ویکی‌پدیا

کوالا لامپور

پایتخت مالزی
(تغییرمسیر از کوالالامپور)

کوالا لامپور (به مالایی: Kuala Lumpur) (مخفف انگلیسی: KL) پایتخت و یکی از قلمروهای فدرال مالزی است. این شهر بزرگترین شهر مالزی است که مساحتی بالغ بر ۲۴۳ کیلومترمربع را پوشش می‌دهد و جمعیت سال ۲۰۲۴ آن، شمار ۲،۰۷۵،۶۰۰ نفر بوده‌است.[۸] کوالالامپور بزرگ، که با نام دره کلانگ نیز شناخته می‌شود، یک منطقه کلان‌شهری با ۸٫۸ میلیون نفر جمعیت بنابر آمار سال ۲۰۲۴ است. این منطقه ازنظر جمعیت و توسعه اقتصادی، یکی از سریع‌ترین مناطق شهری درحال رشد در جنوب‌شرق آسیا است. ناحیهٔ سیاسی و حکومتی کوالالامپور، شهر پوتراجایا است.

کوالا لامپور
پایتخت فدرال
قلمروی فدرال کوالا لامپور
Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur
دورنمای کی‌ال‌سی‌سی در شب
بوکیت بینتانگ
خیابان پتالینگ
میدان مردکا
مسجد نگارا
ایستانا نگارا
یادبود ملی
پرچم کوالا لامپور
پرچم
نشان رسمی کوالا لامپور
مهر
نشان کوالا لامپور
نشان
شعار: 
Dewan Bandaraya Kuala Lumpur
سرود: Maju dan Sejahtera
Map
کوالا لامپور در مالزی واقع شده
کوالا لامپور
کوالا لامپور
کوالا لامپور در آسیا واقع شده
کوالا لامپور
کوالا لامپور
مختصات: ۰۳°۰۸′۵۲″ شمالی ۱۰۱°۴۱′۴۳″ شرقی / ۳٫۱۴۷۷۸°شمالی ۱۰۱٫۶۹۵۲۸°شرقی / 3.14778; 101.69528
مناطق اداری
فهرست
بنیان‌نهاده۱۸۵۷ میلادی[۱]
وضعیت شهرییکم فوریه ۱۹۷۲
تبدیل به صلاحیت قضایی فدرالیکم فوریه ۱۹۷۴
حکومت
 • نوعقلمروی فدرال
با دولت محلی
 • نهادتالار شهری کوالا لامپور
 • شهردارمیمونه محمد شریف
نماینده فدرالپارلمان مالزی
 • کرسی‌های دوان راکیات۱۱ از ۲۲۲ (۵٫۰٪)
 • کرسی‌های دوان نگارا۲ از ۷۰ (۲٫۹٪)
مساحت
[۲]
 • پایتخت فدرال۲۴۳ کیلومتر مربع (۹۴ مایل مربع)
 • شهری
۱٬۹۴۰ کیلومتر مربع (۷۵۰ مایل مربع)
 • کلان‌شهری
۲٬۲۴۳٫۲۷ کیلومتر مربع (۸۶۶٫۱۳ مایل مربع)
ارتفاع
[۳]
۶۳ متر (۲۰۷ فوت)
بیشترین ارتفاع
(بوکیت دیندینگ)
۳۰۲ متر (۹۹۱ فوت)
جمعیت
 (۲۰۲۴)[۴]
 • پایتخت فدرال۲٬۰۷۵٬۶۰۰ نفر
 • رتبهنخست
 • شهری
۸٬۴۳۰٬۷۷۵ نفر
 • کلان‌شهری
[۵]
۸٬۸۱۵٬۶۳۰ نفر
 • تراکم کلان‌شهری۲٬۷۰۸/کیلومتر مربع (۷۰۱۰/مایل مربع)
تولید ناخالص داخلی (۲۰۲۳)[۶]
 • پایتخت فدرال۲۷۷٫۵۲ میلیارد رینگیت
 • کلان‌شهر۷۲۷٫۷۹ میلیارد رینگیت
شاخص شهری
 • شاخص توسعه انسانی (۲۰۲۳)۰٫۸۹۰ (بسیار بالا) (نخست)[۷]
منطقهٔ زمانییوتی‌سی +۸ (زمان استاندارد مالزی)
کد پستی
۵۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰
زمان خورشیدی میانگینUTC+6:46:46
پیش‌شماره تلفن۰۳
پلاک خودروV و W (به‌جز تاکسی‌ها)
HW (تنها برای تاکسی‌ها)
ISO 3166-2MY-14
زبان رسمیانگلیسی، مالایی
وبگاهwww.dbkl.gov.my

این شهر یکی از سه قلمرو فدرال مالزی به حساب می‌آید که مستقیماً زیرنظر دولت اداره می‌شود. کوالالامپور و مناطق اطراف آن به‌عنوان منطقه‌ای مستقل در دل ایالت سلانگور قرار دارند.

ریشه‌شناسی

ویرایش
 
نمایی از شهر کوالا لامپور

کوالا لامپور در زبان مالایی به معنی، دهانه رودخانه گل‌آلود، می‌باشد. کوالا، به معنی مکانی است که دو رودخانه به هم می‌پیوندند یا یک پای رود، و لامپور به معنی گل آلود است. اشاره شده است که این نامگذاری بعد از نام سانگای لامپور (رود گل‌آلود) انجام گردیده است. در سال ۱۸۲۰ سانگای لامپور مهم‌ترین محل تولید قلع در بالای رود کلانگ بود. هرچند ریشه این نامگذاری به خاطر این نبود: کوالا لامپور در محل تلاقی رود گومباک و رود کلانگ قرار دارد، و بنابراین بهتر بود کوالا گومباک نام‌گذاری می‌گردید، به علت اینکه کوالا معمولاً به بعد از این که رودی به رود بزرگ‌تری یا دریا می‌پیوندد گفته می‌شود.

تاریخچه

ویرایش

سالهای اولیه

وابستگی تاریخی

  سلانگور ۱۸۵۷–۱۹۷۴
الگو:Country data Federated Malay States ۱۸۹۵–۱۹۴۲; ۱۹۴۵–۱۹۴۶
  امپراتوری ژاپن ۱۹۴۲–۱۹۴۵
  Malayan Union ۱۹۴۶–۱۹۴۸
  فدراسیون مالایا ۱۹۳۸–۱۹۶۳
  مالزی ۱۹۶۳–اکنون

برخی افراد مطرح کرده‌اند که کوالالامپور توسط رئیس مالایی شهر کلانگ، راجا عبدالله ایجاد شد که معدنچی‌های چینی را برای دائر کردن معادن قلع در سال ۱۸۵۷ به این منطقه فرستاد،[۹] هر چند به خاطر اینکه قبل از آن در دهه ۱۸۲۰، کوچگاه‌های احتمالی در محل تلاقی رود گومباک-کلانگ وجود داشت، معلوم نیست اولین ساکنان آن، چه کسانی بودند.[۱۰] معدنچیان چینی در دهه ۱۸۴۰ در منطقه رود سلانگور، به فاصله حدود ۱۶ کیلومتر (۱۰ مایل) از سمت شمال کوالالامپور امروزی، [۱۱] مشغول استخراج قلع بودند و افرادی از قوم ماندایلینگ سوماترایی به رهبری راجا اصل (Raja Asal) و سوتان پواسا (Sutan Puasa) تا قبل از سال ۱۸۶۰ در ناحیه اولو کلانگ مشغول استخراج و داد و ستد قلع بودند، احتمال دارد سوماترایی‌ها در یک چهارم ابتدایی قرن نوزده یا شاید زودتر از آن، در بخش بالای رود کلانگ سکونت داشته‌اند.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۰] کوالالامپور در ابتدا، یک دهکده بسیار کوچک شامل چند خانه و مغازه بود که در محل تلاقی رود گومباک (سونگای گومباک) و رود کلانگ (سونگای کلانگ) قرار داشت. کوالالامپور در حدود سال ۱۸۵۷،[۱۵] هنگامی به شهر تبدیل شد که راجا عبدالله بن راجا جعفر با کمک برادرش، راجا جمعه از شهرک لوکوت، سرمایه لازم برای استخدام معدنکاران چینی شهرک لوکوت در جهت گشایش و راه‌اندازی معادن جدید قلع را از تاجران چینی ایالت ملاکا جمع‌آوری کردند.[۱۶][۱۷] معدنچیان به کوالالامپور رسیدند و پیاده تا آمپانگ رفتند و در آنجا اولین معدن را راه‌اندازی کردند.[۱۸] کوالالامپور دورترین مکان رود کلانگ بود که با قایق به راحتی می‌شد تدارکات را انجام داد و به همین خاطر تبدیل به مکان خدمت‌دهی جهت جمع‌آوری و توزیع برای معادن قلع شد.[۱۹][۱۵]

با وجود تلفات فوتی زیاد به خاطر اوضاع مالاریا در جنگل، معادن آمپانگ موفقیت‌آمیز بودند و اولین محموله قلع در سال ۱۸۵۹ ارسال شد.[۱۹] در آن زمان، سوتان پواسا (Sutan Puasa) همانگاه در نزدیکی آمپانگ در حال تجارت بود. دو تاجر از لوکوت به نام هیو سیو (Hiu Siew) و یاپ اَ شی (Yap Ah Sze) وارد کوالالامپور شدند و مغازه‌هایی را برای فروش مایحتاج معدنچیان در قبال دریافت قلع راه‌اندازی کردند.[۲۰][۲۱] شهرک به خاطر استخراج قلع شکل گرفت و در حول میدان بازار قدیم (مِدان پاسار) رو به گسترش گذاشت و جاده‌ها به سمت آمپانگ و همچنین پودو و باتو (نام جاده‌ها بر حسب مقصد گذاشته شد: جاده آمپانگ، جاده پودو و جاده باتو) ایجاد شد که معدنچیان مبادرت به ساکن شدن در آنها کرده بودند، پتالینگ استریت و دامانسارا هم در همین دسته قرار داشتند.[۲۲] معدنچیان دسته‌هایی را شکل دادند[۲۳] و در این دوره باندها، به ویژه در گروه کوالالامپور و کانچینگ در بیشتر موارد جهت کنترل بهترین معادن قلع، مکرراً با هم به نزاع می‌پرداختند.[۲۴] توسط رئیس مالایی به رهبران جامعه چینی عنوان کاپیتان چینی اعطاء شد و هیو سیو، تاجر قدیمی چینی به عنوان اولین کاپیتان چینی کوالالامپور دست یافت.[۲۵] عنوان سومین کاپیتان چینی کوالالامپور، در سال ۱۸۶۸ به یاپ اَ لوی (Yap Ah Loy) اهداء گردید.[۱۰]

از اشخاص مهم مالایی در دوران اولیه شکل‌گیری کوالالامپور از جمله حاجی محمد طاهر است که لقب داتو داگانگ (رئیس التجار) به او اعطاء شد.[۱۳] قوم مینانگ‌کابائو از سوماترا، گروه مهم دیگری بود که به ایجاد مزرعه و تجارت تنباکو در این ناحیه مبادرت ورزیدند.[۲۶] از جمله افراد شاخص این قوم، سردمدار آنها داتو ساتی عثمان عبدالله[۲۷] و حاجی محمد طیب، که در دوران اولیه توسعه کامپونگ بارو دست‌اندرکار بود، می‌باشند.[۲۸][۲۹] این قوم همچنین دارای افراد مهم اجتماعی-مذهبی بودند که به عنوان نمونه می‌توان از عثمان بن عبدالله که اولین قاضی در کوالالامپور بود، و نیز محمد نور بن اسماعیل نام برد.[۳۰]

آغاز کوالالامپور مدرن

 
بخشی از نمای پانوراما از کوالالامپور حدود سال ۱۸۸۴. در سمت چپ پادانگ است. ساختمان‌ها، قبل از اینکه مقرراتی توسط سوئتنهام در سال ۱۸۸۴ وضع شود مبنی بر اینکه لزوماً ساختمان‌ها باید از آجر و کاشی ساخته شوند، از چوب و آتاپ ساخته شده بودند. ظاهر کوالالامپور طی چند سال بعد، به خاطر وضع قوانین ایجاد ساختمان به سرعت تغییر کرد.

کوالالامپور در ابتدا شهرکی کوچک بود که از مشکلات سیاسی اجتماعی زیادی رنج می‌برد، ساختمان‌ها از چوب و آتاپ ساخته شده بودند. خانه و بناها مستعد آتش‌سوزی بودند و به خاطر فقدان سیستم بهداشت مناسب، فضای شهر را انواع بیماری آزار می‌داد. شهر همچنین به خاطر موقعیت مکانی‌اش از تهدید دائمی سیل در عذاب بود. شهر به خاطر کنترل درآمد معادن قلع گرفتار جنگ داخلی سلانگور شد. یاپ اَ لوی با تنکو کُدین (Tengku Kudin) و انجمن مخفی‌های سان (Hai San) متحد شد و در مقابل انجمن مخفی رقیب به نام گی هینگ کونگ‌سی (Ghee Hin Kongsi) که با راجا مهدی متحد شده بودند، به نزاع پرداختند.[۳۱] راجا اصل (Raja Asal) و سوتان پواسا طرف راجا مهدی را گرفتند و در سال ۱۸۷۲، کوالالامپور به تصرف درآمد و در آتش کامل سوخت. یاپ به کلانگ گریخت و در آنجا نیروی جنگی دیگری گردآوری کرد و با کمک جنگجویانی از پاهانگ راجا مهدی را شکست داد و در ماه مارس ۱۸۷۳، کوالالامپور را دوباره به تصرف خود درآورد.[۲۴] جنگ و سایر پس‌روی‌ها، همچون افت قیمت قلع به رکود منجر شد. شیوع گسترده وبا، باعث گریختن بسیاری از اینجا شد. رکود تا اواخر سال ۱۸۷۹ ادامه یافت که در این هنگام به علت افزایش قیمت قلع، شهر توانست خود را بازیابی کند.[۱۵] در اواخر سال ۱۸۸۱، بعد از آتش‌سوزی در ماه ژانویه که سراسر شهر را نابود کرد، گرفتار سیل شدیدی شد. شهر چند مرتبه تحت بازسازی قرار گرفت و رونقی دوباره یافت که این امر تا حد زیادی به خاطر تلاش‌های یاپ اَ لوی بود.[۳۲][۳۳] یاپ همراه با فرانک سوئتنهام، که در سال ۱۸۸۲ به عنوان وزیر مقیم منصوب شده بود، دو شخصیت مهم در دوره اولیه شکل‌گیری کوالالامپور بودند ضمن اینکه سوئتنهام نقش بسزایی در رشد و توسعه سریع و تبدیل کوالالامپور به مرکز شهری بزرگ داشت.[۳۴]

 
ادارات دولتی ایالات فدرال مالایا (ساختمان سلطان عبدالصمد کنونی) رو به روی پادانگ، حدود سال ۱۹۰۰

چینی‌ها و مالایی‌های اولیه، در امتداد کناره رود کلانگ ساکن شدند. چینی‌ها عمدتاً در اطراف مرکز تجاری میدان مارکت (Market Square) سکنی گزیدند. مالایی‌ها و بعد مسلمانان و چتیارهای هندی در ناحیه جاوا استریت، جالان تون پراک کنونی ساکن شدند. در سال ۱۸۸۰، مدیریت استعماری مرکز ایالت سلانگور را از کلانگ به کوالالامپور که از نظر استراتژیک مفیدتر بود، انتقال داد و ویلیام بلومفیلد داگلاس مقیم بریتانیا تصمیم گرفت تا اداره‌های دولتی و محل‌های سکونت در غرب رودخانه قرار گیرد. دفاتر حکومتی و اداره کل جدید پلیس در بوکیت امان ساخته شد و پادانگ در آغاز برای آموزش پلیس ایجاد شد.[۳۵] پادانگ که اکنون به میدان مردکا معروف است، مدتی بعد هنگامی که دفاتر حکومتی استعماری در سال ۱۸۹۷ به ساختمان سلطان عبدالصمد منتقل شد به مرکز اداره‌های مدیریتی بریتانیا تبدیل شد.[۳۳]

فرانک سوئیتنهام با گماشته شدن به عنوان مقیم بریتانیا، با پاکسازی خیابان‌ها مبادرت به اصلاح و بهبود چهره شهر کرد. او همچنین در سال ۱۸۸۴ تصریح کرد که ساختمان‌ها باید از آجر و کاشی ساخته شود تا کمتر قابل اشتعال باشد و شهر با خیابان‌های عریض‌تر مورد نوسازی قرار گیرد تا خطر آتش‌سوزی کاهش یاید.[۳۴][۳۶] کاپیتان یاپ اَ لوی، یک قطعه زمین بزرگ که اکنون به نام بریکفیلدز خوانده می‌شود، از املاک خریداری کرد تا کارخانه تولید آجر را برای نوسازی کوالالامپور راه‌اندازی کند.[۳۷] ساختمانهایی که با آتاپ ساخته شده بود تخریب گشت و ساختمانهای ساخته شده با آجر و کاشی جایگزین آن شد و بسیاری از ساختمان‌های آجری جدید دارای یک پیاده‌رو پنج فوتی و درودگری چینی (Chinese carpentry work) بودند. این امر باعث شد این ناحیه دارای معماری متمایز ترکیبی خانه‌مغازه (shop house) گردد. کاپیتان یاپ اَ لوی راه‌های دسترسی را گسترش داد، معادن قلع را توسط مسیرهای شریانی اصلی جاده آمپانگ، جاده پودو و پتالینگ استریت کنونی به شهر مرتبط کرد.[۳۸] به عنوان کاپیتان چینی، قدرت زیادی در حد رهبران جامعه مالایی در دست داشت. اصلاحات قانون انجام گرفت و مقررات حقوقی جدید به مجمع ارائه شد. یاپ ریاست دادگاه دعاوی کوچک را بر عهده داشت. با شش نفر نیروی پلیس قادر بود حاکمیت قانون را برقرار کند و زندانی بسازد که شصت زندانی را در خود جای می‌داد. یاپ اَ لوی همچنین اولین مدرسه کوالالامپور و یک آسیاب تاپیوکا (tapioca mill) بزرگ در پتالینگ استریت، جایی که سلطان عبدالصمد به آن علاقه داشت، ساخت. ساخت یک خط راه‌آهن میان کوالالامپور و کلانگ توسط سوئیتنهام آغاز شد و در سال ۱۸۸۶ تکمیل گشت. جمعیت از ۴٬۵۰۰ نفر در سال ۱۸۸۴ به ۲۰٬۰۰۰ نفر در سال ۱۸۹۰ افزایش یافت.[۱۵] با روند افزایشی توسعه در دهه ۱۸۸۰، فشار بر بهداشت، دفع زباله و اقدامات سلامتی بیشتر می‌شد. در روز ۱۴ مه ۱۸۹۰، یک هیئت امور بهداشت ایجاد شد که مسئولیت بهداشت، مرمت و نگهداری جاده، روشنایی خیابان و برخی وظایف دیگر را بر عهده داشت. در نهایت در سال ۱۹۴۸، این امور به شورای شهر کوالالامپور تأسیس شده، محول شد.[۳۹] در سال ۱۸۹۶، کوالالامپور به عنوان پایتخت ایالات فدرال مالایا تازه تأسیس، انتخاب گردید.[۴۰]

قرن بیستم_اکنون

 
تعدادی خانه‌مغازه در خیابانی در کوالالامپور، حدود ۱۹۱۵–۱۹۲۵

کوالالامپور در قرن بیستم به‌طور قابل ملاحظه‌ای گسترش پیدا کرد. در حالیکه مساحت آن در سال ۱۸۹۵ بالغ بر ۰٫۶۵ کیلومترمربع (۰٫۲۵ مایل‌مربع) بود ولی در سال ۱۹۰۳ به ۲۰ کیلومترمربع (۷٫۷ مایل‌مربع) و در سال ۱۹۲۴ به ۵۲ کیلومترمربع (۲۰ مایل‌مربع) رسید. هنگامی که در سال ۱۹۴۸ به وضعیت شهری تبدیل شد مساحت آن به ۹۳ کیلومترمربع (۳۶ مایل‌مربع) گسترش پیدا کرده بود و در سال ۱۹۷۴، هنگامی که به قلمرو فدرال تبدیل شد مساحت آن ۲۴۳ کیلومترمربع (۹۴ مایل مربع) بود.[۴۱][۴۲]

توسعه صنعت کائوچو در سلانگور که به خاطر تقاضا در بخش لاستیک وسایل نقلیه در اوایل قرن بیستم تقویت شده بود منجر به رونق گردید و جمعیت کوالالامپور از ۳۰٬۰۰۰ نفر در سال ۱۹۰۰ به ۸۰٬۰۰۰ نفر در سال ۱۹۲۰ افزایش یافت.[۴۳] فعالیت‌های تجاری در کوالالامپور در حد وسیعی توسط تاجران چینی همچون لو یو (Loke Yew)، ثروتمندترین و با نفوذترین فرد چینی در آن زمان در کوالالامپور، انجام می‌گرفت. رشد صنعت کائوچو منجر به ورود وسیع سرمایه خارجی و مزرعه داران بزرگ شد، ضمن اینکه شرکت‌ها و صنایع جدید در کوالالامپور تأسیس گردید و شرکت‌هایی که از قبل در مکان‌های دیگری مستقر بودند در اینجا حضور پیدا کردند.[۴۳]

 
نیروهای ژاپنی در جنگ‌جهانی دوم در حال پیشروی در یکی از خیابان‌های کوالالامپور، دسامبر ۱۹۴۱

در روز ۱۱ ژانویه ۱۹۴۲ طی جنگ جهانی دوم، کوالالامپور به اشغال نیروهای نظامی امپراتوری ژاپن درآمد. هر چند در طی نبرد خسارت اندکی به شهر وارد شد ولی اشغال شهر در زمان جنگ باعث تلفات انسانی قابل توجهی شد و تنها طی چند هفته از اشغال شهر توسط نیروهای ژاپنی، ۵٬۰۰۰ چینی در کوالالامپور کشته شده و هزاران هندی به عنوان بیگاری برای کار در ساخت راه‌آهن برمه فرستاده شدند که بسیاری از آنها در آنجا جان باختند.[۴۴] ژاپنی‌ها تا روز ۱۵ اوت ۱۹۴۵، هنگامی که سیشیرو ایتاگاکی، فرمانده کل ارتش منطقه هفتم در سنگاپور و مالزی، به دنبال بمباران اتمی هیروشیما و ناگاساکی تسلیم ژاپن را به زمامداران بریتانیا اعلام کرد، شهر را در اشغال خود داشتند.[۴۵]

 
نقشه کوالالامپور در سال ۱۹۵۱

اولین انتخابات شورای شهر کوالالامپور در روز ۱۶ فوریه ۱۹۵۲ برگزار شد. کاندیداهای یک اتحاد خلق‌الساعه (ad hoc)، که بین حزب مالایی آمنو و حزب چینی انجمن چینی‌های مالزی شکل گرفته بود، اکثریت کرسی‌ها را به دست آورد و همین امر منجر به ایجاد حزب اتحاد (Alliance Party) (بعد باریسان ناسیونال) گردید.[۴۶] در روز ۳۱ اوت ۱۹۵۷، فدراسیون‌مالایا استقلال خود را از حکومت بریتانیا کسب کرد.[۴۷] پرچم بریتانیا به پایین کشیده شد و در نیمه شب ۳۰ اوت ۱۹۵۷،[۴۸] برای اولین بار پرچم مالایا در پادانگ برافراشته شد، در صبح روز ۳۱ اوت، در ورزشگاه مردکا مراسم اعلام استقلال توسط اولین نخست‌وزیر مالایا، تونکو عبدالرحمان برگزار شد. کوالالامپور بعد از تاسیس مالزی در روز ۱۶ سپتامبر ۱۹۶۳، همچنان به عنوان پایتخت باقی ماند. جمعیت کوالالامپور از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۸ به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافت به نحوی که هر ۱۳ سال دو برابر شد.[۴۹]

کوالالامپور در طول زمان شاهد چند آشوب مدنی بوده است. بدترین آشوب در تاریخ مالزی، در روز ۱۳ مه ۱۹۶۹ هنگامی که آشوب‌های اختلاف نژادی به‌طور ناگهانی در کوالالامپور آغاز شد، اتفاق افتاد.[۵۰] این آشوب که به رخداد ۱۳ مه هم نامیده می‌شود، کشمکش خشونت‌آمیزی بین مردم جامعه مالایی و چینی‌ها را دربر گرفت و دلیل آن نارضایتی مالایی‌ها از وضعیت سیاسی اجتماعی خود در آن دوران بود. طبق آمار رسمی،[۵۰] در این آشوب‌ها ۱۹۶ نفر کشته شدند و منجر به تغییرات عمده در سیاست اقتصادی کشور در جهت بهبود و در اولویت قرار دادن توسعه اقتصاد مالایی نسبت به سایر قومیت‌ها شد.

شهر، قلمرو فدرال، کوالالامپور بزرگ

 
نمای شهر کوالالامپور در دهه ۱۹۸۰ قبل از اینکه کی‌ال‌سی‌سی ساخته شود. برج پتروناس و پارک کی‌ال‌سی‌سی در سال ۱۹۹۸، جایگزین مسیر مسابقه اسبدوانی در پیش‌زمینه تصویر شده‌اند.[۵۱]

کوالالامپور در روز ۱ فوریه ۱۹۷۲ وضعیت شهری را کسب کرد،[۵۲][۵۳] و اولین کوچگاه در مالزی بود که بعد از استقلال این وضعیت به آن اعطاء گردید. مدتی بعد در روز ۱ فوریه ۱۹۷۴، کوالالامپور به وضعیت قلمرو فدرال تبدیل شد.[۵۴] قلمرو کوالالامپور با افزودن نواحی اطراف به ۹۶ مایل مربع گسترش یافت. سلانگور، کوالالامپور را واگذار کرد تا به صورت مستقیم توسط دولت مالزی اداره شود، و بعد از اینکه شهر شاه عالم در سال ۱۹۷۸ به عنوان مرکز جدید ایالت سلانگور اعلام گردید، کوالالامپور از جایگاه مرکز سلانگور کنار گذاشته شد.[۵۵]

در روز ۱۴ مه ۱۹۹۰، کوالالامپور یکصدمین سالگرد شورای محلی را جشن‌گرفت. پرچم کوالالامپور قلمرو فدرال و سرود آن معرفی شدند. در روز ۱ فوریه ۲۰۰۱، پوتراجایا قلمرو فدرال و نیز مقر دولت فدرال اعلام شد.[۵۶] با این وجود، کوالالامپور همچنان وظایف قانونگذاری را در خود نگه داشت و مکان یانگ دی‌پرتوان آگونگ (پادشاه مشروطه) باقی ماند.[۵۷]

 
کوالا لامپور سیتی سنتر (کی‌ال‌سی‌سی) در سال ۲۰۲۰

از دهه ۱۹۹۰ به بعد، گسترش‌های عمده شهری در کلانگ والی، ناحیه کلان‌شهر کوالالامپور را گسترده کرد.[۵۸][۵۹] این ناحیه که به کوالالامپور بزرگ شناخته می‌شود از قلمرو فدرال کوالالامپور به سمت غرب تا پورت کلانگ، از سمت شرق تا حاشیه کوه‌های تی‌تی‌وانگسا و همچنین به سمت شمال و جنوب گسترش پیدا کرد. این ناحیه، شهر و شهرک‌های دیگری که از لحاظ امور اجرایی مجزا هستند همچون کلانگ، شاه عالم، پوتراجایا و برخی دیگر را دربر گرفته است[۶۰][۶۱] و توسط سیستم حمل و نقل یکپارچه کلانگ والی به آن خدمت رسانی می‌شود. طرح‌های قابل توجهی که در خود کوالالامپور انجام گرفت از جمله کوالا لامپور سیتی سنتر در حوالی جالان آمپانگ و برج‌های دوقلوی پتروناس است که در دورانی بلندترین آسمان‌خراش جهان بود.[۶۲]

جغرافیا

ویرایش
مقالهٔ اصلی: جغرافیای کوالا لامپور
 
نمای ماهواره‌ای از کلانگ والی یا کوالالامپور بزرگ

جغرافیای کوالالامپور با کلانگ والی (دره کلانگ) بسیار بزرگ مشخص شده است که سرحدات آن کوه‌های تی‌تی‌وانگسا در سمت شرق، تعدادی رشته‌کوه کوچک در سمت شمال و جنوب، و تنگه ملاکا در سمت غرب است. کوالالامپور یک واژه مالایی است که به معنی «دهانه رودخانه گل‌آلود» می‌باشد و در هم‌ریزگاه رودهای کلانگ و گومباک واقع شده است که به رود سلانگور جاری می‌شوند.[۶۳]

کوالالامپور که در مرکز ایالت سلانگور واقع شده بود، جزو قلمرو حکمرانی ایالت سلانگور قرار داشت. در سال ۱۹۷۴، کوالالامپور از ایالت سلانگور منفک شد تا به عنوان اولین قلمرو فدرال تحت حکمرانی مستقیم دولت فدرال مالزی قرار بگیرد. موقعیت آن در توسعه یافته‌ترین ایالت کرانه غربی شبه‌جزیره مالزی که نسبت به کرانه شرقی دارای زمین‌های هموار ممتد وسیعی‌تری است، کمک کرد تا سریعتر از سایر شهرهای مالزی توسعه پیدا کند.[۶۴] مساحت تحت مدیریت شهرداری بالغ بر ۲۴۳ کیلومتر مربع (۹۴ مایل مربع)[۲] با میانگین ارتفاع ۸۱٫۹۵ متر (۲۶۸ فوت و ۱۰ اینچ) می‌باشد که مرتفع‌ترین نقطه آن بوکیت ناناس با ۹۴ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد.[۶۵]

اقلیم

کوالا لامپور
نمودار اقلیمی (راهنما)
ژفمآمژژآساُند
 
 
۲۲۷
 
۳۳
۲۴
 
 
۱۹۳
 
۳۳
۲۴
 
 
۲۷۰
 
۳۴
۲۵
 
 
۳۰۲
 
۳۴
۲۵
 
 
۲۳۰
 
۳۴
۲۵
 
 
۱۴۶
 
۳۳
۲۵
 
 
۱۶۵
 
۳۳
۲۴
 
 
۱۷۴
 
۳۳
۲۵
 
 
۲۲۰
 
۳۳
۲۴
 
 
۲۸۴
 
۳۳
۲۴
 
 
۳۵۶
 
۳۲
۲۴
 
 
۲۸۱
 
۳۲
۲۴
میانگین بالاترین و پایین‌ترین دما به مقیاس سانتیگراد
بارندگی به مقیاس میلی‌متر


کوالالامپور که از سمت شرق توسط کوه‌های تی‌تی‌وانگسا و از سمت غرب توسط جزیره سوماترا محافظت شده است از بادهای قوی در امان است و دارای اقلیم جنگل‌های بارانی حاره‌ای (سامانه طبقه‌بندی اقلیمی کوپن)، داغ، مرطوب و آفتابی به همراه بارندگی فراوان به ویژه در فصل باد موسمی، از ماه اکتبر تا مارس است. تمایل دما بر این است تا ثابت بماند. بیشینه دما ما بین ۳۲ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد (۹۰ تا ۹۵ درجه فارنهایت) و برخی اوقات بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد (۱۰۰٫۴ درجه فارنهایت)، در حالی که کمینه دما ما بین ۲۳٫۴ و ۲۴٫۶ درجه سانتی‌گراد (۷۴٫۱ و ۷۶٫۳ درجه فارنهایت) است و هیچگاه به پایین‌تر از دمای ۱۷٫۸ درجه سانتی‌گراد (۶۴ درجه فارنهایت) نرفته است.[۶۶][۶۷] به‌طور معمول کوالالامپور سالانه دست‌کم ۲۶۰۰ میلی‌متر (۱۰۰ اینچ) بارش باران دارد، ماه ژوئن تا اوت تا حدودی خشک است ولی حتی در این دوره زمانی بارش باران از ۱۳۱ میلی‌متر (۵٫۲ اینچ) فراتر می‌رود. کوالالامپور به شدت مستعد طوفان تندری و رعد و برق است.

حاکمیت

ویرایش
 
سیتی هال کوالالامپور

کوالالامپور از روز ۱ آوریل ۱۹۶۱ توسط مؤسسه حقوقی انفرادی به نام رئیس مرکز فدرال (Federal Capital Commissioner) مدیریت می‌شد تا اینکه در سال ۱۹۷۲ به وضعیت شهر تبدیل گردید و قدرت اجرایی به لرد شهردار (داتوک بندر) منتقل شد.[۶۸] از آن زمان تا حال حاضر، ۱۴ شهردار منصوب شده‌اند. شهردار کنونی قمرالزمان مت صالح است که از روز ۱۷ آوریل ۲۰۲۳ بر مسند قدرت قرار دارد.[۶۹]

دیدنی‌ها

ویرایش

اقتصاد

ویرایش
 
یک پیاده‌راه مرکز خرید در کنار سنترال مارکت

کوالالامپور و نواحی شهری اطراف آن، صنعتی‌ترین و از لحاظ اقتصادی، سریعترین ناحیه در حال رشد در مالزی را شکل داده‌اند.[۷۰] با وجود جابجایی دستگاه حکومت فدرال به پوتراجایا، برخی سازمان‌های دولتی همچون بانک مرکزی مالزی (National Bank of Malaysia)، کمیسیون شرکت‌های مالزی، کمیسیون اوراق‌بهادار و همچنین بیشتر سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های دیپلماتیک در شهر باقی مانده‌اند.[۷۱] کوالالامپور همچنان عنوان قطب اقتصادی و تجارت کشور را در دست دارد. این شهر مرکز امور مالی، بیمه، املاک، رسانه و هنر در مالزی است. بر اساس ارزیابی اندیشکده شبکه تحقیقاتی جهانی شدن و شهرهای جهان، کوالالامپور تنها جهان‌شهر در مالزی است.[۷۲]

 
مردیکا ۱۱۸ بلندترین ساختمان در جنوب‌شرق آسیا و همچنین از این لحاظ در جهان، بعد از برج خلیفه رتبه دوم را در اختیار دارد.

بورس مالزی در کوالالامپور قرار دارد و یکی از فعالیت‌های اصلی اقتصادی کشور را شکل داده است. در روز ۵ ژوئیه ۲۰۱۳، مقدار بازار سرمایه آن بالغ بر ۵۰۵٫۶۷ میلیارد دلار آمریکا بود.[۷۳] تولید ناخالص داخلی (GDP) برای کوالالامپور در سال ۲۰۰۸ مقدار ۷۳٬۵۳۶ میلیون رینگیت مالزی با میانگین نرخ رشد سالانه ۵٫۹ درصد برآورد شده بود.[۷۴][۷۵] در سال ۲۰۱۵، تولید ناخالص داخلی به ۱۶۰٬۳۸۸ میلیون رینگیت مالزی رسید که ۱۵٫۱ درصد از مجموع تولید ناخالص داخلی مالزی را تشکیل داد.[۷۶] در سال ۲۰۱۳، تولید ناخالص داخلی سرانه کوالالامپور ۷۹٬۷۵۲ رینگیت مالزی با میانگین نرخ رشد سالانه ۵٫۶ درصد،[۷۷] و در سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۹۴٬۷۲۲ رینگیت مالزی بود.[۷۶] متوسط درآمد ماهانه خانوار در سال ۲۰۱۶ بالغ بر ۹٬۰۷۳ رینگیت مالزی (در حدود ۲٬۲۰۰ دلار آمریکا) با رشد سالانه حدود ۶ درصد بود.[۷۸] بخش خدمات در بر گیرنده امور مالی، بیمه، املاک، خدمات تجاری، کاسبی عمده و خرده فروشی، رستوران و هتل، حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات، خدمات رفاهی، خدمت‌رسانی به افراد و خدمات دولتی بیشترین اجزاء اشتغال را تشکیل داده که ۸۳ درصد از کل اشتغال را باز نمود می‌کنند.[۷۹] ۱۷ درصد باقی مربوط به بخش تولید و ساخت و ساز است.

جمعیت‌شناسی

ویرایش
قومیت‌ها در کوالالامپور – سرشماری ۲۰۲۰[۸۰]
گروه قومی درصد
بومی‌پوترا
 
 ۴۷٫۷٪
چینی‌ها
 
 ۴۱٫۶٪
هندی‌ها
 
 ۱۰٫۰٪
سایر
 
 ۰٫۷٪
جمعیت بر حسب درصد
به جز تبعه خارجی که ۱۰٫۵ درصد از جمعیت کوالالامپور را تشکیل می‌دهند

کوالالامپور در سال ۲۰۲۴ با جمعیتی بالغ بر ۲٫۰۷۶ میلیون نفر در محدوده شهری، پرجمعیت‌ترین شهر مالزی است. این شهر دارای تراکم جمعیتی ۸٬۱۵۷ سکنه در هر کیلومتر مربع (۲۱٬۱۳۰ سکنه در مایل مربع) بوده و پرجمعیت‌ترین منطقه اداری در مالزی است.

مردم عادی ناهمگون کوالالامپور شامل سه گروه قومی اصلی کشور است: مالایی‌ها، چینی‌ها و هندی‌ها، هر چند شهر همچنین ترکیب مختلفی از فرهنگ‌ها از جمله اورآسیایی‌ها، کادازان (Kadazans)، ایبان و سایر نژادهای قومی سرتاسر مالزی را در خود دارد.[۷۹][۸۱]

جمعیت‌شناسی در گذر تاریخ

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۸۹۰ ۲۰٬۰۰۰—    
۱۹۰۰ ۳۰٬۰۰۰۵۰٪+
۱۹۳۱ ۱۱۱٬۴۱۸۲۷۱٫۴٪+
۱۹۵۷ ۳۱۶٬۵۳۷۱۸۴٫۱٪+
۱۹۷۰ ۴۵۱٬۲۰۱۴۲٫۵٪+
۱۹۷۴ ۶۱۲٬۰۰۴۳۵٫۶٪+
۱۹۸۰ ۹۱۹٬۶۱۰۵۰٫۳٪+
۱۹۹۱ ۱٬۱۴۵٬۳۴۲۲۴٫۵٪+
۲۰۰۰ ۱٬۳۰۵٬۷۹۲۱۴٪+
۲۰۱۰ ۱٬۵۸۸٬۷۵۰۲۱٫۷٪+
۲۰۲۰ ۱٬۹۸۲٬۱۱۲۲۴٫۸٪+
کوالالامپور در سال ۱۹۷۴ به قلمرو فدرال تبدیل شد.

از لحاظ تاریخی، کوالالامپور عمدتاً شهری چینی بود، اگر چه این اواخر ترکیب بومی‌پوترا به طرز قابل توجهی رشد کرد و آنها اکنون گروه غالب هستند. کوالالامپور در سال ۱۸۷۲ در مجاورت رود کلانگ توسط فرانک سوئیتنهام به عنوان دهکده تماماً چینی توصیف شده است، اگر چه در آن زمان یک محوطه مالایی با حصار چوبی از مدتها قبل در بوکیت ناناس وجود داشت.[۱۳] در سال ۱۸۷۵، به دنبال مداخله مالایی‌های پاهانگ در جنگ داخلی سلانگور که منجر به خاتمه این جنگ گردید، سوئیتنهام در نقشه‌ای که ترسیم کرده بود اقامتگاه‌های مالایی را در نزدیکی ناحیه چینی نشان داده بود. گفته شده بود که در این دوره زمانی، ۱۰۰۰ چینی و ۷۰۰ مالایی در شهر بودند. بسیاری از مالایی‌ها ممکن است بعد از جنگ در کوالالامپور ساکن شده باشند.[۱۳] جمعیت کوالالامپور در سال ۱۸۸۰، هنگامی که مرکز سلانگور گردیده بود به حدود ۳۰۰۰ نفر افزایش یافته بود.[۸۳] بخش قابل توجهی از جمعیت مالایی کوالالامپور در این دوره، شامل مالایی‌هایی بود که بیشتر از روستاهای ملاکا، جهت جذب در ایجاد نیروی پلیس ۲–۳۰۰ نفره توسط بریتانیا، به اینجا آمده بودند و بسیاری از آنها خانواده خود را هم آورده بودند.[۸۴] بسیاری از مالایی‌ها در اصل از سایر جزایر مجمع‌الجزایر مالایی یعنی سوماترا و جاوه بودند. ماندایلینگی‌ها، مینانگ‌کابائوئی‌ها، جاوه‌ای‌ها و بوگیسی‌ها در قرن نوزدهم وارد کوالالامپور شدند، در حالی که آچه‌ای‌ها در اواخر قرن بیستم وارد شدند.[۸۵] در دهه‌های بعد که بازسازی شهر انجام گرفت، جمعیت شهر با ورود تعداد زیادی از مهاجران به‌طور قابل ملاحظه‌ای رشد کرد که بخش بزرگی از آن به خاطر ساخت راه‌آهن کوالالامپور به کلانگ در سال ۱۸۸۶ بود.[۱۵]

زبان و دین

دین در کوالالامپور – سرشماری ۲۰۲۰[۸۰]
دین درصد
اسلام
 
 ۴۵٫۳٪
بودیسم
 
 ۳۲٫۳٪
هندوئیسم
 
 ۸٫۲٪
مسیحیت
 
 ۶٫۴٪
سایر
 
 ۱٫۸٪
بی‌دین
 
 ۶٫۰٪

کوالالامپور دارای تکثر و تنوع مذهبی است. شهر دارای عبادتگاه‌های زیادی است که پذیرای جمعیت چند مذهبی است. عبادت‌های اسلامی بیشتر توسط مالایی‌ها، جوامع مسلمان هندو و تعداد کمی از مسلمانان چینی انجام می‌پذیرد. اعمال مذهبی بودیسم، آیین کنفسیوس و تائوئیسم عمدتاً در بین چینی‌ها انجام می‌گیرد. هندی‌ها طبق معمول به هندوئیسم پایبند هستند. برخی از هندی‌ها و چینی‌ها آیین مسیحیت را پذیرفته‌اند.[۸۶] کوالالامپور یکی از سه منطقه حکومتی است که کمتر از ۵۰ درصد آن مسلمانان خود-شناسی (self-identified) هستند، دو منطقه دیگر پنانگ و ساراواک می‌باشند. طبق سرشماری سال ۲۰۲۰، جمعیت کوالالامپور را ۴۵٫۳ درصد مسلمان، ۳۲٫۳ درصد بودیسم، ۸٫۲ درصد هندو، ۶٫۴ درصد مسیحی، ۱٫۸ درصد سایر مذاهب و ۶ درصد بی‌دین تشکیل می‌داد.[۸۰]

 
در جهت عقربه ساعت از بالا سمت چپ: مسجد نگارا، معبد تین هو، معبد سری ماهاماریامان، کلیسای سنت جان

آمار سرشماری سال ۲۰۱۰ بیانگر این بود که جمعیت چینی‌ها را اکثریت بودایی با ۸۷٫۴ درصد، اقلیت قابل توجهی (۷٫۹ درصد) مسیحی، پیروان دین‌های سنتی چینی (۲٫۷ درصد) و مسلمانان (۰٫۶ درصد) تشکیل می‌دهند. اکثریت جمعیت هندی‌ها با ۸۱٫۱ درصد متعلق به هندو، اقلیت قابل توجه مسیحی (۷٫۸ درصد)، مسلمانان (۴٫۹ درصد) و بودایی‌ها (۲٫۱ درصد) هستند. جمعیت گروه بومی‌پوترا غیر مالایی را اکثریت پیروان مسیحی با ۴۴٫۹ درصد، اقلیت در خور توجه مسلمانان با ۳۱٫۲ درصد و بودایی‌ها (۱۳٫۵ درصد) تشکیل می‌دهند. به خاطر معیار تعریف مالایی در قانون اساسی مالزی[۸۷] مبنی بر اینکه بومی‌پوتراهای مالایی باید پایبند به اسلام باشند، تمام آنها مسلمان هستند.[۸۸]

زبان اصلی در کوالالامپور، مالایی مالزیایی است. ساکنان کوالالامپور به‌طور کلی قادر به خواندن و نوشتن به زبان انگلیسی هستند، وفق اینکه بخش بزرگی از جمعیت کوالالامپور، به ویژه نسل جوانتر و برخی بزرگسالان، زبان انگلیسی را به عنوان زبان اول خود پذیرفته‌اند. زبان انگلیسی مالزیایی در حد گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.[۸۹] این زبان به ویژه در بخش تجارت حضور پر رنگی دارد و در مدارس به عنوان زبان اجباری آموزش داده می‌شود.[۸۱]

علاوه بر این، دسته گویش کانتونی در بین جمعیت محلی چینی بیشترین گویشی است که از آن برای صحبت کردن استفاده می‌شود، گویش‌های هاکین و ماندارین چشمگیر می‌باشند زیرا این گویش‌ها در حد وسیعی در بین جوامع چینی برای گفتگو استفاده می‌گردد.[۹۰] یکی دیگر از گویش‌های اصلی برای صحبت کردن، هاکا است.

در حالی که زبان تامیلی زبان غالب در بین جامعه هندی‌ها است سایر زبان‌های هندی که جمعیت کمتری از آنها برای صحبت کردن استفاده می‌کنند زبان‌های تلوگو، مالایالم، پنجابی و هندی است.[۹۱]

منظره شهری

ویرایش
 
نمای پانوراما از کوالالامپور در سال ۲۰۲۰

معماری

معماری در شهر کوالالامپور ترکیبی از تأثیرات استعمار قدیم، سنت‌های آسیایی، الهام‌های اسلامی مالایی، معماری مدرن و پست‌مدرن است.[۹۲] در کوالالامپور که نسبت به سایر پایتخت‌ها در جنوب شرق آسیا همچون بانکوک، جاکارتا و مانیل شهری نسبتاً جوان است، ساختمان‌های شاخص دوره استعمار در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم ساخته شدند. این ساختمان‌ها بر اساس سبک‌های مغولی/احیای موریش، ماک تودور، نو گوتیک، سبک یا معماری یونانی-اسپانیایی طراحی شده‌اند.[۹۳] بیشتر طراحی بناها در جهت کاربرد منابع محلی و سازگاری با اقلیم محلی که در تمام طول سال دارای آب و هوایی گرم و رطوبتی است اصلاح یافت. یک معمار برجسته از دوره اولیه آرتور بنیسن هاب‌بک (Arthur Benison Hubback) است که برخی از ساختمان‌های دوره استعمار از جمله ایستگاه راه‌آهن کوالالامپور و مسجد جامک را طراحی کرد.

قبل از جنگ جهانی دوم، تعداد زیادی خانه‌مغازه که به طور معمول دو طبقه بودند، طبقه همکف کاربرد مغازه داشت و فضای مسکونی مجزا در طبقه بالا قرار داشت، در اطراف مرکز قدیمی شهر ساخته شده بود. این خانه-مغازه‌ها الهام گرفته از سنت‌های چینی تنگه (Straits Chinese) و اروپایی بود.[۹۴][۹۵]

آموزش

ویرایش
همچنین ببینید: آموزش در مالزی

طبق آمار دولتی، نرخ باسوادی در کوالالامپور در سال ۲۰۰۰ برابر با ۹۷٫۵ درصد بود که بالاترین میزان باسوادی در بین ایالت‌ها یا قلمروهای فدرال در مالزی بود.[۹۶] در مالزی زبان مالایی، زبان دستورالعمل برای بیشتر موضوعات است در صورتیکه زبان انگلیسی یک مبحث اجباری است ولی تا سال ۲۰۱۲، در برخی مدارس زبان انگلیسی هنوز زبان دستورالعمل برای ریاضیات و علوم طبیعی بود. بعضی از مدارس برای برخی موضوع‌های مشخص، زبان تامیل و ماندارین را به عنوان زبان دستورالعمل در نظر گرفته بودند.[۹۷]

کوالالامپور دارای ۱۴ انستیتو آموزش عالی، ۷۹ دبیرستان، ۱۵۵ دبستان و ۱۳۶ کودکستان است.[۹۸]

 
نمای شهری از دانشگاه مالایا.

دانشگاه مالایا در کوالالامپور واقع شده است. این دانشگاه که در سال ۱۹۴۹ تأسیس گردید، قدیمی‌ترین دانشگاه در مالزی و یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌ها در منطقه است.[۹۹] این دانشگاه رتبه بهترین دانشگاه مالزی، رتبه ۲۲ در آسیا و رتبه سوم در جنوب شرق آسیا را در رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان کیواس ۲۰۱۹ کسب کرد. در سالهای اخیر تعداد دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه مالایا، به خاطر افزایش تلاش‌های صورت گرفته برای جذب آنها، سیر صعودی داشته است.[۱۰۰] سایر دانشگاه‌های واقع شده در کوالالامپور، دانشگاه تونکو عبدالرحمان، دانشگاه مالایا-ولز، دانشگاه بین‌المللی اسلامی مالزی، دانشگاه مدیریت و فناوری تونکو عبدالرحمان، دانشگاه UCSI، کالج تیلورز، دانشگاه بین‌المللی پزشکی کوالالامپور، دانشگاه آزاد مالزی، دانشگاه کوالالامپور، دانشگاه پردانا، دانشگاه آزاد واواسان، دانشگاه HELP و شعبه پردیس دانشگاه ملی مالزی و دانشگاه فناوری مالزی هستند. دانشگاه دفاع ملی مالزی در پایگاه ارتش سونگای بسی در بخش جنوبی مرکز کوالالامپور واقع شده است. این دانشگاه به عنوان مرکز اصلی مطالعات فناوری نظامی و دفاعی ایجاد شد. این مؤسسه مطالعات امور نیروی زمینی، نیروی دریایی و نیروی هوایی را دربر گرفته است.[۱۰۱]

فرهنگ

ویرایش
همچنین ببینید: فرهنگ در مالزی

هنر

 
موزه ملی.

کوالالامپور قطب مرکزی فعالیت‌ها و رویدادهای فرهنگی در مالزی است. از جمله این مراکز، موزه ملی می‌باشد که در امتداد بزرگراه ماهامرو واقع شده است. این موزه شامل اشیاء و آثار هنری دست‌ساخته و تابلوهای نقاشی است که از سراسر کشور جمع‌آوری گردیده است.[۱۰۲] موزه هنرهای اسلامی مالزی که منزلگاه بیش از هفت هزار دست‌ساخته اسلامی شامل آثار نمایشی کمیاب و کتابخانه کتاب‌های هنر اسلامی است، بزرگ‌ترین مجموعه هنرهای اسلامی در منطقه جنوب‌شرق آسیا می‌باشد.[۱۰۳] مجموعه موزه نه تنها بر آثاری از منطقه خاورمیانه متمرکز است بلکه همچنین شامل آثاری از مناطق دیگر آسیا همچون چین و جنوب‌شرق آسیا می‌باشد.

ورزش و تفریح

 
ورزشگاه ملی بوکیت جلیل یک ورزشگاه چندمنظوره است که در ماه ژانویه ۱۹۹۵ ساخته شد.

کوالالامپور دارای پارک، بوستان و محوطه‌های روباز متعددی برای تفریح و گردش است. مجموع محوطه‌های روباز به منظور استفاده برای ورزش و تفریح در شهر، با مقدار چشمگیری بالغ بر ۱۶۹٫۶ درصد، از ۵٫۸۶ کیلومتر مربع (۱٬۴۵۰ هکتار) در سال ۱۹۸۴ به ۱۵٫۸ کیلومتر مربع (۳٬۹۰۰ هکتار) در سال ۲۰۰۰ افزایش پیدا کرد.[۱۰۴]

ترابری

ویرایش

همچون بیشتر شهرهای آسیایی، رانندگی انتخاب اول تردد در کوالالامپور است. هر بخش از شهر به‌خوبی با بزرگراه‌ها متصل شده‌است. کوالالامپور دارای شبکه جاده‌ای جامعی است که برای توسعه بیشتر ترابری طراحی شده‌است.[۱۰۵] ترابری عمومی، روش‌های ترابری متنوعی همچون اتوبوس، ترابری ریلی و تاکسی را پوشش می‌دهد. باوجود تلاش‌های صورت گرفته در ترویج استفاده از ترابری عمومی، نرخ بهره‌برداری کم است به‌طوری‌که در سال ۲۰۰۶ تنها ۱۶ درصد از جمعیت از این امر بهره بردند.[۱۰۶]

منابع

ویرایش
  1. ↑ "Malaya Celebrates, 1959". British Pathé. Archived from the original on 7 September 2013. Retrieved 2 August 2013.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. p. 27. Archived from the original on 8 July 2011. Retrieved 24 January 2011.
  3. ↑ "Malaysia Elevation Map (Elevation of Kuala Lumpur)". Flood Map : Water Level Elevation Map. Archived from the original on 22 August 2015. Retrieved 22 August 2015.
  4. ↑ "Demographic Statistics, First Quarter 2024". Department of Statistics, Malaysia. Retrieved 7 August 2024.
  5. ↑ "World Urbanization Prospects, The 2018 Revision" (PDF). UN DESA. 7 August 2019. p. 77. Archived from the original (PDF) on 18 March 2020. Retrieved 30 March 2020.
  6. ↑ "Department of Statistics Malaysia Official Portal". www.dosm.gov.my. Archived from the original on 22 September 2020. Retrieved 30 September 2020.
  7. ↑ "Malaysia Human Development Index (MHDI), 2023". Department of Statistics, Malaysia. Retrieved 11 December 2024.
  8. ↑ "Federal Territory of Kuala Lumpur". Department of Statistics, Malaysia. Archived from the original on 20 June 2024.
  9. ↑ The Royal Asiatic Society (1933). Journal Of The Malayan Branch Of The Royal Asiatic Society Vol-XI (به انگلیسی). Singapore: The Malayan Branch Of The Royal Asiatic Society. p. 19.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ Lam Seng Fatt (15 March 2011). Insider's Kuala Lumpur (3rd Edn): Is No Ordinary Travel Guide. Open Your Eyes to the Soul of the City (Not Just the Twin Towers...). Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd. pp. 17–18. ISBN 978-981-4435-39-0. Archived from the original on 4 August 2020. Retrieved 5 April 2018.
  11. ↑ Gullick 1955, pp. 10–11.
  12. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام sutanpuasa وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ J.M. Gullick (June 1990). "The Growth of Kuala Lumpur and the Malay Communities in Selangor Before 1880" (PDF). Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society. LXIII (1): 15–17. Archived from the original (PDF) on 15 August 2016.
  14. ↑ Abdul Samad Ahmad, Pesaka Selangor, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, (1937 edisi Jawi), 1966.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ ۱۵٫۳ ۱۵٫۴ ۱۵٫۵ Keat Gin Ooi, ed. (2004). Southeast Asia: A Historical Encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor, Volume 1. ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-770-2. Archived from the original on 4 August 2020. Retrieved 2 September 2017.
  16. ↑ J.M. Gullick (1983). The Story of Kuala Lumpur, 1857–1939. Eastern Universities Press (M). pp. 8–9. ISBN 978-967-908-028-5.
  17. ↑ "Kuala Lumpur History". All Malaysia. Archived from the original on 18 October 2009. Retrieved 15 September 2009.
  18. ↑ Middlebrook & Gullick, op. cit., 1983: 18.
  19. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ Gullick 1955, p. 10.
  20. ↑ Willard Anderson Hanna (1959). Kuala Lumpur: An Amalgam of Tin, Rubber, and Races: a Brief Review of the City's Historical, Physical, and Psychological Development: a Report. American Universities Field Staff. Archived from the original on 3 August 2020. Retrieved 5 April 2018.
  21. ↑ Kuala Lumpur: 100 Years. Kuala Lumpur Municipal Council. 1959. Archived from the original on 3 August 2020. Retrieved 5 April 2018.
  22. ↑ Gullick 2000, pp. 7–9.
  23. ↑ "From tin town to tower city". kiat.net. Archived from the original on 27 July 2010. Retrieved 28 September 2010.
  24. ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ J.M. Gullick (1955). "Kuala Lumpur 1880–1895" (PDF). Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society. 24 (4): 12–14. Archived from the original (PDF) on 28 May 2015.
  25. ↑ Ziauddin Sardar (1 August 2000). The Consumption of Kuala Lumpur. Reaktion Books. p. 49. ISBN 978-1-86189-057-3. Archived from the original on 4 August 2020. Retrieved 2 September 2017.
  26. ↑ Gullick 2000, p. 21.
  27. ↑ Nelmawarni Bungo, Nordin Hussin; Merantau ke Kuala Lumpur: Tradisi merantau dan berdagang masyarakat Minang, 2011
  28. ↑ Yip Yoke Teng; Muhamad Shahril Rosli (13 June 2014). "Life is colourful on infamous road". The Star. Archived from the original on 19 December 2015. Retrieved 13 June 2014.
  29. ↑ "Malaysian Road Names: Who's Who?". Malaysian Digest. 18 June 2013. Archived from the original on 30 June 2017. Retrieved 13 June 2014.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  30. ↑ Mohd Nizam Sahad, Che Zarrina binti Sa'ari; Sejarah Sistem Pendidikan Islam di Kuala Lumpur, Jurnal Al-Tamaddun Bil. 6, 2011
  31. ↑ Baker, Jim (2008-07-15). Crossroads (2nd Edn): A Popular History of Malaysia and Singapore (به انگلیسی). Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd. p. 124. ISBN 978-981-4435-48-2.
  32. ↑ "Sejarah Malaysia". Sejarah Malaysia. Archived from the original on 2 September 2002. Retrieved 15 December 2007.
  33. ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ "Old-World Charm". Virtual Malaysia Magazine. Archived from the original on 1 January 2008. Retrieved 18 December 2007.
  34. ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ "Kuala Lumpur". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on 26 December 2007. Retrieved 6 December 2007.
  35. ↑ J.M. Gullick (1983). The Story of Kuala Lumpur, 1857–1939. Eastern Universities Press (M). pp. 35–36. ISBN 978-967-908-028-5.
  36. ↑ J.M. Gullick (1983). The Story of Kuala Lumpur, 1857–1939. Eastern Universities Press (M). pp. 42–43. ISBN 978-967-908-028-5.
  37. ↑ "Yap Ah Loy's Administration". Yapahloy.tripod.com. 12 September 2000. Archived from the original on 6 March 2012. Retrieved 5 October 2011.
  38. ↑ Richard Baxstrom (14 July 2008). Houses in Motion: The Experience of Place and the Problem of Belief in Urban Malaysia. Stanford University Press. pp. 225–. ISBN 978-0-8047-7586-1. Archived from the original on 5 February 2016. Retrieved 29 October 2015.
  39. ↑ Chiang Siew Lee (13 May 1990). "Kuala Lumpur: From a Sanitary Board to City Hall". New Straits Times.
  40. ↑ "The Federated Malay States (1896)". Nation History. National Library of Malaysia. Archived from the original on 8 January 2004. Retrieved 6 December 2007.
  41. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام reassessment وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  42. ↑ Hidayati, Isti; Yamu, Claudia; Tan, Wendy (March 2021). "You have to drive: Impacts of planning policies on urban form and mobility behavior in Kuala Lumpur, Malaysia". Journal of Urban Management. 10 (1): 69–83. doi:10.1016/j.jum.2020.12.004. hdl:10419/271414.
  43. ↑ ۴۳٫۰ ۴۳٫۱ J.M. Gullick (1983). The Story of Kuala Lumpur, 1857–1939. Eastern Universities Press (M). pp. 111–119. ISBN 978-967-908-028-5.
  44. ↑ Rough Guides Snapshot Malaysia: Kuala Lumpur. Rough Guides. 3 August 2015. ISBN 978-0-241-24195-0.
  45. ↑ "On This Day". The Australian Army. Archived from the original on 18 December 2007. Retrieved 17 December 2007.
  46. ↑ Keat Gin Ooi (2004). Southeast Asia: A Historical Encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor, Volume 1. ABC-CLIO. pp. 138–139. ISBN 978-1-57607-770-2. Archived from the original on 9 November 2020. Retrieved 14 December 2016.
  47. ↑ "1957: Malaya celebrates independence". BBC News. 31 August 1957. Archived from the original on 29 April 2019. Retrieved 6 December 2007.
  48. ↑ Lam Seng Fatt (15 October 2011). Insider's Kuala Lumpur: Is No Ordinary Travel Guide. Open Your Eyes to the Soul of the City (3rd ed.). Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd. p. 77. ISBN 978-981-4435-39-0. Archived from the original on 5 August 2020. Retrieved 20 January 2017.
  49. ↑ Huff, Gregg. "The post–1950 emergence of Kuala Lumpur as a great Southeast Asian city". Economic History of Malaysia.
  50. ↑ ۵۰٫۰ ۵۰٫۱ "New book on 1969 race riots in Malaysia may be banned, officials warn". International Herald Tribune. Associated Press. 16 May 2007. Archived from the original on 11 October 2007. Retrieved 23 February 2013.
  51. ↑ Jayne, Tamara (3 July 2020). "Did You Know: The Petronas Twin Towers Site Was Once A Horse Racing Track". Says.
  52. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :0 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  53. ↑ "Destinations: Kuala Lumpur". Tourism Malaysia. Archived from the original on 2 January 2008. Retrieved 16 December 2007.
  54. ↑ "Kuala Lumpur". Columbia Encyclopedia, Sixth Edition 2007. Columbia University Press. Archived from the original on 28 December 2008. Retrieved 6 December 2007.
  55. ↑ "Sejarah Shah Alam" (به مالایی). Shah Alam City Council. Archived from the original on 6 March 2006. Retrieved 14 December 2007.
  56. ↑ Geetha Krishnan. "PJC turns focus on maintenance issues". The Malaysian Bar. Archived from the original on 18 December 2007. Retrieved 14 December 2007.
  57. ↑ "National Palace". National Library of Malaysia. Archived from the original on 4 December 2007. Retrieved 11 December 2007.
  58. ↑ Bunnell, Tim; Nah, Alice M. (2004). "Counter-global Cases for Place: Contesting Displacement in Globalising Kuala Lumpur Metropolitan Area". Urban Studies. 41 (12): 2447–2467. Bibcode:2004UrbSt..41.2447B. doi:10.1080/00420980412331297627. JSTOR 43197066. S2CID 143448457.
  59. ↑ Yat Ming Loo (8 April 2016). Architecture and Urban Form in Kuala Lumpur. Routledge. p. 88. ISBN 978-1-4094-4597-5. Archived from the original on 4 August 2020. Retrieved 1 February 2019.
  60. ↑ Cox, Wendell (12 January 2013). "The Evolving Urban Form: Kuala Lumpur". New Geography. Archived from the original on 2 February 2019. Retrieved 1 February 2019.
  61. ↑ Chun-chieh, Huang (August 2014). Taiwan in Transformation: Retrospect and Prospect. 國立臺灣大學出版中心. p. 378. ISBN 9789863500155. Archived from the original on 4 August 2020. Retrieved 1 February 2019.
  62. ↑ Bunnell, Tim (31 July 2004). "Chapter 4: Kuala Lumpur City Centre (KLCC): Global reorientation". Malaysia, Modernity and the Multimedia Super Corridor. Routledge. ISBN 978-0-415-25634-6. Archived from the original on 4 August 2020. Retrieved 1 February 2019.
  63. ↑ "Kuala Lumpur: Growing Pains". Asia's Best Cities 2000. Asiaweek. Archived from the original on 3 December 2007. Retrieved 4 December 2007.
  64. ↑ Chan Ngai Weng (1996). "Risk, Exposure and Vulnerability to Flood Hazards in a Rapidly Developing Country: The Case of Peninsular Malaysia". National University of Malaysia. pp. 107–137. Archived from the original on 29 April 2015. Retrieved 29 April 2015.
  65. ↑ "Kuala Lumpur Location". Malaysia Travel. Archived from the original on 28 September 2010. Retrieved 18 September 2010.
  66. ↑ "Weather in KL". Welcome-KL. Archived from the original on 9 February 2013. Retrieved 10 July 2012.
  67. ↑ "Climate of Kuala Lumpur" (به روسی). Weather and Climate (Погода и климат). Archived from the original on 23 March 2018. Retrieved 8 October 2013.
  68. ↑ "DBKL History". Kuala Lumpur City Hall. Archived from the original on 29 April 2015. Retrieved 29 April 2015.
  69. ↑ Babulal, Veena (1 October 2020). "Mahadi, City Hall man of 36-years now KL mayor | New Straits Times". NST Online. Archived from the original on 30 September 2021. Retrieved 2021-09-30.
  70. ↑ Ng, Angie (13 August 2007). "New growth corridors added". The Star. Archived from the original on 15 June 2007. Retrieved 14 December 2007.
  71. ↑ "Foreign Embassies and Consulates Directory in Malaysia". GoAbroad.com. Archived from the original on 9 May 2010. Retrieved 14 January 2015.
  72. ↑ "The World According to GaWC 2008". Globalization and World Cities Study Group and Network (GaWC). Loughborough University. Archived from the original on 26 August 2011. Retrieved 16 May 2009.
  73. ↑ "Bloomberg". Bloomberg. Archived from the original on 10 March 2016. Retrieved 7 November 2021.
  74. ↑ "Gross Domestic Product (GDP) by State, 2008". Department of Statistics Malaysia. Archived from the original on 13 November 2010. Retrieved 15 September 2010.
  75. ↑ "GDP by State and Kind of Economic Activity, 2008" (PDF). Department of Statistics Malaysia. Archived from the original (PDF) on 13 November 2010. Retrieved 15 September 2010.
  76. ↑ ۷۶٫۰ ۷۶٫۱ "GDP By State – National Accounts – 2010–2015". Department of Statistics, Malaysia. 30 September 2016. pp. 10, 22. Retrieved 3 May 2017. – Select "Publication GDP by State 2010–2015.pdf" to download and view data
  77. ↑ "GDP by State" (PDF). Department of Statistics, Malaysia. Archived (PDF) from the original on 16 June 2015. Retrieved 13 June 2015.
  78. ↑ "Median monthly household income for Malaysians has increased to RM5,228". Human Resources. Archived from the original on 1 March 2019. Retrieved 6 March 2019.
  79. ↑ ۷۹٫۰ ۷۹٫۱ "Kuala Lumpur Economic Base". Kuala Lumpur City Hall. Archived from the original on 20 August 2008. Retrieved 10 December 2007.
  80. ↑ ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ ۸۰٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام 2020 population وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  81. ↑ ۸۱٫۰ ۸۱٫۱ "Kuala Lumpur Culture & Heritage". AsiaWebDirect. Archived from the original on 18 October 2007. Retrieved 4 December 2007.
  82. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام shirley وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  83. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام population وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  84. ↑ Gullick 2000, p. 43.
  85. ↑ Antje Missbach, Separatist Conflict in Indonesia: The Long-distance Politics of the Acehnese Diaspora, 2011
  86. ↑ "Religion by Location: Malaysia". Adherents.com. Archived from the original on 5 March 2001. Retrieved 15 December 2007.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  87. ↑ Harding, Andrew (27 July 2012). "Chapter 8 – Religion and the Constitution". The Constitution of Malaysia: A Contextual Analysis. Hart Publishing. ISBN 978-1-84731-983-8. Archived from the original on 6 January 2020. Retrieved 7 December 2019.
  88. ↑ "2010 Population and Housing Census of Malaysia" (PDF) (به مالایی و انگلیسی). Department of Statistics, Malaysia. p. 96. Archived from the original (PDF) on 16 January 2013. Retrieved 17 June 2012.
  89. ↑ Lam Seng Fatt (15 March 2011). Insider's Kuala Lumpur (3rd Edn): Is No Ordinary Travel Guide. Open Your Eyes to the Soul of the City (Not Just the Twin Towers ...). Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd. pp. 9–. ISBN 978-981-4435-39-0. Archived from the original on 5 February 2016. Retrieved 29 October 2015.
  90. ↑ "Kuala Lumpur Culture & Heritage: Traditions, Races, People". Kuala Lumpur Hotels & Travel Guide. Archived from the original on 18 October 2007. Retrieved 16 February 2008.
  91. ↑ Ziauddin Sardar (2000). The Consumption of Kuala Lumpur. Reaktion Books. pp. 120–. ISBN 978-1-86189-057-3. Archived from the original on 5 February 2016. Retrieved 29 October 2015.
  92. ↑ Diamonstein, Barbaralee; Jersey, New (23 September 1990). "Landmarks of Kuala Lumpur". New York Times, Travel. Archived from the original on 24 February 2009. Retrieved 18 December 2007.
  93. ↑ Ahmad, A. Ghafar (1997). British Colonial Architecture in Malaysia 1800–1930. Kuala Lumpur: Museums Association of Malaysia.extract بایگانی‌شده در ۱۹ دسامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine
  94. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام gurstien وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  95. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام gurstien google cache وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  96. ↑ "Education and Social Characteristics of the Population, Population and Housing Census 2000" (Press release). Department of Statistics, Malaysia. August 2002. Archived from the original on 11 December 2007. Retrieved 10 December 2007.
  97. ↑ "Get experienced and qualified home tutors in KL". who can deliver inspiring lessons and see improvement within one month. Home Tutor Malaysia. Archived from the original on 14 February 2014. Retrieved 5 January 2014.
  98. ↑ "Existing situation of Educational facilities". Kuala Lumpur Structure Plan 2020. Kuala Lumpur City Hall. Archived from the original on 1 May 2008. Retrieved 12 December 2007.
  99. ↑ "Carnegie Mellon University's Heinz School to Offer Professional Master's Degree at University of Malaya in Kuala Lumpur in New Collaboration" (Press release). Carnegie Mellon University. Archived from the original on 13 December 2007. Retrieved 13 December 2007.
  100. ↑ "UM out to woo foreign students". The Star. 2 July 2007. Archived from the original on 4 July 2007. Retrieved 18 December 2007.
  101. ↑ "Background". National Defence University of Malaysia. 19 March 2013. Archived from the original on 4 April 2015. Retrieved 30 April 2015.
  102. ↑ "Main Page". Muzium Negara Malaysia. Archived from the original on 1 January 2008. Retrieved 11 December 2007.
  103. ↑ "Main". Islamic Arts Museum Malaysia. Archived from the original on 18 December 2007. Retrieved 11 December 2007.
  104. ↑ "Community Facilities". Kuala Lumpur Structure Plan 2020. Kuala Lumpur City Hall. Archived from the original on 1 May 2008. Retrieved 12 December 2007.
  105. ↑ "KL20 Transportation". Kuala Lumpur City Hall. Archived from the original on 21 April 2018. Retrieved 6 April 2018.
  106. ↑ Azlan (13 October 2006). "Headline: Percentage usage of public transport to be increased to 40 percent". Radio Televisyen Malaysia. Archived from the original on 30 September 2007. Retrieved 22 October 2006.

پیوندها

ویرایش
 
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای کوالا لامپور دارد.
 
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کوالا لامپور موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=کوالا_لامپور&oldid=42120124»