کاتوزیان یا کاتوزی نام یکی از طبقات اجتماعی چهارگانهٔ ایران قدیم است و صنف عابد و پارسا را گویند. در شاهنامه جمشید طوایف را چهار قسمت کرد، گروه اوّل را کاتوزی نامید و گفت که در کوه‌ها و غارها مسکن کنند و به عبادت خدا و کسب علوم مشغول باشند. طبقه دوم را نیساری خواند و گفت سپاهی‌گری بیاموزند و طبقه سوم را نسودی نام نهاد و حکم کرد که کشت و زرع کنند، طبقه چهارم را اهنوخوشی لقب داد و گفت به انواع حرفه‌ها بپردازند. فردوسی گوید :

کاتوزیان
مغان یا آثروان
اطلاعات کلی
ز هر پیشه در انجمن گرد کردبدین اندرون سال پنجاه خورد
گروهی که کاتوزیان خوانیشبه رسم پرستندگان خوانیش
جدا کردشان از میان گروهپرستنده را جایگه کرد کوه
بدان تا پرستش بود کارشاننوان پیش روشن جهاندارشان[۱]

ریشه کاتوزیان

ویرایش

نوشته‌اند کاتوزیان جمع کاتوزی است. به احتمال ضعیف آتوربان را متصل نوشته‌اند و اشتباهاً کاتوزیان نیز خوانده شده‌است،[۲] فرضیهٔ محتمل‌تر ممکن است آثروانان باشد این صنف علاوه بر آذربانی یا همان حافظان آتش، وظیفه دیگرشان قرائت آیات اوستا (گاثاها) در کنار آتش مقدس بود.

منابع

ویرایش
  • حسین، الهی قمشه‌ای (۱۳۸۶). شاهنامه فردوسی. ترجمهٔ ناهید فرشادمهر. تهران: نشر محمد. شابک ۹۶۴-۵۵۶۶-۳۵-۵.
  • اوشیدری، جهانگیر. دانشنامهٔ مزدیسنا، واژه نامهٔ توضیحی آیین زرتشت. تهران: نشر مرکز، ۱۳۷۱، شابک ‎۹۶۴−۳۰۵−۳۰۷−۵

پانویس

ویرایش
  1. شاهنامه. جلد اوّل. جمشید، ص ۸
  2. دانشنامهٔ مزدیسنا، ص ۳۸۵