ابوسعید جنابی فارسی

ابوسعید حسن بن بهرام جنّابی (گناوه‌ای)بنیانگذار قرمطیان در بحرین و احساء بود. وی اصالتاً ایرانی بود. ادعا شده که او تبار سلطنتی پارسی دارد اینکه این موضوع را خودش مطرح کرده یا بعد ها به او نسبت داده شده است مشخص نیست. او در شصت و چند سالگی، به‌سال ۳۰۰ قمری (۹۱۳ میلادی) در بحرین به‌قتل رسید.

به نقل از بریتانیکا: قرمطیان، عضو جریان شیعه اسماعیلی بودند، که ادعای عبیدالله خلیفه فاطمی نسبت به امامت را رد کردند. قرمطیان در قرن نهم تا یازدهم در عراق ، یمن و به ویژه بحرین شکوفا شدند و نام خود را از حمدان قرمط آن گرفته اند.، که رهبری این فرقه را در جنوب عراق در نیمه دوم قرن نهم بر عهده داشت. قرمطیان به دلیل شورش در سوریه و عراق در سال های ۹۰۳ تا ۹۰۶ و سوء استفاده های دو رهبر بحرینیش بدنام شدند. ابوسعید جنابی و پسرش که چندین بار به عراق حمله کردند و در سال ۹۳۰ مکه را غارت کرد و حجرالاسود کعبه را با خود برد.

ابوسعید دیلمی در دههٔ چهار (یا نیمهٔ اوّل دههٔ شش) قرن سوم قمری در شهر جنابه (گناوه کنونی) استان بوشهر در یکی از محله‌های قدیمی احتمالاً محله تل‌گوری متولد شد.

زمانی که مقتدر عباسی به خلافت رسید، ابوسعید جنّابی، یکی از رهبران قرامطه بود که در بحرین قیام کرد (۲۸۶ قمری برابر ۸۹۹ میلادی). وی به کمک قبایل عبدالقیس و ربیعه بحرین شهر الاحسا را تسخیر کرد و حکومت قرامطه را تشکیل داد. ابوسعید در نامه‌ای به معتضد عباسی، علت قیام خود را «بیداد» و ظلم خلیفه دانست. بعد از مرگ او در سال ۳۰۰ قمری (۹۱۳ میلادی)، پسرش ابوطاهر، رهبر قرامطهٔ بحرین شد. وی به مقتدر نامه نوشت و در آن، سپاه خود را ارتش خدا معرفی کرد. قرامطهٔ بحرین دردسرهای فراوانی برای عباسیان ایجاد کردند؛ حج را چند بار متروک کرده، حجرالاسود را ربودند.

حسن قرمطی جنّابی (دیلمی) مکنی به ابوسعید در ذیحجه ۳۰۰ قمری در حمام مقتول شد.

جستارهای وابسته

• ابوطاهر جنابی

منابع

• نهضت ابوسعید گناوه‌ای، سید جعفر حمیدی، تهران: مؤسسهٔ خدمات فرهنگی رسا، چاپ سوم 1372.
• جنّابی پایگاه اطلاع رسانی دانشنامه جهان اسلام