ویکی‌پدیا:نظرخواهی/اصلاح سیاست میانجیگری/ویکی‌پدیا:میانجیگری
| حل اختلاف |
|---|
| مذاکره |
| میانجیگری |
| داوری |
| درمان |
فلسفهٔ بنیادین ویکی‌پدیا، تصمیم‌گیری بر اساس اجماع است؛ ایجاد و حفظ یک دائرةالمعارف پایدار تنها از این راه ممکن است.
بدین جهت، در ویکی‌پدیا سازوکاری به نام میانجیگری پیش‌بینی شده‌است که رویکرد آن حل اختلاف کاربران و جلوگیری از نقض سیاست‌های ویکی‌پدیا به‌دست کاربران (به‌خصوص سیاست‌هایی که به رعایت نزاکت کاربران نسبت به یکدیگر مربوط می‌شود) است.
درخواست‌های میانجیگری در در ویکی‌پدیا:درخواست میانجیگری ثبت می‌شوند.
میانجیگری چیست؟ ویرایش
میانجیگری فعالیتی است که طی آن فردی بی‌طرف (میانجی) به دو طرفِ درگیر در یک اختلاف کمک می‌کند تا در آن موضوع به یک توافق دوجانبه دست پیدا کنند.
برای میانجیگری این شرایط باید وجود داشته باشند:
- وجود اختلاف نظر بین دو طرف
- خواست واقعی هر دو طرف برای یافتن یک راه حل قطعی برای موضوع مورد اختلاف و آمادگی بحث در مورد خواسته‌ها و اهداف خود.
- تصمیم دو طرف برای دستیابی به یک نتیجه قطعی با کمک یک طرفِ سوم بی‌طرف و مستقل که به هیچ‌یک از طرف‌های درگیر وابستگی ندارد.
- تصمیم دو طرف برای پذیرش نتیجهٔ پایدار، و ترجیحاً شکل‌گیری یک توافق دوجانبهٔ بلندمدت.
شکل معمول توافقات ناشی از میانجیگری، توافق طرف‌های درگیر روی طرحی پیشنهادی است که با کمک میانجی تهیه می‌شود. البته ممکن است میانجی نقش مستقیمی در تنظیم این طرح داشته باشد یا نداشته باشد؛ برخی میانجی‌ها ترجیح می‌دهند فقط طرفین اختلاف نظر را راهنمایی کنند تا خودشان به توافق نهایی دست پیدا کنند. البته لازم به ذکر است که موافقت طرفین دعوا برای میانجیگری، آنها را ملزم به پذیرش توافق پیشنهادی از سوی میانجی نمی‌کند.
فرآیند میانجیگری اگرچه ساختار یا روش‌های از پیش‌تعیین‌شده ندارد، اما برخی ویژگی‌های مشترک در چنین فرآیندهایی دیده می‌شوند:
- شفاف‌سازی خواسته‌ها و اهداف دو طرف
- تبدیل برآوردهای ذهنی و درونی طرفین به مقادیر عینی و قابل لمس
- ارائهٔ مجموعه‌ای از راه‌حل‌های ممکن به طرفین
- جمع‌آوری و خلاصه کردن نتایج بحث‌ها در پیش‌نویس توافق (معمولاً به صورت نوشتاری)
- رسمیت بخشیدن به توافق حاصل شده
میانجی‌ها آزادند به سبک و سیاق خود میانجیگری کنند و این روش‌ها را بر مواردی که صحیح می‌دانند اعمال کنند. روش مورد استفادهٔ هر یک از میانجی‌ها ممکن است با مطالب کلی‌ای که اینجا مطرح می‌شود متفاوت باشد. این صفحه سیاست رسمی ویکی‌پدیا نیست و میانجی‌ها ملزم به رعایت این روش‌ها نیستند.
نقش میانجی‌ها در ویکی‌پدیا بسیار کمتر از نقش داوران حساسیت‌برانگیز است، چون میانجی‌ها به پیشرفت یک گفتگوی داوطلبانه کمک می‌کنند، در حالی که داوران تنها مدارک را بررسی کرده و یک حکم الزام‌آور صادر می‌کنند و حتی می‌توانند مجازات‌هایی را بر علیه کاربران تعیین نمایند.
میانجیگری در بهترین حالت همزمان از محتویات ویکی‌پدیا و جامعهٔ کاربران آن محافظت می‌کند. هدف از میانجیگری کار با کاربرانی است که با یکدیگر درگیرند تا بتوان از اطلاعات یا دیدگاه‌های هر دوی آنان استفاده کرد، و همچنین تضمین می‌کند نتیجه با تمام سیاست‌های مربوط ویکی‌پدیا مطابقت داشته باشد. در عین حال، تلاش بر این است که صلح نسبی میان طرفین درگیر برقرار شود طوری که بتوانند دوستانه با هم بحث کنند و در آینده به حل و فصل مناقشات آنان احتیاجی نباشد.
- ساز و کار میانجیگری به دنبال فضایی است که کاربران در آن با شادابی در کنار هم فعالیت کنند و مقالاتی بهتر بنویسند و به درجاتی فراتر از مباحثات دو طرفه نایل شوند.
- ساز و کار میانجیگری الزاما مودت و دوستی را بین دو طرف درگیر برقرار نمی‌کند اما افزایش تحمل و احترام متقابل یکی از اهداف جدی این ساز و کار است.
- ساز و کار میانجیگری اتاق گفتگو برای بحث در مورد سیاست‌ها نیست. اگر در مواردی، سیاست‌های جاری ویکی‌پدیا برای حل موضوع کافی نباشد، موضوع می‌بایست به اجتماع ویکی‌پدیا ارجاع داده شود.
میانجی‌های ویکی‌پدیا اجازه دارند و تشویق می‌شوند که بر اساس قضاوت و برداشت خود بهترین راه‌حل را به طرفین اختلاف توصیه کنند که به نفع کل پروژه باشد. اما اگر یکی از طرفین غیر منطقی، حاشیه‌ساز یا متعصب بود، نیازی نیست که میانجی‌ها درستی دانشنامه را به‌منظور دستیابی به توافق مخدوش کنند.
میانجی‌ها چه چیزی نیستند؟ ویرایش
- میانجی‌ها پل ارتباطی نیستند. آنها وظیفه ندارند که پیام‌های کاربرانی را که قادر به برقراری ارتباط نیستند منتقل نمایند. آنها وظیفه دارند تلاش کنند تا اعتماد متقابل و علاقه مشترک برای برقراری ارتباط دوجانبه ایجاد شود.
- میانجی‌ها کارآگاه خصوصی نیستند. آنها برای کسی کار نمی‌کنند و تلاش نمی‌کنند که بر علیه کسی شواهدی جمع کنند یا حقیقتی را درمورد مقاله‌ای دریابند. میانجی‌گرها واقعیات مسلمی را بررسی می‌کنند که در حول و حوش یک اختلاف وجود دارد تا متوجه شوند هر یک از دو طرف چه چیزی می‌خواهد تا بتواند به دو طرف این اختلاف کمک کند که اختلافشان را دوستانه حل کنند. شایسته نیست گفتگویی که در طول یک فرآیند میانجیگری رخ می‌دهد به عنوان اسلحه‌ای برای یک پرونده داوری در کمیته داوری مورد استفاده قرار بگیرد. اصولا ساز و کار میانجیگری نباید به‌عنوان ابزاری برای ساختن پرونده در کمیته داوری محسوب شود و می‌بایست از سوءاستفاده‌های احتمالی از ساز و کار میانجیگری اجتناب شود.
- میانجی‌ها روانشناس نیستند. آنها در مورد تمام طرف‌های درگیر به مثابه یک طرف سوم بی‌طرف رفتار می‌کنند.
- میانجی‌ها وکیل مدافع نیستند. آنها طرف کسی را نمی‌گیرند و نقطه‌نظرات هیچکدام از طرفین را برجسته نمی‌کنند.
- میانجی‌ها مامور حفاظت نیستند. آنها از مقالات یا صفحات بحث در مقابل ویرایش طرف‌های درگیر محافظت نمی‌کنند و مترصد گیر انداختن کاربرانی که اعمال خارج از نزاکت یا خارج از چارچوب سیاست‌های ویکی‌پدیا انجام می‌دهند، نیستند. ابزارهای مدیریتی نظیر محافظت از صفحه‌ها ممکن است باعث تقویت فرآیند میانجیگری شود، اما این کار تنها زمانی میسر است که با سیاست‌های ویکی‌پدیا همخوانی داشته باشد. میانجی‌گرها واقعه‌ای را گزارش نمی‌دهند و برای گزارش وقایع به‌عنوان شاهد یا مدعی حاضر نمی‌شوند.
میانجی‌ها ویرایش
میانجی‌ها کاربران باتجربه‌ای هستند که بین کاربران درگیر میانجیگری می‌کنند. کسانی که در این زمینه علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتری هستند می‌بایست اطلاعات ارایه شده در صفحه مربوط به فهرست میانجیگران را مطالعه کنند.
یک میانجی در درجه اول یک تسهیل‌کننده‌است. مسوولیت یک میانجی، تسهیل کردن ارتباط و گفتگوی سازنده بین دو طرف درگیر در یک اختلاف است.
میانجی‌ها ممکن است همیشه مدل‌های سنتی میانجیگری را به‌کار نگیرند اما در تمام پرونده‌ها می‌بایست نهایت تلاش خود را برای دستیابی به توافق از طریق گفتگو به‌کار برند. آنها می‌بایست سخنان هر دو طرف را گوش کنند و کمک کنند تا هر یک از طرفین، موقعیت طرف مقابل را درک کند و برایش احترام قایل شود. میانجی‌ها می‌بایست بکوشند تا اختلافات را از طریق یک روش مسالمت‌آمیز دوطرفه حل کنند و سعی کنند یک گفتگوی معنی‌دار بین طرفین اختلاف دربگیرد.
گفتگو بر سر اختلاف‌ها ویرایش
- میانجیگری معمولا بین دو طرف مشخص (متشکل از یک یا چند کاربر که دارای نظرات مشترک هستند) صورت می‌گیرد، ممکن است مواردی پیش بیاید که در یک اختلاف، بیش از دو طرف وجود داشته باشد. طبعا هرچه تعداد طرف‌های درگیر در اختلاف (که دارای نظریات متمایز از هم هستند) افزایش پیدا کند، دستیابی به یک توافق متناسب برای تمام طرف‌ها، دشوارتر و احتمال موفق شدن فرآیند میانجیگری کمتر می‌شود.
- هرکدام از طرف‌ها می‌توانند با اختیار خود میانجیگری را نپذیرند و یا آن را ترک کنند.
- هر یک از طرف‌های اختلاف می‌توانند با اتفاق نظر یک نفر را برای گفتگو درباره اختلاف با طرف مقابل در فرآیند میانجیگری برگزینند.
- اگر میانجی تشخیص دهد که یک یا چند نفر از افراد در یکی از طرف‌های درگیر دارای تاثیر نامطلوبی بر روند میانجیگری است، مختار است که بخواهد که طرف‌های درگیر برای خود نماینده‌ای انتخاب کنند. اگر طرف‌ها نپذیرند یا نتوانند نماینده‌ای انتخاب کنند و یا یکی از طرفین به گفتگو ادامه ندهد، میانجی می‌تواند بحث را ببندد و پرونده را مختومه اعلام کند.
- اگر نماینده‌ای از طرفین انتخاب شود، تنها کسی که می‌تواند از در بحث‌های مربوط به فرآیند میانجیگری وارد شود، شخص نماینده خواهد بود و سایر افراد که او را برگزیده‌اند می‌بایست صحبت‌هایشان را از طریق او مطرح کنند. درغیراین‌صورت، میانجی‌می‌تواند بحث را ببندد و پرونده را مختومه اعلام کند.
- در حالات استثنایی، نماینده می‌تواند در طول فرآیند میانجیگری عوض شود.
فرآیند میانجیگری ویرایش
طرفین اختلاف می‌بایست درخواست خود از ویکی‌پدیا:فهرست میانجیگران را در ویکی‌پدیا: درخواست میانجیگری مطرح کنند. در این صفحه راهنمایی‌ها و مثال‌های لازم برای کمک به کاربران برای مطرح کردن درخواست خود آمده‌است.
مراحلی که بعد از ثبت درخواست انجام می‌شود ویرایش
هریک از طرفین دعوا که نخستین بار درخواست میانجیگری را مطرح کند می‌بایست یک فرم را که بدین منظور در نظر گرفته شده‌است تکمیل نماید. وی در این فرم می‌بایست طرفین اختلاف، مقالات مورد نظر، مراحل قبلی حل اختلاف و شرح مختصری از مورد پرونده را درج نماید. تاکید بر پر کردن فرم مورد نظر دارد تا از بحث‌ها و جدل‌های طولانی اجتناب شود.
زمانی که فرم مورد نظر تکمیل شد، کسی که فرم را تکمیل کرده‌است، وظیفه دارد به طرف دیگر اختلاف اطلاع دهد. از زمان پر کردن فرم، به مدت هفت روز فرصت هست تا موافقت تمام کاربرهای درگیر در اختلاف با فرآیند میانجیگری اعلام شود. اگر حتی یکی از افراد درگیر در اختلاف موافقت خود را اعلام نکند، درخواست پذیرفته نمی‌شود؛ چون فرآیند میانجیگری بدون موافقت طرفین امکان‌پذیر نیست.
پس از اعلام موافقت از سوی طرفین، یکی از میانجیگران مفاد صحت درخواست را بررسی می‌کند. اگر تمام طرف‌ها مطلع شده باشند، درخواست پذیرفته خواهد شد و در ردیف پرونده‌های باز وارد می‌شود.
پس از پذیرش درخواست، یکی از میانجی‌ها آمادگی خود را برای میانجیگری در پرونده اعلام می‌کند. در این زمان با طرفین تماس گرفته می‌شود و از آنها خواسته می‌شود که پرونده‌شان را تکمیل کنند. اکنون زمان آن است که طرفین جزییات اختلاف خود را بیان کنند.
میانجی چه کسی باشد؟ ویرایش
میانجی‌ها، پرونده‌ها را بررسی می‌کنند و پرونده‌هایی را که علاقه‌مند به میانجیگری در آنها هستند، برمی‌گزینند. کمتر اتفاق می‌افتد که یک میانجی پرونده‌ای را انتخاب کند اما طرفین اختلاف او را به میانجیگری نپذیرند.
در چنین شرایطی انتظار می‌رود که طرفین اختلاف، دلیل مناسبی برای نپذیرفتن یک میانجی خاص ارائه دهند. در مواردی که طرفین درگیر یک بحث دوجانبه هستند و تشخیص دهند که دلیلشان برای نپذیرفتن یک میانجی محرمانه‌است، می‌توانند دلیلشان را با استفاده از پست الکترونیک به میانجیگر اطلاع دهند. هریک از طرفین مجازند تا در مورد بی‌طرف بودن و حسن نیت میانجی دقت و وسواس لازم را به خرج دهند اما این مجوزی برای سوءاستفاده از ساز و کار میانجیگری نیست.
چرا گفتگوهای فرآیند میانجیگری بهتر است محرمانه بماند؟ ویرایش
- میانجی در طول فرآیند میانجیگری ممکن است جملات ناگوار طرفین را به‌گونه‌ای بازنویسی کند که باعث عصبانیت طرف مقابل نشود و درعوض تاکید بیشتری برروی جملات مودبانه، نقطه‌نظرات مشترک و پیام‌های دوستانه داشته باشد. در غیر این‌صورت طرفین به خود اجازه می‌دهند به‌گونه‌ای رفتار کنند که اختلاف عمیق‌تر شود.
- ممکن است در حین فرآیند میانجیگری، اگر عمومی باشد، مداخله افرادی که دارای حسن هستند اما اطلاع کافی از موضوع ندارند، در فرآیند میانجیگری اختلال ایجاد کنند. عمیق‌تر شدن اختلافات مخصوصا زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد غیر درگیر در بحث، طرف یکی از طرفین اختلاف را بگیرد. در چنین شرایطی میانجی می‌تواند اگر صلاح بداند، با موافقت طرفین، مانع از دخالت دیگران در بحث شود. البته آنها مجاز نیستند که بخواهند فردی از طرفین اختلاف در بحث شرکت نکند؛ مگر در شرایطی که میانجی از طرفین بخواهد برای خود نماینده انتخاب کنند.
- بحث اگر عمومی باشد، ممکن است با مداخله یک کاربر که دارای سوءنیت است، به‌کلی مختل شود. اگر کاربر یا کاربرانی آشکارا با نیت عمیق‌تر کردن اختلافات در گفتگو شرکت کنند، میانجی حق دارد آن کاربر یا کاربران را از فرآیند میانجیگری حذف نماید.
- وقتی دو طرف درگیر یک اختلاف هستند، ممکن است حرف‌هایی بزنند که بعدا از گفتن آنها پشیمان شوند. اگر در مواردی که اختلاف به‌طور مسالمت‌آمیز حل شود، این صحبت‌ها نیز جهت حفظ سابقه در صفحاتی به‌صورت نامحدود و برای همیشه بایگانی شوند (همان‌طور که تمام مشارکت‌ها در ویکی پدیا در تاریخچه بحث‌ها باقی می‌ماند)، این حرف‌ها ممکن است مورد سوءاستفاده دیگران قرار بگیرند.
- کاربران حق دارند از این مطلب نگران باشند که اطلاعاتی که در فرآیند میانجیگری فاش می‌کنند، بعدا به‌ضرر آنها به‌کار رود.
مصونیت میانجیگری ویرایش
بهتر است بحث‌ها در فرآیند میانجیگری دارای مصونیت و در سایر روش‌های حل اختلاف از جمله حکمیت استفاده نشود.