پیش‌نویس:گنبد مضرس یا پلکانی
گنبد مضرس، پلکانی، آناناسی، یا اورچین، به نوعی گنبد گسسته رک و مخروطی گفته می‌شود.[۱]
ساختار معماری ویرایش
گنبدهای مضرس با نمای بیرونی پلکانی و دندانه‌ای، دارای پراکندگی گسترده‌ای در معماری اسلامی هستند.[۲] پوشش های پلکانی رٌک، که غالبا مختص معماری امامزاده ها، آرامگاه ها و مقبره ها هستند، بطور عمده در اوج شکوه و زیبایی اجرا شده اند. این شکل گنبد، خاص کشورهای ایران و عراق است و طبق بعضی مشاهدات در سوریه نیز دیده شده است. عناصر بکار رفته در گنبدهای مضرس، مقرنس های سطح درونی گنبد و نمای دندانه ای و پلکانی نمای بیرونی گنبد است.[۳]
برخلاف دیگر مقرنس های ساخته شده از کاشی و آجر، که معمولا به عنوان عنصری تزیینی و الحاقی در بناهای اسلامی محسوب می شوند ساختار معماری گنبدهای مضرس چنان است که مقرنس های درونی آنها جنبه سازه ای و کاربردی دارند.[۴]
گنبد های رک (مخروطی) پلکانی، از دو پوسته جدا از هم تشکیل شده که عموما پوسته داخلی با مقطع بیضی و پوسته خارجی با فرم مخروطی بر روی مقطع چند ضلعی منتظم شکل می گیرد.[۵]
کتیبه های باقیمانده از این فرم معماری، که عموماً در بنای آرامگاه ها بکار رفته، انتساب آنها را به دوره اتابکان لرستان (550-827ه.ق) محتمل می سازد. این گنبدها در جغرافیای امروزی ایران، تنها در جنوب و جنوب غربی کشور دیده می شوند.[۶] مطالعه پراکندگی جغرافیایی این نوع گنبدها، آنها را در محدوده حکومت محلی اتابکان لر در قرون میانی اسلام قرار می دهد.[۷][۸]
این بنا جزء تک بناهای خاص شناخته شده، و از لحاظ پیشینه تاریخی و معماری در نوع خود منحصر بفرد است. این فرم گنبد در عین حال دارای پیام و الگوی خاص در معماری اسلامی ست.[۹][۱۰]
منابع ویرایش
 | در انتظار بازبینی. لطفاً شکیبا باشید.
این ممکن است بیش از شش ماه زمان ببرد؛ چرا که بازبینی پیش‌نویس‌ها هیچ ترتیب مشخصی ندارد. در حال حاضر ۳۱۶ مقالهٔ ثبت‌شده در انتظار برای بازبینی هستند.
جایی که می‌توانید کمک بگیرید
چگونگی بهبود یک پیش‌نویس
همچنین می‌توانید با کنکاش در ویکی‌پدیا:مقاله‌های برگزیده و ویکی‌پدیا:مقاله‌های خوب نمونه‌هایی از بهترین نوشتارها با موضوعی مشابه مقالهٔ مورد نظر خودتان را بیابید. شانس بیشتر برای یک بازبینی سریع برای این که شانس بازبینی سریع مقاله‌تان بیشتر شود، پیش‌نویس خود را با استفاده از دکمهٔ پایین با برچسب‌های ویکی‌پروژهٔ مرتبط برچسب بزنید. این کار به بازبینی‌کنندگان کمک می‌کند تا مطلع شوند که یک پیش‌نویس جدید با موضوع مورد علاقهٔ آنها ثبت شده‌است. برای مثال، اگر مقاله‌ای دربارهٔ یک فضانورد زن نوشته‌اید، می‌توانید برچسب‌های زندگی‌نامه، فضانوردی و دانشمندان زن را بیفزایید. منابع برای ویرایشگران
ابزارهای بازبینی
|
- ↑ «جستارهایی در علل پیدایش و تیپولوژی گنبدهای رٌک در ایران». rasekhoon.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۵.
- ↑ مدیر (۲۰۱۷-۰۱-۱۸). «تقسیم‌بندی گنبد از لحاظ فرم». ساخت گنبد | ساخت گلدسته | ساخت گنبد و گلدسته | گنبدسازی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۷.
- ↑ کاخکی, احمد صالحی; سپیدنامه, حسین (1394-05-14). "پژوهشی باستان شناختی در خصوص تاریخ و معماری گنبدهای مضرس در معماری ایران" (به Farsi). اولین همایش ملی باستان شناسی ایران.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help); Check date values in:|date=(help)نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link) - ↑ مدیر (۲۰۱۷-۰۱-۱۸). «تقسیم‌بندی گنبد از لحاظ فرم». ساخت گنبد | ساخت گلدسته | ساخت گنبد و گلدسته | گنبدسازی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۷.
- ↑ «جستارهایی در علل پیدایش و تیپولوژی گنبدهای رٌک در ایران». rasekhoon.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۷.
- ↑ احمدی, عباسعلی; احمدی‌سیاهپوش, امین (1400-07-01). "تحولات کالبدی آرامگاه امامزاده عبدالله شوشتر نمودی از معماری ایرانی در گذر از دوره سلجوقی -خوارزمشاهی به دوره ایلخانی". معماری و شهرسازی ایران. 22 (12): 303–318.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help) - ↑ «روح معماری زیگورات ایلامی در کالبد بناهای تاریخی لرستانات – ولات | سایت شخصی نورعلی مرادی بئوار الیما». دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۵.
- ↑ احمدی, عباسعلی; احمدی‌سیاهپوش, امین (1400-07-01). "تحولات کالبدی آرامگاه امامزاده عبدالله شوشتر نمودی از معماری ایرانی در گذر از دوره سلجوقی -خوارزمشاهی به دوره ایلخانی". معماری و شهرسازی ایران. 22 (12): 303–318.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help) - ↑ «پژوهشی در گنبد های اورچین خوزستان از دیدگاه باستان شناسی». www.virascience.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۵.
- ↑ «مقاله نشریه: سیر تکامل گنبد اورچین بر اساس عوامل موثر در شکل گیری یک نماد معماری». جویشگر علمی فارسی (علم نت). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۵.