محمود شبستری
سعدالدّین محمود بن امینالدّین عبدالکریم بن یحیی شبستری (معروف به شیخ محمود شبستری) یکی از عارفان و شاعران سدهٔ هشتم هجریست.[۱] با توجه به مطالب مندرج در کتاب روضات الجنان جلد ۲، وی معاصر شیخ بابا ابی شبستری (متوفی به سال ۷۴۰) بوده و در همان سال فوت نموده، لذا سن شیخ محمود شبستری در زمان فوت باید ۵۲ یا ۵۳ بوده باشد.[۲] وی از مشاعر عرفای ایران است و بیشتر شهرت او به خاطر اثر معروفش گلشن راز است.[۳]
زندگیویرایش
سال تولّد او را گوناگون و از جمله ۶۶۷ هجری خورشیدی مطابق با ۱۲۸۸ میلادی دانستهاند. محل تولّد این عارف نامآور قصبهٔ شبستر در نزدیکی شهر تبریز است.
در اوائل زندگیش، تبریز بروز و غلبهٔ قدرت مغولها را شاهد بود.[۱] وی در اواسط زندگی به کرمان رفت و در آنجا ازدواج نمود و حاصل این ازدواج یک پسر بود.[۴]
وی به دقایق حکمت عرفان نظری واقف و به فتوحات مکّیه و فصوص الحکم محی الدین ابن العربی احاطه داشت. وی به جستجوی شمس خود پرداخت و بهطوری که خود در گلشن راز بیان میدارد، شیخ و پیرش، امین الدّین بودهاست: شیخ و استاد من امین الدّین --- داد الحق جوابهای چنین / من ندیدم دگر استاد چنین --- کآفرین بر روان پاکش باد[۳]
آثارویرایش
آثار وی را میتوان به دو دسته منظوم و منثور بخش کرد.گلویرایش
آثار منظومویرایش
- [گلشن راز]
- سعادت نامه
- کنز الحقایق
آثار منثورویرایش
- حقّالیقین
- مرآةالمحقّقین
- شاهد (یا شاهدنامه)
گلشن رازویرایش
مقالهٔ اصلی: گلشن راز
مثنوی گلشن راز مهمترین و مشهورترین اثر منظوم محمود شبستری است که در بردارندهٔ اندیشههای عرفانی وی و حدود هزار بیت میباشد. با وجود حجم اندکش، این کتاب یکی از یادگارهای پرارزش و بلندنام ادبیات عرفانی کهن فارسی است، که در آن بیان مفاهیم صوفیانه با شور، شوق، و روانی ویژهای همراه گردیدهاست. مطابق شیوهٔ معمول عطار و مولانا، در اینجا نیز، از حکایات و تمثیلات برای بیان و عرضهٔ مؤثّر معانی عرفانی و حکمی استفاده شدهاست.[۵]
شبستری این مثنوی را در پاسخ به پرسشهای امیر حسینی هروی سرودهاست. در هفدهم ماه شوال سال ۷۱۷ فرستادهای از خراسان مشکلات و مسائل مربوط به فهم و تبیین پارهای از رموز و اشارات عرفانی را در قالب نامهای منظوم در مجلسی با حضور شبستری میخواند.[۶]
این اثر تا کنون به دفعات چاپ گردیدهاست. یکی از موثقترین نسخههای چاپ شده به کوشش دکتر جواد نوربخش میباشد که براساس ۸ نسخه خطی و ۲ نسخه چاپی معتبر تصحیح و منتشر گردیدهاست.[۳]
این کتاب، تا کنون، به زبانهای ترکی، آلمانی، فرانسوی، انگلیسی، و نیز اردو ترجمه شدهاست.
شرحهای بر گلشن رازویرایش
عارفانی شروح مفصلی بر «گلشن راز» نگاشتهاند از آن جمله:[۳]فرانسوی
- منظومه غنچه باز در شرح گلشن راز جلال الدین علی میر ابوالفضل عنقا عارف قرن سیزدهم هجری
- شرح کمال الدین حسینی اردبیلی (الهی) معاصر شاه اسماعیل اول
- نسایم گلشن از شاه داعی الی الله
- شرح لاهیجی از محمد بن یحیی لاهیجی
- شرح مظفرالدین علی شیرازی
- شرح منسوب به عبدالرحمن جامی
- شرح ادریس بن حسام الدین بدیعی
- شرح شیخ بابا نعمتالله بن محمود نخجوانی
- شرح حاج میرزا ابراهیم شریعتمدار سبزواری
- شرح قاضی میر حسین یزدی
- شرح منظوم اسیری
- شرح حسام الدین علی بدلیسی (پدر ادریس بدلیسی نویسندهٔ کتاب هشت بهشت)
- شرح حسین الهی قمشه ای : انتشارات علمی و فرهنگی (۱۳۷۷)
سعادت نامهویرایش
مقالهٔ اصلی
.[۱]
سایر آثارویرایش
منابعویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ مفاتیحالاعجاز فی شرح گلشن راز، تألیف شمسالدّین محمّد لاهیجی (۹۱۲ هجری قمری)، با مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمّد رضا برزگر خالقی، و عفّت کرباسی، انتشارات روزبه، تهران، بهار ۱۳۷۸
- ↑ حافظ حسین کربلائی (ابن الکربلائی)، روضات الجنان، تصحیح جعفر سلطان القرائی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران ۱۳۴۹ شمسی
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ گلشن راز، شیخ محمود شبستری، به کوشش و مقدمه و حواشی و تعلیقات دکتر جواد نوربخش، چاپ دوم، انتشارات یلدا قلم، تهران ۱۳۸۲ شابک: ۵-۳۶-۵۷۴۵-۹۶۴
- ↑ شیروانی، حاج زین العابدین، ریاض السیاحه، تهران ۱۳۳۹ شمسی صفحه ۹۰–۸۹
- ↑ صفحهٔ پنج، مفاتیحالاعجاز فی شرح گلشن راز
- ↑ صفحهٔ پنج، مفاتیحالاعجاز فی شرح گلشن راز
- لاهیجی، محمد. مفاتیح الاعجازفی شرح گلشن راز با مقدمه کیوان سمیعی. چاپ پنجم انتشارات سعدی ۱۳۷۱
جستارهای وابستهویرایش
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به محمود شبستری در ویکیگفتاورد موجود است. |