آمادا (قبیله): تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
اصطلاح قومی، جغرافیایی |
آمادای |
||
خط ۳۵:
==موقعیت مادای==
ویژگی رود قزل اوزن مارپیچی بودن آن است. قزل اوزن با لاتر از شمال غرب بسوی جنوب شرق میان کوه‌های آق‌داغ، دنبالهٔ [[البرز]] جاری می‌شود و درّه‌ای که در این محل تشکیل می‌دهد در دوران کهن [[اندیا]] نامیده می‌شد. در بخش شمال شرقی این درّه رودکی که از کوهستان [[سهند]] سرازیر می‌شود و شهر کنونی [[میانه]] بر کرانهٔ آن قرار دارد به قزل اوزن می‌ریزد. درّهٔ این رودک و جویبارهایی که بدان می‌ریزند در دوران باستان ناحیهٔ [[زیکرتو]] را تشکیل می‌داده. قزل اوزن بالاتر از محل تلاقی با رودک مزبور از جنوب به شمال جاری است بخش علیای آن را [[گیزیل بوندا]] از [[ماننا]] جدا می‌کرد. [[آشوریان]] بیشتر این بخش قرل اوزن را '''مادای''' می‌خواندند. در اینجا شعبهٔ راست قزل اوزن [[زنجان رود]] درّهٔ جداگانه‌ای را تشکیل می‌دهد که اکنون در اطراف شهر زنجان قرار گرفته و [[خمسه]] نامیده می‌شود.
==آغاز قرن هشتم==
وقایع آغاز قرن هشتم - ۷۹۹ - پیش از میلاد از لحاظ تاریخ ماد اهمیت فوق‌العاده داشت. در آن دوران که ماد هنوز برای مبارزه با دشمن خطرناکی چون [[آشور]] متحد و آماده نبود و پادشاهی نظامی آشور آن سرزمین را هدف چپاول و غارت‌گری‌های منظّم قرار داده مرتباً قطعاتی از خاک آن را متنزع می‌نمود، تهاجم [[اورارتو]] منجر به ایجاد حایلی<ref>از [[دریاچه اورمیه]] تا درّهٔ [[رود دیاله]]، و تقریباً سرحد [[عیلام]] ممتد بود.</ref> میان آشور و [[ماد]] گشت و بدین منوال ماد از اینکه تحت انقیاد آشور در آید نجات یافت. و چون خود اورارتوییان از لحاظ اقوام ماد به صورت بزرگترین خطر در آمدند، مبارزهٔ آزادی طلبانهٔ [[ماننا]]<ref>که قبایل مجاور دریاچه اورمیه را در بر گرفته و متحد ساخت.</ref> این خطر جدید را از قبایل جنوب و مشرق ماننا دور کرد.
سرانجام چون اورارتو بار دیگر ماننا را به زیر فرمان در‌آورد و [[سادوری دوم]] شاه اورارتو مجدداً جسارت کرده به بابل <ref>یعنی [[نامار]] در درّهٔ رود [[دیاله]] </ref> حمله کرد، رقابت میان دو امپراطوری کشور گشا یعنی [[آشور]] و [[اورارتو]] به مردم [[ماد]] و [[ماننا]] کمک کرد. شکست سختی که از طرف لشکریان آشوری<ref>تجدید سازمان یافته.</ref> [[تیگلت پیلسر سوم]] در سال - ۷۴۲ پ. م. - به اورارتو وارد آمد به دعاوی اورارتو در مورد حکومت بر ماننا پایان بخشید و دوران رونق و شکفتگی دولت و کشور ماننا آغاز گردید و در آن عهد از حیث نیرو و اهمیت چندان از اورارتو و آشور عقب نبود.
اما ماننا کشور نیمه استقلال محسوب می‌شد و تا آخر متحد آشور باقی ماند و قبایل زیادی در جبال [[زاگروس]] تحت انقیاد ماننا بودند منجمله قبایل '''مادای''' که پیشوایشان [[دیاکو]] بود<ref>محتملا قبل از وی شخصی بود بنام [[هاناسیروکا]] - HanasiruKa</ref>. دیاکو می‌خواست یوغ ماننا را که او هم یوغ آشور را بر گردن داشت، براندازد و بدین سبب با [[روسای یکم]] شاه اورارتو عهد اخوت بست.
==وجه تسمیهٔ ماد==
کلمهٔ ماد، بزبان آشوری مادای، آمادای، ماتای<ref>madài, ámadái, matâi</ref> و بزبان عیلامی‌نو ماتاپه<ref>mata - pe</ref> و بزبان یونانی قدیم مدی<ref>mèdoi یا mâdoi</ref> یکی از نام‌های قومی و جغرافیایی است که ریشهٔ واضح از زبان‌های ایرانی برای آن نمی‌توان یافت<ref>بزبان پارسی ماد، بزبان پارتی مات، بزبان ارمنی قدیم مار-ک</ref>. مع‌هذا در میان مردم آن سرزمین که در قرن نهم پ. م. بزبان ایرانی سخن می‌گفتند متداول بود و این خود از شکل دیگر کلمه یعنی '''آمادای''' که در ردیف '''مادای''' در منابع آشوری محفوظ مانده و مشهود است. در این صورت واژه سازی با پیشوند « آ » و بدون آن ویژهٔ زبان‌های ایرانی است و در مورد اسامی قبایل نیز به نظر رسیده است<ref>اغلب مورخان مفهوم راهزن را برای واژهٔ ماد قائلند و دلیل‌شان مترداف بودن مادا با مارتای [[اوستا]] که بمعنی قاتل و راهزن است عنوان می‌کنند. ولی هیچ دلیلی ندارد مادا را با مارتا مشابه قلمداد نماییم</ref>
| |||