جذبه (عرفان)

جَذَبه تقرب به حق و ادراك حقيقت در حالات صوفیانه است.

راه‌سپردن و طي طريق در مسير فهم و درک آنچه صوفیان حق می‌نامند، مراحل مختلفی دارد كه طي اين منازل و مراتب بدون سختي و كوشش، جذبه است. جذبه یا جذب، کشش حق است. در صورتی که سلوک کوشش است.

دیدگاه‌ها

عزیز الدین نسفی می‌فرماید: «صوفیه سه چیز را به‌غایت اعتبار کنند: اول جذب؛ دوم سلوک؛ و سوم عروج. جذب کشش است؛ سلوک کوشش است و عروج بخشش.» انسانی که جذبه حق او را فرا گیرد را اهل عرفان، مجذوبان حق یا محبوبان حق می‌نامند. تمامی پیغمبران الهی مجذوب حق بوده‌اند و بی واسطه دریافت کننده فیض حق شده‌اند.

نظریه صوفیه و عرفا دربارهٔ جذبه:

• محمد لاهیجی: جذبه عبارت است از نزدیک گردانیدن حق مر بنده را به محض عنایت ازلیّت و مهیّا ساختن آنچه در طیّ منازل بنده به آن محتاج باشد بی آنکه زحمتی و کوششی از جانب بنده در میان باشد و طریقه جذبه راه انبیاء و اولیاء است.
• شیخ محمود شبستری، گلشن راز:

وگر نوری رسد از عالم جان ز فیض جذبه یا از عکس برهان

• شیخ بهایی:

جذبه‌ای از عشق باید بی گمان تا شود طی هم‌زمان و هم مکان

• شاه نعمت‌الله ولی:

جذبه تقرب عبد است به حضرت حق به مقتضی عنایت الهیه و مهیا گردانیدن مجموع مایحتاج بنده در طی منازل و قطع مراحل بی کلفت و سعی او.

کار ما در میانه پیدا نیست کرم اوست سعی ما را نیست