حمله ازبک‌ها به ایران (۱۶۳۴)

به دستور شاه صفی، امیرخان در رجب ۱۰۴۳ ه‍.ق (۱۶۳۴ میلادی) برای دفع حمله‌ی[۱] ازبکان به سرداری نیروه‌های خراسان گماشته و به آن ایالت اعزام شد. امیرخان در این ایام توانست مانع از نفوذ ازبکان به خراسان شود.[۲] بعد از پیروزی امیرخان نامه‌ای مبنی بر گزارش اوضاع و عقب‌نشینی ازبکان برای شاه صفی ارسال کرد که به پاس آن مفتخر به دریافت خلعت‌های فاخر با ارقام مطاعه شد.[۲][۳]

حمله ازبک‌ها به ایران (۱۶۳۴)
بخشی از حمله ازبک‌ها به ایران در دوران صفویه
تاریخ۱۰۴۳ ه‍.ق تا ۱۰۴۴ ه‍. ق/ ۱۶۳۴ میلادی
موقعیت
نتایج شکست ازبک‌ها و عقب‌نشینی آن‌ها
طرف‌های درگیر
امپراتوری صفوی ازبک‌ها
فرماندهان و رهبران
امیرخان قورچی‌باشی عبدالعزیز خان
قوا
نامعلوم ۲۰۰۰۰
تلفات و خسارات
نامعلوم ۳۰۰۰

در همان سال بار دیگر ازبکان به فرماندهی عبدالعزیزخان فرزند ندر محمدخان به خراسان حمله کردند.[۲] در سال ۱۶۳۴میلادی، عبدالعزیز چهاربار به خراسان حمله کرد که در بعضی تقریباً موفق بود و در بعضی نتیجه‌ای نگرفت. در یکی از این یورشها در سال ۱۰۴۴ ه‍. ق، بیست هزار سپاهی ازبک به قصد مشهد و سبزوار حرکت کردند؛ اما چون سردار خراسان، امیرخان قورچی‌باشی به موقع خبردار شد، طی نبردی توانست شکست سختی به ازبکان وارد کند و آنان با سه هزار کشته و تعداد زیادی اسیر عقب‌نشینی کردند.[۴] در این درگیری عبدالعزیزخان فرار کرد و خزاین او به دست نیروه‌های صفوی افتاد. وقتی خبر این پیروزی به شاه صفی رسید، شادمان شد و بریا قرچی‌باشی، امرا، مین‌باشیان و یوزباشیانی که در آن نبرد حضور داشتند، خلعت‌های فاخر و انعام فرستاد. بخشی از غنایم این جنگ شامل سر و زنده‌ای[یادداشت ۱] که امیرخان در جنگ بدست آورده بود همراه با کتاب‌خانه و اسباب عبدالعزیزخان به نظر شاه صفی رسید و اسباب او را به رستم محمدخان،[یادداشت ۲] فرزند ولی محمدخان ازبک، والی ترکستان، انعام دادند.[۲][۵]

بین عثمانی‌ها و ازبکان در حمله به ایران، نامه نگاریهایی بوده، اما معلوم نیست که تا چه حد حمایت واقعی از سوی عثمانی‌ها در حمله ازبکها وجود داشته‌است.[۶]

یادداشت‌ها

ویرایش
  1. کشته و اسیر
  2. رستم خان فرزند ولی محمدخان ازبک از دست پسرعموهای خود فرار کرد و به دربار شاه عباس آمد و در ولایت درجزین که به تیول او مقرر شد، سکونت گزید. با روی کار آمدن شاه صفی به حضور او رسید و شاه صفی نیز به او مهربانی و احترام کرد.

پانویس

ویرایش

منابع

ویرایش
  • اصفهانی، واله (۱۳۸۰). خلدبرین، تصحیح محمدرضا نصیری. انجمن آثار مفاخر ایرانی.
  • ثواقب، جهانبخش (۱۳۹۱). «سازمان سپاه و صاحب‌منصبان نظاهمی عصر شاه صفی». فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ اسلام وایران «دانشگاه الزهرا (س)». ۸ (شماره ۱۴): ۱–۲۴.
  • Yuri Bregel. "BUKHARA iv. Khanate of Bukhara and Khorasan". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). online edition. Retrieved October 15, 2012.
  • Audrey Burton (1997). "Imam Quli". The Bukharans: A Dynastic, Diplomatic, and Commercial History, 1550-1702 (به انگلیسی). Palgrave Macmillan. Retrieved October 15, 2012.