حاجی خلیفه. [ خ َ ف َ ] (اِخ ) مصطفی بن عبداﷲ، کاتب چلبی، معروف به حاج خلیفه، از مورخین بزرگ ترک مستعرب مائهسده یازدهم است. مولدزایش وی ، ماه ذیقعده سنه ٔ[[۱۰۱۷ (قمری)]] بقسطنطنیهدر قسطنطنیه(کنستانتینپول) بوده است. در ۱۴ سالگی بخدمت سلاحداری، که پدر او نیز این کار داشت مشغول شد و در همین وقت چون شاگردی بدیوان محاسبات آناتولی (آناتولی محاسب قلمی ) در آمده و در سنه ٔسال[[۱۰۳۲ (قمری)|۱۰۳۲]] نظارت خراج را در بلادکشور روم عهده دار شده است. از سال [[۱۰۳۳ (قمری)|۱۰۳۳]] تا سال [[۱۰۴۵ (قمری)|۱۰۴۵]] پیوسته با سپاهیان ترک، در سرحداتمرزهای آناتولی بود به این ترتیب که در اواخر سنه ٔسال[[۱۰۳۳ (قمری)|۱۰۳۳]] بجنگ اباظه پاشا، که سر از اطاعت باب عالی باز زده بود، پرداخت و در سنه ٔسال[[۱۰۳۵ (قمری)|۱۰۳۵]] در محاصره ٔبغداد (۱۱ صفر تا ۷ شوال سنه ٔسال[[۱۰۳۵ (قمری)|۱۰۳۵]])، علیه ایرانیان، شرکت کرد. و پس از آن در جنگ دوم (از اول محرم تا ۱۶ ربیع الاول سنه ٔسال[[۱۰۳۷ (قمری)|۱۰۳۷]]) و جنگ سوم (از ۶ تا ۲۲ محرم [[۱۰۳۸ (قمری)|۱۰۳۸]]) با اباظه پاشا، یعنی محاصره ٔارضروم ، شرکت کرد و در اواخر ربیع الثانی سنه ٔسال[[۱۰۳۸ (قمری)|۱۰۳۸]] به استانبول بازگشت . پدر وی در ذیقعده ٔسنه ٔٔسال[[۱۰۳۵ (قمری)|۱۰۳۵]] در موصل درگذشت. و حاجی خلیفه از این هنگام سمت نظارت دیوان سپاهیان سوار (سواری باش مقابله قلمی) یافته است و هم در ماه شوال سنهسال ٔ[[۱۰۳۸ (قمری)|۱۰۳۸]] ، با سپاهیانی که بفرماندهی وزیر خسرو پاشا، برای جنگ با ایرانیان میرفتند، برفت و جنگ همدان (اواخر سنه ٔسال[[۱۰۳۹ (قمری)|۱۰۳۹]]) و محاصره ٔبغداد (از ۲۲ صفر تا ۸ ربیع الاولالاولسال سنه ٔ[[۱۰۴۰ (قمری)|۱۰۴۰]]) را بدید و در اواخراواخرسال سنه ٔ[[۱۰۴۰ (قمری)|۱۰۴۰]] به قسطنطنیه بازگشت . و عاقبت جنگ بزرگی را که بین ترکان و ایرانیان روی داد و سپهسالاری لشکر ترک با شخص سلطان مراد بود، و از سنهازسال [[۱۰۴۳ (قمری)|۱۰۴۳]] تا سنه ٔسال[[۱۰۴۵ (قمری)|۱۰۴۵]] ادامه داشت، درک کرد و در زمستان سنه ٔسال[[۱۰۴۳ (قمری)|۱۰۴۳]] که لشکریان بحلب بودند، حاجی خلیفه به زیارت کعبه شتافت وضمناًو کتابخانه های بزرگ را دیدن کرد و در ماه رجب سنهسال ٔ[[۱۰۴۵ (قمری)|۱۰۴۵]] به استانبول بازگشت و به مطالعه و تألیف پرداخت و دردرسال سنه ٔ[[۱۰۵۵ جنگ اقریطش را نیز بدید و در همین سال ([[۱۰۵۵ (قمری)|۱۰۵۵]]) از کار بر کنار شد و پس از سه سال، به مساعدت طرفداران خود، با منصب و لقب «خلیفه » بکار خود مشغول شد و از این هنگام به «حاجی خلیفه » معروف گردید.
== آثار ==
خط ۷۷:
آثار وی بترتیب تاریخ تألیف بدین قرار است :
*۱ - '''فذلکه'''. کتاب مختصری است بزبان عربی و شامل تاریخ تقریباً ۱۵۰ سلسله. این کتاب خلاصه ای است از کتاب جنّابی با اضافاتی از مؤلف، و تاریخ تألیف آن سنهسال ٔ[[۱۰۵۱ (قمری)|۱۰۵۱]] است.
*۲ - '''حاشیه ای بر تفسیر بیضاوی''' که آن را بسال [[۱۰۵۲ (قمری)|۱۰۵۲]] نوشته است.
*۳ - شرحی بر محمدیه ٔعلی فوشچی منجم، که آن را بپایان نرسانده و اکنون در دست نیست.
