توکامک

دستگاه حبس مغناطیسی که برای تولید قدرت همجوشی هسته ای استفاده می شود
(تغییرمسیر از توکاماک)

توکامک (به روسی: Токамак)(به انگلیسی: Tokamak) نام نوعی دستگاه است که کار آن محصورسازی پلاسما است و برای ایجاد پایداری پلاسما بر مبنای محصورسازی مغناطیسی طراحی شده‌است.

داخل چنبرهٔ توکامک TCV در سوئیس

این سیستم‌ها حاوی پلاسمای دوتریوم-تریتیوم هستند که توسط دو سری میدان مغناطیسی نگهداری می‌شوند، و شکلی مانند چنبره تشکیل می‌دهند.

توکامک یکی از گونه‌های مختلف از دستگاه‌های هم‌جوشی محصورسازی مغناطیسی، و یکی از نامزدها برای تولید کنترل قدرت همجوشی گرما است که بیشترین تحقیق روی آن انجام شده‌است. در توکامک‌ها از میدان‌های مغناطیسی برای محصور کردن پلاسما استفاده می‌شود زیرا که هیچ مواد جامدی نمی‌تواند درجه حرارت بسیار بالای پلاسما را تحمل کند. استلراتور یک جایگزین برای توکامک است.

در دستگاه توکامک سعی می‌شود پلاسما را توسط ابزارها و میدان‌های مغناطیسی مختلف، در محفظه‌ای چنبره‌ای شکل محصور کنند تا از برخورد آن به دیواره و فروپاشی جلوگیری شود. از مهمترین میدان‌های مغناطیسی در توکامک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • میدان مغناطیسی سمتی یا چنبره‌ای
  • میدان مغناطیسی قطبی
  • میدان مغناطیسی عمودی

توکامک در دههٔ ۱۹۵۰ توسط فیزیکدانان شوروی ایگور یوگنیویچ تام و آندره ساخاروف، با الهام از ایده اولیه از لو آرتسیموویچ اختراع شد. کاربرد توکامک‌ها در نهایت برای دستیابی به تولید انرژی هسته‌ای از طریق روش گداخت هسته‌ای است.

توکامک

ویرایش
  • چنبره‌ای
  • قطبی
  • عمودی

توکامک‌های مشهور

ویرایش

توکامک‌های زیادی در اقصی نقاط جهان مشغول به فعالیت بوده و هستند. از میان آنان، توکامک‌های مشهور در زیر فهرست بندی شده‌اند.

کنونی

ویرایش
 
توکامک KSTAR کره جنوبی

بازنشسته

ویرایش

آینده

ویرایش
  • ITER، فرانسه
  • SST-۱، هند،[۶]
  • DEMO، ۲۰۲۴، در صورت موفقیت‌آمیز بودن ITER

در ایران

ویرایش

بخش تحقیقات فیزیک اتمی و ملکولی مرکز تحقیقات فیزیک پلاسمای دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، در سال ۱۳۷۳ یک دستگاه توکامک مشتق T-1 روسی را از چین خریداری و راه‌اندازی کرد که با عنوان IR-T1 نامگذاری شد. هدف از این توکامک آزمایشی، پیشبرد تحقیقات و مطالعات پیشرفته در زمینه فیزیک پلاسما و همجوشی هسته‌ای عنوان گردید.[۷] توکامک IR-T1 در زمره توکامک‌های کوچک و با راندمان بالا می‌باشد.

نگارخانه

ویرایش

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. «Tore Supra». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۰۹.
  2. DIII-D
  3. «ISTTOK». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مارس ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۰۹.
  4. «Alcator C-Mod». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۰۹.
  5. «TOKAMAK DEPARTMENT». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۰۹.
  6. «The SST-1 Tokamak Page». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۰۹.
  7. "Tokamak IR-T1" (به انگلیسی). ۱۶ اوت ۲۰۱۹. Archived from the original on 16 August 2019. Retrieved 16 August 2019.