخ نجاشی و بررسی وثاقت عمومی آنان؛ دو فصلنامه حدیث پژوهی، سال دوم، شماره چهارم، پاییز و زمستان 1389 ؛ ص142</ref>. علت شهرت وی به نجاشی مشخص نیست. محل تولد او به درستی معلوم نیست. ظاهراً لقب ابن کوفی و بغدادی نجاشی به معنای کوفی بودن پدر وی و رشد و نمو یافتن خودش در بغداد باشد <ref>مجیدی نسب،نرگس؛ تاریخ نگاری رجالی شیعه در کتاب رجال نجاشی؛ مجله نامه تاریخ پژوهان؛ سال4؛ شماره 16؛ زمستان87 ؛ ص119</ref>. در مورد سال تولد نجاشی میان برخی از محققین و رجالیون اختلاف وجود دارد. ''شبیری زنجانی'' در مقاله ای سعی نموده با بررسی دلایل این محققین و کتب فهرست و رجالی ضمن ارزیابی و نقد، این اختلاف را حل نماید. وی پس از این بررسی و ارائه شواهد تاریخی، سال 372هـ را (که همان نظر ''علامه حلی'' است<ref>علامه حلی؛ خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال ؛ تحقیق جواد قیومی؛ قم؛ موسسه نشر الاسلامی؛ 1417 ؛ ص21 </ref> ) به عنوان سال صحیح ولادت نجاشی اثبات می کند <ref>شبیری زنجانی،سید موسی؛ ابوالعباس نجاشی و عصر وی؛(1)؛ مجله نور علم؛ مرداد1364؛ شماره11؛ صص10-26 و شبیری زنجانی،سید موسی؛ ابوالعباس نجاشی و عصر وی؛(2)؛ مجله نور علم؛ مرداد1364؛ شماره12؛ صص 4-25</ref>. خانواده او اسدی از خاندانهای علمی و شیعه امامی کوفه بودند. نسب وی به عدنان جد بیستم پیامبر(ص) می رسد <ref>نجاشی، احمد بن علی؛ فهرست اسماء مصنفی الشیعه، المشتهر به رجال نجاشی؛ مصحح موسی شبیری زنجانی؛ قم؛ جماعة المدرسین الحوزة العلمیه القم، موسسه النشر الاسلامی ؛ 1424ق – 1382ش ، ص101</ref> که در نتیجه از اعراب اصیل حجازی به شمار می آید.<ref>میر شریفی، ص170</ref> جد هفتم او، عبدالله اسدی (که مانند ابوالعباس، به نجاشی ملقب و معروف بود) از اصحاب امام صادق (ع) به شمار می رفت<ref>همان، همانجا و نیز ن.ک به نجاشی، فهرست... (رجال)، ص101</ref> . «رساله و نامه ''عبدالله نجاشی'' به ''امام صادق''(ع)» که به'' «الرساله الاهوازیه»'' یا «اربعین حدیثاً من حقوق الاخوان» نیز معروف است، رساله ای معروف در شیعه که یکی از اصول اربعه مائه شیعه محسوب می شود.<ref>مجیدی نسب، ص119</ref> احمد ملقب به ''ابوالعباس،'' جد دوم نجاشی نیز از راویان موثق حدیث شیعه و از صحابه امام رضا(ع) بوده است. ''علی بن احمد'' پدر نجاشی نیز از علما و محدثان مشهور در کوفه و بنا به گفته خود نجاشی، استاد ثقه بود <ref>مجیدی نسب، ص120</ref>. علی بن احمد در سفر ''شیخ صدوق'' به بغداد در سال 355هـ از او حدیث شنید و کتابهایش را سماع کرد <ref>عمادی حائری، سید محمد؛ مقایسه روش شناختی دو کتابشناسی کهن در جهان اسلام (فهرست نجاشی و فهرست ابن اخیر)؛ آیینه میراث؛ دوره جدید، سال6 ؛ شماره3 ؛ پیاپی 42؛ پاییز 87؛ ص144</ref>. به نظر می آید بیشتر عمر نجاشی برای کسب دانش در بغداد سپری شده باشد، ولی از اشاراتی که خود او در کتاب رجالش دارد چنین بر می آید که وی به مکه و دیگر شهرهای عراق همچون کوفه، بصره و سامراء نیز سفرهایی داشته و از مشایخ آنجا اجازه روایت گرفته است<ref>همان،همانجا؛ مجیدی نسب، ص120</ref>.
'''استادان:''' نجاشی همراه و در کنار علمای بزرگ معاصرش چون ''شیخ طوسی، سید رضی، سید مرتضی و سلار بن عبدالعزیز نزد شیخ مفید'' شاگردی کرد و بسیاری از کتب علمای شیعه را از او اخذ نمود <ref>همان،همانجا؛ عرفانیان، غلامرضا؛ مشایخ الثقات؛ قم، موسسه نشر الاسلامی؛ 1417ق؛۱۴۱۷ق؛ ج1،ج۱، ص4؛ص۴؛ نوری طبرسی، میرزا حسین؛ خاتمه مستدرک الوسائل؛ تحقیق موسسه آل بیت(ع) لاحیاء التراث؛ قم؛ موسسه آل بیت(ع) لاحیاء التراث؛ 1415ق۱۴۱۵ق ؛ ج3؛ج۳؛ صص421صص۴۲۱-424۴۲۴</ref>. البته سید مرتضی نیز استاد او محسوب می شده است. او از اساتید بسیاری در حوزه های مختلف استفاده کرد که تاکنون 48۴۸ نفر از آنها در کتب مختلف ثبت شده اند.<ref> همان،همانجا </ref> البته بر طبق اشاره های خود نجاشی در کتابش تعداد استادانش به سی تن بیشتر نمی رسد<ref>نجفی، محمد دریاب؛ مشیخه النجاشی؛ قم؛ مطبه مهر؛ 1413هـ؛۱۴۱۳هـ؛ صص187,188صص۱۸۷٬۱۸۸ به نقل از معارف، ص40ص۴۰</ref>. به غیر از افراد نام برده، مهمترین استادان نجاشی خصوصا در علم رجال عبارتند از: احمد بن حسین بن غضائری (رجالی معروف صاحب کتاب "«الضعفاء"م411هـ»م۴۱۱هـ)، حسین بن عبدا...، پدر ''غضائری'' ؛ احمد بن محمد بن عبید بن حسن جوهری (م401هـم۴۰۱هـ)، ابن عبدون بزار(م423قم۴۲۳ق)، ابن نوح بصری(م420قم۴۲۰ق)، عباس بن علی کلوذانی(م414قم۴۱۴ق)، عبدالواحد بن مهدی (م415قم۴۱۵ق)، احمد بن علی بن عباس سیرافی (که نجاشی از او به بزرگی یاد کرده است <ref>مجیدی نسب، ص122ص۱۲۲</ref>)، احمد بن محمد بن عمران معروف به ابن الجندی( نجاشی در کتابش گفته که این شخص، وی را با اساتید مشهور آن دوران آشنا ساخت. آقا بزرگ او را نخستین استاد نجاشی می داند<ref>آقابزرگ، الذریعة، ج2،ص449ج۲،ص۴۴۹</ref> ) و ابوالعباس احمد بن علی بن نوح سیرافی( از رجالیون معروف زمانه که به خاطر احترام زیاد به نجاشی، طی وصیتی تمام کتابهایش را، که در آنها بسیاری از کتب مشایخ شیعه وجود داشت، به او بخشید <ref>مجیدی نسب، ص121ص۱۲۱</ref> ) . <ref>مجیدی نسب، صص120صص۱۲۰-122؛۱۲۲؛ معارف، ص40؛ص۴۰؛ عمادی حائری، ص144؛ص۱۴۴؛ معارف نیز به برخی از این افراد اشاره کرده است: معارف،ص 40۴۰</ref>
''''''تخصص و شهرت:''' با وجود آنکه نجاشی در حوزه های مختلف دینی و فقهی تحصیل کرد اما تخصص وی در فن رجال و جرح و تعدیل راویان است. میزان اعتبار و شهرت او به حدی است که حتی برخی کتاب او را از ''شیخ طوسی'' و ''کشی'' مستندتر و برتر دانسته اند<ref>میر شریفی، ص 164؛۱۶۴؛ دیاری بیگدلی؛ ص 216۲۱۶</ref> . به عنوان نمونه علامه حلی در تعارض نظر شیخ طوسی با نجاشی، نظر نجاشی را به دلیل تخصص و داشتن مشایخ بیشتر در فن رجال ترجیح می دهد.<ref>علامه حلی، ص196,197ص۱۹۶٬۱۹۷ و نیز ن.ک به شمشیری،رحیمه و جلالی، مهدی؛ مزایای فهرست نجاشی بر فهرست و رجال شیخ طوسی و بررسی اختلافات آنها با یکدیگر؛ مطالعات اسلامی، علوم قرآن و حدیث؛ سال40؛سال۴۰؛ شماره پیاپی 3۳/83؛۸۳؛ پاییز و زمستان 1388۱۳۸۸ ؛ ص105ص۱۰۵</ref>
== وفات ==
'''وفات:''' احمد بن علی نجاشی در جمادی الاول سال 450۴۵۰ پس از سرکوبی شیعیان ''بغداد'' به ''مطرآباد'' (روستایی در سامراء در نزدیکی رود فرات) نقل مکان کرد و در همانجا نیز در سن 78۷۸ سالگی در گذشت<ref>علامه حلی، ص21ص۲۱ و نیز: میر شریفی، ص 170؛۱۷۰؛ عمادی حائری، ص144ص۱۴۴ ؛ مجیدی نسب، ص120ص۱۲۰</ref> .
'''آثار:''' آثار احمد بن علی نجاشی عبارتند از: ''فهرست اسماء مصنفی الشیعه''(معروف به رجال نجاشی)، کتاب الجمعه و ما ورد فیه من الاعمال، کتاب الکوفه و مافیه من الاثار و الفضائل، کتاب انساب بنی نصر بن معین و ایامهم و اشعارهم، کتاب مختصر الانواء(الانوار) و مواضع النجوم اللتی سمعتها العرب، اخبار الوکلاء الاربعه (تنها سبحانی به این کتاب اشاره کرده است <ref>سبحانی، جعفر؛ کلیات فی علم رجال؛ صص52-63 به نقل از دیاری بیگدلی،محمد تقی؛ داوری در باب تعارض آرای نجاشی و دیگر رجال شناسان متقدم شیعه؛ فصلنامه علمی- تخصصی علوم حدیث؛ شماره 35-36 ؛ بهار و تابستان 1384 ؛ ص213</ref> )، اخبار بنی سنسن(درباره خاندان زرازه بن اعین <ref>اشاره نجاشی به این کتاب در فهرست: ذیل نام احمد بن محمد بن محمد ابوغالب زراری، صص83,84</ref>) و احتمالا کتابی در تفسیر <ref>آقابزرگ، الذریعة، ج 3،ص281, ج4،ص317, ج5،ص140؛ زرکلی، خیر الدین؛ الاعلام قاموس تراجم؛ لبنان؛ بیروت؛ دار العلم للملایین؛ چاپ پنجم، بی تا؛ ج1، ص172</ref> که در این میان تنها کتاب فهرست باقی مانده و به دست ما رسیده است <ref>میر شریفی، ص171؛ عمادی حائری، ص 144؛ مجیدی نسب، صص123,124</ref>. ▼== آثار ==
▲'''آثار:''' آثار احمد بن علی نجاشی عبارتند از: ''فهرست اسماء مصنفی الشیعه''(معروف به رجال نجاشی)، کتاب الجمعه و ما ورد فیه من الاعمال، کتاب الکوفه و مافیه من الاثار و الفضائل، کتاب انساب بنی نصر بن معین و ایامهم و اشعارهم، کتاب مختصر الانواء(الانوار) و مواضع النجوم اللتی سمعتها العرب، اخبار الوکلاء الاربعه (تنها سبحانی به این کتاب اشاره کرده است <ref>سبحانی، جعفر؛ کلیات فی علم رجال؛ صص52صص۵۲- 63۶۳ به نقل از دیاری بیگدلی،محمد تقی؛ داوری در باب تعارض آرای نجاشی و دیگر رجال شناسان متقدم شیعه؛ فصلنامه علمی- تخصصی علوم حدیث؛ شماره 35۳۵- 36۳۶ ؛ بهار و تابستان 1384۱۳۸۴ ؛ ص213ص۲۱۳</ref> )، اخبار بنی سنسن(درباره خاندان زرازه بن اعین <ref>اشاره نجاشی به این کتاب در فهرست: ذیل نام احمد بن محمد بن محمد ابوغالب زراری، صص83,84صص۸۳٬۸۴</ref>) و احتمالا کتابی در تفسیر <ref>آقابزرگ، الذریعة، ج 3،ص281۳،ص۲۸۱, ج4،ص317ج۴،ص۳۱۷, ج5،ص140؛ج۵،ص۱۴۰؛ زرکلی، خیر الدین؛ الاعلام قاموس تراجم؛ لبنان؛ بیروت؛ دار العلم للملایین؛ چاپ پنجم، بی تا؛ ج1،ج۱، ص172ص۱۷۲</ref> که در این میان تنها کتاب فهرست باقی مانده و به دست ما رسیده است <ref>میر شریفی، ص171؛ص۱۷۱؛ عمادی حائری، ص 144؛۱۴۴؛ مجیدی نسب، صص123,124صص۱۲۳٬۱۲۴</ref>.
==منبع==
{{پانویس}}
* [http://alaam.tahoor.com/page.php?id=11028&cat=1248 نجاشی]
[[رده:روحانیان شیعه]]
| 