گارنت

بیجاده یا گارنت (به انگلیسی: Garnet) از مجموعه سیلیکات‌ها و از کانی‌های دگرگونی است و از واژه گراناتوم گرفته شده و از نوع شفاف و تراش‌خورده آن به‌عنوان جواهر بهره می‌برند. انحلال آن‌ها در اسیدها به سختی صورت گرفته و به ندرت ذوب می‌شوند. متغیر - برای ایزومورف‌های مرتبه بالای آن عناصر Mg- Fe - Ca- Al- V -Cr -Zr -Ti -Mn - Y در کانیها به صورت اولیه یافت می‌شوند. قرمز روشن تا قرمز تیره - قهوه‌ای تیره - سیاه رنگ اثر خط:سیاه برای اولین بار در ایتالیا کشف شد و از نظر شکل بلور: رمبودودکائدر، رنگ: بی‌رنگ - سیاه - صورتی - قرمز تیره - سبز روشن - بنفش تیره - قرمز روشن -، شفافیت: غیر شفاف - نیمه کدر، شکستگی: صدفی - نامنظم - خشن، جلا: شیشه‌ای - چرب - ابریشمی، رخ: ناقص- مطابق با سطح و در رده‌بندی سیلیکات است همچنین خاصیت مغناطیسی ندارد و منشأ تشکیل آن ماگمایی - پگماتیت - دگرگونی - دگرگونی مجاورتی - آبرفتی است.

گارنت
اطلاعات کلی
دلیل‌نام‌گذاری	از واژه گراناتوم اخذ شده‌است.
نام دیگر	گرونا
فرمول شیمیایی	فرمول ساختمان کلی A3B2(SiO4)3
رده بندی	سیلیکات
اطلاعات کانی شناسی
شکل بلوری	رمبودودکائدر
شکل ظاهری	بلوری - آگرگات دانه‌ای - توده‌ای - فشرده - دانه‌ای در آبرفت‌ها فراوان است و بیشتر در در زون‌های ماگماتیک و دگرگونی مجاورتی، اسیدی و کربناتی
رنگ	سیاه - صورتی - قرمز تیره - سبز روشن - بنفش تیره - قرمز روشن -
سختی موس	۶٫۵
وزن مخصوص	۳٫۴–۴٫۶
رخ	ناقص- مطابق با سطح
جلا	شیشه‌ای - چرب - ابریشمی
شکستگی	صدفی - نامنظم - خشن
شفافیت	غیر شفاف - نیمه کدر
اثر اسید	به سختی در اسید حل می‌شود.
خاصیت مغناطیسی	ندارد
پاراژنز	سختی - چگالی - انحلال در اسیدها -رخ - اشعه Xاسفالریت - لوسیت - اویالیت - روبیس- کلریت- بیوتیت- فلدسپات ها- کوارتز
اطلاعات معدنی
منشأ تشکیل	ماگمایی - پگماتیت - دگرگونی - دگرگونی مجاورتی - آبرفتی
محل پیدایش	ایتالیا

محتویات

نام‌شناسی و بازتاب در ادبیات

نام درست این کانی در زبان پارسی بیجاده یا بیجاد است که در عربی به شکل‌های «بیجاذق»، «بیجیذق» و «بیجادق» درآمده است. شعرها و وصف‌های شاعرانه بسیاری از بیجاده در ادب پارسی بجا مانده است که گواهی بر شناخت این کانی نزد ایرانیان بوده است. فردوسی گوید:

کجا نام آن رومی آزاده بود دو رنگ رخانش چو بیجاده بود

ترکیباتی همچون «بیجاده رنگ»، «بیجاده گون»، «بیجاده لب» و «بیجاده آب» گواهی بر شناخت ادبیان پارسی گو بر این کانی است.

ویژگی‌ها

همایند کانی‌شناسی (پارانژ) آن سختی - چگالی - انحلال در اسیدها -رخ - اشعه Xاسفالریت - لوسیت - اویالیت - روبیس- کلریت- بیوتیت- فلدسپات ها- کوارتز است ، از نظر ژیزمان بلوری - آگرگات دانه‌ای - توده‌ای - فشرده - دانه‌ای در آبرفت‌ها فراوان است و بیشتر در در زون‌های ماگماتیک و دگرگونی مجاورتی، اسیدی و کربناتی یافت می‌شود.

ترکیب شیمیایی گارنتها با فرمول ساختمان کلی A3B2(SiO4)3 بیان می‌شود. در این فرمول موضع A با کاتیونهای Ca و Mg، Fe+2 یا Mn+2 و موضع B با کاتیونهای Fe+3، Cr+3 اشغال می‌شود. گارنتها بر اساس فرمول شیمیایی به انواع زیر تقسیم می‌شوند:

پیروپMg3Al2(SiO4)3 در ترکیب آن معمولاً مقداری Ca و Fe+2 وجود دارد. رنگ آن از قرمز تیره تا تقریباً سیاه تغییر می‌کند. اغلب شفاف است و به همین خاطر در جواهرسازی مصرف می‌شود. نام آن از یک واژه یونانی به معنی آتش‌سان گرفته شده‌است. رودولیت نامی است که به گارنت ارغوانی یا قرمز مایل به صورتی روشن داده شده و ترکیب آن با دو بخش پیروپ و یک بخش آلماندین مطابقت دارد.

آلماندین Fe3Al2(SiO4)3 در ترکیب این کانی ممکن است Fe+3 جایگزین Al می‌شود و نیز mg به جای Fe+2 قرار گیرد. رنگ آن از قرمز کاملاً تیره در انوع شفاف و قیمتی تا قرمز مایل به قهوه‌ای در گارنتهای نیمه شفاف و معمولی تغییر می‌کند. نام این کانی از محلی در آسیای صغیر معروف به آلاباندا، که در زمان‌های گذشته گارنتها در آنجا تراش و صیقل داده می‌شدند، گرفته شده‌است.

اسپسارتین Mn3Al2(SiO4)3 در ترکیب آن معمولاً Fe+2 جای مقداری Mn را می‌گیرد و Fe+3 تا حدودی جانشین Al می‌شود. رنگ مایل به قهوه‌ای تا قرمز دارد.

گروسولار (آمونیت یا سنگ دارچین): Ca3Al2(SiO4)3 در این کانی اغلب Fe2+ جایگزین Ca می‌شود و Fe+3 به جای Al قرار می‌گیرد. به رنگهای سفید، سبز، زرد، قهوه‌ای دارچینی، قرمز کمرنگ یافت می‌شود. نام آن از واژه‌ای در گیاه‌شناسی برای نوعی انگور فرنگی، به علت رنگ سبز روشن اولین گروسولار، گرفته شده‌است.

آنداردیت کانی نسبتاً فراوانی است. در ترکیب آن ممکن است جایگزینی Al به جای Fe+3 و نیز Fe+2، Mn+2 و Mg به جای Ca رخ دهد. رنگ آن سایه‌های مختلفی از زرد، سبز، قهوه‌ای تا سیاه را نشان می‌دهد. رمانتویید نوعی آندرادیت سبز رنگ، با جلای الماسی است که به عنوان جواهرات مصرف می‌شود. آندرادیت از نام کانی‌شناس پرتغالی دی آندردا گرفته شده‌است.

اوارویت رنگ سبز زمردی دارد و از نام کنت کنت اوارو گرفته شده‌است.

مصارف

کاربرد نوع شفاف گارنت به دلیل زیبایی و چشم‌نوازی آن در تولید سنگ‌های قیمتی است. ولی انواع مات آن به علت استحکام و زبری، در تولید سمباده و همچنین تولید فیلتر تصفیه آب استفاده می‌شود. همچنین به عنوان ساینده اصلی در عملیات بلاست برای آماده سازی سطح فولاد ضد زنگ قبل از رنگ آمیزی صنعتی به کار می رود.

جستارهای وابسته

• کانی

منابع

• پردیس کشاورزی ایران
• وبگاه minerals education coalition