تبادل خوراک یا تبادل دوسویه خوراک (به لاتین: Trophallaxis/troʊfəlæksɪs)، انتقال مواد غذایی و/ یا آب‌گونه‌های دیگر در میان اعضای یک جامعهٔ جانوری از طریق دهان به دهان (stomodeal) و/ یا تغذیهٔ مخرج به دهان (پروکتوئیدی proctodeal) است. این بیشتر در حشرات اجتماعی مانند مورچه‌ها، موریانه‌ها، زنبورهای بی‌عسل و زنبورها بسیار توسعه یافته‌است. بخش نخست این واژۀ لاتین، به معنی خوراک یا مواد غذایی و بخش دوم به معنی تبادل دوسویه است. نام تروپالاکسی توسط ویلیام مورتون ویلر حشره‌شناس اهل آمریکا در سال ۱۹۱۸ استفاده و معرفی شد.[۱] این رفتار در گذشته نیز برای حمایت از نظریه‌های منشأ گروه‌گرایی در حشرات مورد استفاده قرار گرفته بود.[۲] آگوست فورل، روانشناس و انومیولوژیست؛ شاخه‌ای از مورچه‌شناسی، اهل سوئیس نیز معتقد بود که اشتراک غذایی عامل کلیدی جامعهٔ مورچگان است و او از این تصویر به عنوان پیشینه‌ای برای کتاب «جهان اجتماعی مورچگان» در مقایسه با انسان استفاده می‌کند.[۳]

تبادل خوراک در مورچه‌های بافندهٔ آسیایی-استرالیایی و مورچه‌های درختی سبز، تایلند
تبادل خوراک در مورچه‌های کامپونوتوس sp.

در مورچه‌هایی مانند مورچه آتشین وارداتی قرمز (Solenopsis invicta) اعضای کلنی هرکدام مواد غذایی را در چینه‌دان خود ذخیره می‌کند و به‌طور مرتب آن را با دیگر اعضای کلنی و لاروها؛ به شکل «معدهٔ گروهی» برای کلنی، مبادله می‌کند. این رفتار در گونه‌های ویژه‌ای از زنبورهای بی‌عسل Lasioglossum استرالیایی نیز وجود دارد، مانند شیرین‌زنبور (Lasioglossum hemichalceum. L. hemichalceum) که اغلب غذا را با اعضای دیگر کلنی؛ بدون توجه به این‌که آن‌ها نابالغ باشند یا نه مبادله می‌کند.[۴] در موریانه‌ها و سوسک‌ها،[۵] تروفالاکسای پروکتوئیدی برای جایگزینی endosymbiontsهای روده‌ای که بعد از هر پوست‌اندازی از بین می‌روند بسیار مهم است. این نباید با مدفوع‌خواری اشتباه گرفته شود.

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. Wheeler, W. M. (1918). "A study of some ant larvae with a consideration of the origin and meaning of social habits among insects". Proc. Am. Philos. Soc. 57 (4): 293–343. JSTOR 983940.
  2. Roubaud, E. (1916). "Recherches biologiques sur les guepes solitaires et sociales d'Afrique. La genese de la vie sociale et l'evolution de l'instinct maternel chez les vespides". Ann Sci Nat (به فرانسوی). 1: 1–160.
  3. Sleigh, Charlotte (2002). "Brave new worlds: Trophallaxis and the origin of society in the early twentieth century". Journal of History of the Behavioral Sciences. 38 (2): 133–156. doi:10.1002/jhbs.10033.
  4. Kukuk, P. F.; Sage, G. K. (1994-12-01). "Reproductivity and relatedness in a communal halictine beeLasioglossum (Chilalictus) hemichalceum". Insectes Sociaux. 41 (4): 443–455. doi:10.1007/BF01240647. ISSN 0020-1812.
  5. Kitade, Osamu (2004). "Comparison of Symbiotic Flagellate Faunae between Termites and a Wood-Feeding Cockroach of the Genus Cryptocercus". Microbes and Environments. 19 (3): 215–220. doi:10.1264/jsme2.19.215.