گویش شوشتری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شوشتَریشوشتری''' یکی از گویش‌هایگویش های [[زبان فارسی]] است که در [[استان خوزستان]] و بویژه شهر [[شوشتر]] رواج دارد.<ref name=KHUZESTANviii>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = httpshttp://www.iranicaonline.org/articles/dezfulkhuzestan-0308-dialectdialects |عنوان =Shushtari-DezfuliKHUZESTAN viii. Dialects | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۸۱۹ آگوستاکتبر ۲۰۲۰۲۰۱۴}}</ref> [[دانشنامه ایرانیکا]] گویش شوشتری-دزفولی را گویشی از [[زبان فارسی ]] معرفی می‌کند<ref name=KHUZESTANviii>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = httphttps://www.iranicaonline.org/articles/khuzestandezful-0803-dialectsdialect |عنوان =KHUZESTANDEZFŪLĪ viii.AND DialectsŠŪŠTARĪ DIALECTS | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۹۲۰ اکتبرژوئیه ۲۰۱۴۲۰۲۱}}</ref> [[گویشدرحالی دزفولی]]که نزدیکتریندر گویشمقاله دیگر آن را به گویشعنوان شوشترییکی استاز وگویش‌های باجنوبی [[زبان لری]] نیزمعرفی ارتباط نزدیکی داردمی‌کند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده name=KHUZESTANviii/> [[گلاتولوگ]]|نشانی گویش= شوشتریhttp://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects را|عنوان زیر=LORI مجموعهDIALECTS خانواده| [[زبان‌هایناشر ایرانی=iranica غربی]]|تاریخ و= خانواده|تاریخ فارسیبازدید امروزی-میانه=۵ قرارفوریه داده‌است.۲۰۱۴|زبان=انگلیسی}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = httpshttp://glottologwww.iranicaonline.org/resourcearticles/languoid/id/shus1253lori-language-ii |عنوان =LORI Dialect:LANGUAGE Shushtariii. Sociolinguistic Status of Lori | ناشر =[[گلاتولوگ]]Iranica |تاریخ = |تاریخ بازدید =۵ ۲۷فوریه اوت۲۰۱۴ ۲۰۲۰|زبان=انگلیسی}}</ref>این<ref>{{یادکرد گویشوب|نویسنده گویش= شیرینی|نشانی است=http://www.iranicaonline.org/articles/dezful#pt2|عنوان که=DEZFŪL مردم| قدیمیناشر شهر=Iranica [[شوشتر]]|تاریخ از= آن|تاریخ استفادهبازدید می‌کنند= و۵ همچنینفوریه ۲۰۱۴|زبان=انگلیسی}}</ref> [[نمایشگلاتولوگ]]‌ها وگویش دزفولی-شوشتری را با [[تئاترزبان لری]]‌هایی در اینیک شهردسته برگذارقرار می‌شودداده که به گویش شوشتری هستنداست.<ref name=glottolog/>

این گویش از نظر تقریب نزدیکی بیشتری با پارسی دری دارد تا فارسی معیار نوین. در این گویش مانند فارسی پیش از عهد [[مغول]] پیشوندهایی مانند "بـ " یا "می" به صورت غیر ضروری می‌توانندمی توانند جلوی افعال بایستند. در برخی حالات التزامی و امر نیز برعکس فارسی نو و بر راه فارسی ادبی دوره‌های پیشین پیشوندی جلوی فعل ظاهر نمی‌شودنمی شود. صرف امر منفی نیز بجای "ن" از "م" استفاده می‌شود که حالت قدیمی‌تر آن است. برخی از افعال قدیمی که در گذشته استفاده می‌شدهمی شده و امروز در زبان عوام متروک شده در این گویش رایج است.

* غذا می‌خورد : --> غذا بخورَه

* بروی--> رَوی / نروی --> نَـرَوی

* نشسته بود --> نِشسهنِشسـه بید

* رفته باشد--> رفته بوَ

در افعال متعدی در گویش شوشتری مفعول یا متمم ممکن است بصورت ضمیر متصل پس از فعل بیاید. این حالت در فارسی امروز چندان متداول نیست اما در ادبیات کهن فارسی وجود دارد؛دارد. مثلاًمثلا در این مصرع [[مولانا]]:

می‌بینیم که "ت" که نشانه مفعولی، در اینجا مفهول له، است بصورت چسبان پس از فعل می‌آید. در پارسی بیشتر مفعول به خاصیت اتصال به پایان فعل را دارد و اتصال مفعول له کمتر به کار می‌رود اگرچه در ادبیات هست. این حالت در گویش شوشتری هنوز وجود دارد؛دارد. مثلاًمثلا برای همین مفهوم "به تو نگفتم" می‌گویند " نگفتـُمـِت ".

[[شوشتر]] در دوره‌های دور [[ادبیات]] داشته‌است؛داشته مثلاًاست. مثلا در ترجمان البلاغه‌البلاغه می‌خوانیممی خوانیم می خوانیم که [[ابوالعلای شوشتریابولعلاءشوشتری]] از نخستین کسانی است که در جنوب غرب [[ایران]] به پارسی‌نویسی پرداخته‌استپرداخته است.<ref>گنجینهٔ سخن-دکتر ذبیح‌اللهذبیح الله صفا-جلد دوم-صفحه 92</ref> در دوره‌های متاخر هم شاعران و نویسندگانی از این دیار بوده‌اندبوده اند اما نشان کسی که به محلی بنویسد را احتمالاً در نیمه‌های قرن سیزدهم هجری قمری باید در آثار ملاحسن شوشتری ملقب به «" حسنا»" بیابیم. شاعران دیگری مانند [[محب شوشتری]] و عیدی شوشتری را نیز می‌توانمی توان به این جمع افزود. به عبارتی دوران [[زندیه]] و دوره‌های آغازین [[قاجار]] را می‌توانمی توان آغاز ادبیات شوشتری دانست. <ref>دیوان اشعار ملاحسن شوشتری-به کوشش سعید شیرین بیان-نشر خوزستان1375- صفحه 15</ref> نمونه‌ای از اشعار ملاحسن شوشتری به لهجهٔ محلی شوشتر در دوران قاجار :

::معلومَه که ایکه‌ای دلّه حیا هیچ ندارَه

* بختر = بهتر<ref>دیبای شوشتر، نوشته محمد مهدی‌آبادی،مهدی آبادی، نشر سیب سبز، بخش‌های مربوط به معانی ترکیباتو واژه‌های محلی شوشتری</ref>

شوشتر حائز ادبیات شفاهی غنی از جمله [[ضرب‌المثلضرب المثل|ضرب المثل‌ها]] و اصطلاحات و لطایف و ترانه‌های محلی با سبک آواز خاص خود می‌باشدمی باشد. که بسیاری از آنها بوسیلهٔ [[بنیاد نیشابور]] یا علامه دهخدا گردآوری شده‌است. نمونه‌ای از ضرب‌المثل‌هایضرب المثل‌های محلی شوشتر:

:مانده به ز درمانده است. در هنگام مهمانی و تعارف بکار می‌رودمی رود.

:مرگویی (گویی که) بر سر خاری نشسته‌استنشسته است. به انسان‌های بی‌تاب و بی‌طاقت می‌گویندمی گویند.

::''بو روغن داغشَداغش َ کس نمفهمَهنمـفهمَه''

:بوی روغن داغش را کسی نمی‌فهمدنمی فهمد. کنایه از کسی که بسیار خسیس است.

{{ب|دشت و صحرا اَ گل چی گلسّونه | سوزه واری گرفت کل بیابونه }}

{{ب|ماشالله به‌ای بهار |هر کُیا سیل کنی گل فراوونه }}

{{ب|گل اومد، گل اومد |یارم خوش اومد }}

{{ب|باغبون جار مَزَن گل به گلزاره |نازنینُم اومه وخت دیداره }}

{{ب|انقذه به گلت مناز |کی گلش چی گلم رنگ وریداره }}

{{ب|گل اومد، گل اومد |یارم خوش اومد }}

{{ب|عاشق چشم مستونَشُم مو |همچه مجنونی دیوونشم مو }}

{{ب|قربون بالوی دلنشینش |چی غلومی در خونشم مو }}

{{ب|گل اومد، گل اومد |یارم خوش اومد }}

{{ب|قربون رنگ سرخ و سفیدش |قربون او کس که آفریدش }}

{{ب|مو قربون کار خدا بام |آفریدم تا گردم مریدش }}

{{ب|گل اومد، گل اومد |یارم خوش اومد }}

{{پانویس|۲}}

[[رده:زبان{{گویش‌های لری]]}}

[[رده:لهجه‌های_زبان_فارسیزبان لری]]