پیش‌نویس:فهرست حاکمان خانات جغتای

این فهرست دربردارنده اسامی حاکمان و خان هایی است که بر خانات جغتای، از زمان حکومت جغتای، فرزند چنگیز، در سال ۱۲۲۷ تا برکناری آنان توسط جونغارها در سال ۱۶۸۷، حکومت کردند. حاکمان خانات جغتای از نظر اقتدار و توانایی با یکدیگر تفاوت داشتندک حکومت خانات جغتای به عنوان ضعیف ترین دولت مغولان شناخته میشود و اکثر حاکمان آن افراد شعیفی بودند که بیشتر حکم دست نشاندگان فاتحان بزرگی چون تیمور و کایدو را داشتند.

حاکمان خانات جغتای

نام	مدت سلطنت	مذهب
جغتای خان چغتائی خان	۱۲۲۶–۱۲۴۲ م	تنگری‌باوری
قراهولاگو قارا ہلاکو	۱۲۴۲–۱۲۴۶ م دوره اول سلطنت	تنگری‌باوری
یسون منکه یہسو مونکو	۱۲۴۶–۱۲۵۲ م	تنگری‌باوری
قراهولاگو قارا ہلاکو	۱۲۵۲ مدوره دوم سلطنت	تنگری‌باوری
مبارک شاه مبارک شاہ در این دوره مادر او، ارغنه خاتون، نایب السلطنه وی بود.	۱۲۵۲–۱۲۶۰ م دوره اول سلطنت	اسلام
آلغو بن بایدار الغو	۱۲۶۰–۱۲۶۶ م	تنگری‌باوری
مبارک شاه مبارک شاہ	۱۲۶۶ م دوره دوم سلطنت	اسلام
غیاث الدین براق غیاث الدین باراق	۱۲۶۶–۱۲۷۰ م	اسلام
کایدو بن کشین و پسرش چاپار بن کایدو از سال های ۱۲۷۰ تا ۱۳۰۴ عملا حاکمان حقیقی خانات جغتای بودند. خان های جغتای در این دوره صرفا دست نشانده آنان محسوب میشدند.
نیکپای نہگوبائی تحت سلطه کایدو	۱۲۷۰–۱۲۷۲ م	تنگری‌باوری
بوغا تیمور خان بغا تیمور بن قداقچی تحت سلطه کایدو	۱۲۷?–۱۲۸۲ م	تنگری‌باوری
دوا دووا تحت سلطه کایدو و پسرش چاپار	۱۲۸۲–۱۳۰۶ م	تنگری‌باوری
خانات جغتای استقلال خود را بدست میاورد.
دوا دووا	۱۳۰۶–۱۳۰۷ م	تنگری‌باوری
کونچک خان کونچہک	۱۳۰۷–۱۳۰۸ م	تنگری‌باوری
تالیقو تالقو بن قداقچی	۱۳۰۸–۱۳۰۹ م	اسلام
کپک خان قبق بن دووا	۱۳۰۹–۱۳۱۰ م دوره اول سلطنت	تنگری‌باوری
ایسن بوقا خان ایشان بغا	۱۳۱۰–۱۳۱۸ م	تنگری‌باوری
کپک خان قبق بن دووا	۱۳۱۸–۱۳۲۵ م دوره دوم سلطنت	تنگری‌باوری
ایلچیکدای خان  ?	۱۳۲۵–۱۳۲۹ م	تنگری‌باوری
دواتیمور خان دووا تیمور	۱۳۲۹–۱۳۳۰ م	تنگری‌باوری
علاءالدین ترمشیرین علاء الدین تارماشیریں	۱۳۳۱–۱۳۳۴ م	اسلام
بوزان خان بوزان	۱۳۳۴–۱۳۳۵ م	تنگری‌باوری
جنگشی چانگشی	۱۳۳۵–۱۳۳۸ م	تنگری‌باوری
یوسون تیمور خان یسون تیمور	۱۳۳۸–۱۳۴۲ م	تنگری‌باوری
علی سلطان علی سلطان	۱۳۴۲ م	اسلام
محمد بن پولاد محمد ابن پلاد	۱۳۴۲–۱۳۴۳ م	اسلام
قزان سلطان غازان خان	۱۳۴۳–۱۳۴۶ م	اسلام
قزان خان آخرین حاکم قدرتمند خانات جغتای بود. خان های بعدی تنها اسما حاکم بودند و قدرت در دست امرای نظامی بود. امیر قزغن پس از قتل قزان سلطان عملا حاکم حقیقی خانات جغتای میشود.
دانشمندچه دانشمندجی تحت سلطه امیر قزغن	۱۳۴۶–۱۳۴۸ م	اسلام
در دوران امیر قزغن خانات جغتای به یک کنفدراسیون سست قبیله ای تبدیل شد. این امر منجر به تقسیم امپراتوری در سال ۱۳۴۷ م، پس از مرگ قزغن، به دو شعبه غربی و شرقی، معروف به مغولستان تحت حکومت تغلق تیمور، شد.

• رنگ آبی نشان دهنده وابسته بودن حاکم است.

حاکمان خانات جغتای غربی و خانات جغتای شرقی (مغولستان)

خانات جغتای (غربی)	خانات جغتای شرقی
بیان قلی خان بیان قلی تحت سلطه امیر قزغن و پسرش عبدالله ۱۳۴۸–۱۳۵۸ م	تغلق تیمور خان تغلق تیمور ۱۳۴۷–۱۳۶۰ م
شاه تیمور خان شاہ تیمور تحت سلطه عبدالله بن قزغن ۱۳۵۸ م
تغلق تیمور خان تغلق تیمور قبایل خانات جغتای علیه عبدالله، که از او در هراس بودند، شورش و او را وادار به عقب نشینی کردند، اما ائتلاف سلدوزها، به رهبری بیان سلدوز، و بارلاس ها، به رهبری حاجی بیگ، فروپاشید و هرج و مرج در خانات چغاتایی حاکم شد. این خلاء قدرت به تغلق تیمور اجازه داد تا به سوی ماوراءالنهر حرکت کند. او بدون مقاومت زیادی زمام امور را در ماوراءالنهر بدست گرفت. پس از فرار حاجی بیگ، تغلق تیمور، تیمور گورکانی را به عنوان رئیس قبیله برلاس منصوب کرد و به پایتخت خود بازگشت، اما یک سال بعد به منطقه بازگشت و به فکر برکناری بیشتر امیران و حاکمان افتاد. او چندین امیر از جمله امیر بایزید و امیر بیان سلدوز را اعدام کرد. پسر عبدالله بن قزغن، امیر حسین، در برابر پادشاه مقتدر مغولستان مقاومت کرد اما شکست خورد. تغلق تیمور قبل از عزیمت به مغولستان، پسرش الیاس خواجه را به عنوان نایب السلطنه بخش غربی خانات جغتای منصوب کرد. امری که بسیاری از روسای قبایل مغول، از جمله امیرحسین و امیر تیمور گورکانی، با آنها مخالفت کردند. آنها با یکدیگر علیه الیاس خواجه دست به شورش زدند و با لشکری ​​از مغولان و قبایل محلی وفادار به الیاس خواجه روبرو شدند ولی توانستند آنها را شکست دهند. اندکی بعد تغلق تیمور درگذشت و الیاس خواجه برای به دست گرفتن قدرت عازم مغولستان شد. در نتیجه تیمور و امیر حسین کنترل ماوراءالنهر را بدست گرفته و عادل سلطان را به عنوان خان اسمی خانات جغتای منصوب کردند. ۱۳۶۰–۱۳۶۳ م
عادل سلطان عادل سلطان تحت سلطه امیر حسین و امیر تیمور گورکانی ۱۳۶۳ م	الیاس خواجه الیاس خوجہ ۱۳۶۳–۱۳۶۸ م
کابل شاه خابول شاہ تحت سلطه امیر حسین ۱۳۶۴–۱۳۷۰ م	قمرالدین خان دغلت قمر الدین خان دغلت غاصب ۱۳۶۸–۱۳۹۲ م
سیورغتمش خان تحت سلطه امیر تیمور گورکانی ۱۳۷۰–۱۳۸۴ م
سلطان محمود خان سلطان محمود خان تحت سلطه امیر تیمور گورکانی. مرگ سلطان محمود خان به معنای پایان حکومت خاندان جغتای بر ماوراءالنهر بود. پس از او خاندان تیموریان زمام امور را در ماوراءالنهر به دست میگیرند. ۱۳۸۴–۱۴۰۲ م	خضر خواجه خضر خوجہ ۱۳۸۹–۱۳۹۹

حاکمان مغولستان

عنوان سلطنتی	نام	مدت سلطنت
خان	تغلق تیمور خان تغلق تیمور	۱۳۴۸–۱۳۶۳ م
خان	الیاس خواجه الیاس خوجہ	۱۳۶۳–۱۳۶۸ م
خان	قمرالدین خان دغلت قمر الدین خان دغلت	۱۳۶۸–۱۳۹۲ م
خان	خضر خواجه خضر خوجہ	۱۳۸۹–۱۳۹۹ م
خان	شمس جهان شمس جہان	۱۳۹۹–۱۴۰۸ م
خان	محمد خان محمد خان	۱۴۰۸–۱۴۱۵ م
خان	نقش جهان نقش جہان	۱۴۱۵–۱۴۱۸ م
خان	اویس خان اویس خان	۱۴۱۸–۱۴۲۱ م دوره اول سلطنت
خان	شیر محمد شیر محمد	۱۴۲۱–۱۴۲۵ م
خان	اویس خان اویس خان	۱۴۲۵–۱۴۲۹ م دوره دوم سلطنت
خان	ستوق خان ستوق خان	۱۴۲۹–۱۴۳۴ م
خان	ایسن بوقای دوم ایشان بغا ثانی	۱۴۲۹–۱۴۶۲ م
مغولستان به دو بخش مغولستان غربی و مغولستان شرقی (اویغورستان) تقسیم میشود.

• رنگ سبز نشان دهنده غاصب بودن حاکم است.

حاکمان مغولستان شرقی و مغولستان غربی

مغولستان غربی	مغولستان شرقی (اویغورستان)
یونس خان ۱۴۶۲–۱۴۶۹ م	دوست محمد خان ۱۴۶۲–۱۴۶۸ م
	کپک سلطان ۱۴۶۹ م
یونس خان ۱۴۶۹–۱۴۸۷ م
محمد خان ۱۴۸۷–۱۵۰۸ م	احمد آلاغ ۱۴۸۷–۱۵۰۳ م
	منصور خان ۱۵۰۳–۱۵۰۸ م
منصور خان ۱۵۰۸–۱۵۱۴ م
سلطان سعید خان ۱۵۱۴–۱۵۳۳ م	منصور خان ۱۵۱۴–۱۵۴۸ م
عبدالرشید خان ۱۵۳۳–۱۵۶۰ م	شاه خان ۱۵۴۳–۱۵۶۰ م
عبدالکریم خان ۱۵۶۰–۱۵۹۱ م محمد سلطان (یارکند) ۱۵۹۲-۱۶۰۹ م شجاع الدین احمد خان (یارکند) ۱۶۰۹-۱۶۱۸ م	ابوالمحمد خان (تورفان) ۱۵۷۰ م صوفی خان (تورفان) ۱۵۷۰ م
سلطان سعید خان پس از شکست میرزا ابوبکر دغلت آلتی شهر یا اتحادیه شش شهر را تأسیس کرد. در این زمان نیمه غربی مغولستان بسیار کاهش یافته بود. در این زمان نیمه غربی کاشغریه و نیمه شرقی اویغورستان نامیده می شد. در زمان عبدالرشید خان، استاد صوفی نقشبندی، احمد کاسانی (۱۴۶۲-۱۵۴۲)، معروف به مخدوم اعظم از سمرقند به کاشغر آمد. نوادگان او که به مخدوم زاده ها معروف بودند و لقب «خواجه» را یدک می‌کشیدند، نقش مهمی در تاریخ منطقه در قرون ۱۶ تا ۱۹ م داشتند. محمد امین، پسر ارشد کسانی، معروف به خواجه کلون (متوفی ۱۵۹۸) بنیانگذار طریقت نقشبندی خواجگان شد. پسر محمد امین، محمد یوسف (متوفی ۱۶۵۳) در کاشغر ساکن شد و روستای باشکریم در نزدیکی کاشغر توسط عبدالله خان به او اعطا شد. پسر محمد یوسف، خوجه هدایت الله معروف به آفاق خوجه و پیروانش به دلیل نزدیکی محل سکونتشان به تنگری تاغ (تیان شان)، به آق تغلیقان معروف شدند. پسر دوم مخدوم، محمد اسحاق ولی (متوفی ۱۵۹۹ در سن ۹۴ سالگی)، مؤسس فرقه اسحاقیه صوفی نقشبندی خواجگان، با پیروانش در یارکند مستقر شدند و به دلیل نزدیکی به کوه های پامیر و قره‌قروم به قره تغلیقان معروف شدند. منطقه کاشغریه تحت تاثیر رقابت خواجگان به تدریج به شهرهای کوچک تقسیم شد.

منابع

• Godrich, L. Carrington; Fang, Chaoying, eds. (1976). "Ḥājjī 'Ali". Dictionary of Ming Biography, 1368–1644. Vol. I (A-L). Columbia University Press. pp. 479–480. ISBN 0-231-03801-1.
• Kutlukov M About foundation of Yarkent Khanate (1465–1759), "Pan" publishing house. Almata, 1990.
• Shah Mahmud Churas Chronicles (written in 1670 in Yarkand in 118 chapters) Translation and research by Akimushkin O.F. Publishing house of eastern literature "Nauka". Moscow, 1976.