کشاورزی نوبتی
کشاورزی نوبتی یا کشاورزی متناوب یکی از روشهای کشت و کار در اراضی موقت است که زمینی که معمولاً از طریق روش بریدن و سوزاندن از جنگل جدا شده، بعد از استفاده برای کشاورزی، برای بازگشت به وضعیت سبزینگی طبیعی پیشین رها میشود.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Jhum.jpg/220px-Jhum.jpg)
در کشاورزی نوبتی به خاک فرصت کافی برای تجدید قوا داده میشود و در این میان گیاهان طبیعی مجدداً به صورت خودبخودی رشد میکنند. گاهی دورههای غیر کاشت را بحالت آیش باقی میگذارند و هیچگونه زراعتی انجام نمیدهند. اراضی رها شده پس از مدت معینی دوباره پاکسازی میگردند و تحت کاشت گیاهان اهلی واقع میشوند. دوره کشت و کار معمولاً زمانی به پایان میرسد که نشانههایی از تخلیه عناصر غذایی قابل دسترس گیاهان و غلبه علفهای هرز در خاک دیده شوند. دورههای کشت و کار معمولاً کوتاهتر از دورههای استراحت تحت آیش بمنظور بازیابی حاصلخیزی میباشند.
کشتزارهای تحت آیش نیز بدون تولید محسوب نمیشوند بلکه از گیاهان رویش یافته جهت تهیّه حصار مزارع و خانهها، ساختمان سازی، سوخت، تهیه کاهگِل، ریسمان، پوشاک، ابزار، وسایل حمل و داروهای گیاهی بهره میگیرند. گاهی اقدام به کاشت درختان میوه و آجیلی در اراضی تحت آیش مینمایند و بدینگونه آنها را در ضمن سالهای استراحت به باغهای میوه تبدیل میسازند بنابراین اینگونه اراضی در ضمن سالهای آیش تراشیده و سوزانده نمیشوند. بسیاری از گونههای گیاهی که در دورهٔ رهاسازی اراضی رشد مییابند، از توانایی تثبیت ازت برخوردارند. رشد گیاهان در دوره آیش باعث جذب پرندگان و حیوانات وحشی میشود و زمینهٔ شکار را برای ساکنان منطقه فراهم میسازد. این گیاهان همچنین از فرسایش خاک سطحی در اراضی مرتفع و شیبدار میکاهند و با جذب عناصر غذایی از اعماق خاک باعث آزادسازی آنها در خاک سطحی میگردند.
پیشینه
ویرایشدر مناطق محدودی از جزایر اقیانوس آرام از جمله «فیجی» و «هاوایی» به نمونههایی از فرسایش خاک برخورد میکنیم بطوریکه نشاندهنده استفاده از کشاورزی نوبتی در اراضی شیبدار میباشند. خاکها از شیبها شسته میشوند و در ته درّهها به عنوان آبرفتهای لجنی غنی از مواد حاصلخیز رسوب مییابند. اینگونه محیطهای جدید باعث توسعه کشتزارهای متراکم و آبیاری شونده میگردند که نشانگر تحوّل کشاورزی نوبتی به کشاورزی متراکم یا فشرده هستند. این موضوعات مرتبط با رشد جمعیت و بهبود مدیریت اراضی محسوب میشوند و اصولاً مبتنی بر کاشت سیب زمینی شیرین قرار دارند.[۱]
اولین نوشتجات در مورد اثرات تخریبی کشاورزی نوبتی بر جنگلهای جنوب اروپا در هزاره اوّل پس از میلاد در داستانهای تاریخی «هومر»، «توسیدید» و «افلاطون» و همچنین کتاب جغرافی «استرابو» آمدهاست. طبق نوشتجات از جنگلها برای کشتیسازی بهرهبرداری میشد، شهرها سریعاً توسعه مییافتند، کارخانجات چلیکسازی، زغال و قطران ظهور مییافتند و اراضی پاکسازی شده به کشاورزی تخصیص داده میشدند.[۲]
کشاورزی نوبتی به عنوان شکلی از کشاورزی باثبات و زیستپذیر در بسیاری از نقاط اروپا و شرق سیبری تا قرن نوزدهم جریان داشت و حتی در برخی نقاط تا قرن بیستم استمرار یافت.
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ Anderson, A. (1997) Prehistoric Polynesian impact on the New Zealand environment: Te Whenua Hou. Historical Ecology in the Pacific Islands: Prehistoric Environmental and Landscape Change (eds. Kirch, P. V. and Hunt, T. L.) Yale University Press, New Haven and London, 271-283.
- ↑ Darby, H. C. (1956) The clearing of the woodland of Europe. Man's Role in Changing the Face of the Earth(ed. Thomas, W. L.) The University of Chicago Press, Chicago and London, 183-216.
- مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «Shifting cultivation». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی، بازبینیشده در ۴ اکتبر ۲۰۱۶. (بخشهایی از ترجمه از ویکیپدیای انگلیسی از دروس اسماعیل پورکاظم؛ مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی گیلان)