حمله ازبک‌ها به خراسان (۱۵۷۸)

حمله ازبک‌ها به خراسان در سال ۱۵۷۸ میلادی به فرماندهی جلال‌خان ازبک صورت گرفت. شاه طهماسب یکم با جلال‌خان ازبک (والی مرو) شرط کرده بودند که در ازای دریافت ۳۰۰ تومان در سال، از تاراج رعایا و صحرانشینان خراسان و لشکرکشی به آن حدود خودداری کند. پس از مرگ شاه طهماسب چون این مبلغ پرداخت نشد، جلال‌خان ازبک به خراسان حمله کرد ولی از قوای مرتضی قلی‌خان پرناک ترکمان شکست خورد. مرتضی قلی‌خان پرناک ترکمان سرش را در انظار عموم در مشهد، بر بالای مناره‌ای گذاشت.

حمله ازبک‌ها به خراسان (۱۵۷۸)
بخشی از حمله ازبک‌ها به ایران در دوران صفویه
تاریخ ۱۵۷۸ میلادی، ۹۸۶ قمری موقعیت مرزهای خراسان و قلمرو ازبک‌ها نتایج شکست ازبک‌ها و عقب‌نشینی آنها
طرف‌های درگیر
سپاه ایران	سپاه شیبانیان (ازبک‌ها)
فرماندهان و رهبران
شاه محمد خدابنده مرتضی قلی‌خان پرناک ترکمان	جلال‌خان ازبک †
سال‌شمار جنگ‌های شاه محمد خدابنده → درگیری‌های شاه اسماعیل دوم   ۱۵۷۸ حمله ازبک‌ها   ۱۵۷۸ حمله کردها و ترک‌های عثمانی به آذربایجان   ۱۵۷۸ اردوکشی مصطفی‌پاشا به قفقاز   ۱۵۷۸ نبرد چلدر   ۱۵۷۹ محاصره قلعه فیروزجاه   ۱۵۷۹ حمله به شروان   ۱۵۸۰ جنگ‌های خراسان   ۱۵۸۱ فتح شروان   ۱۵۸۱ محاصره قلعه نیشابور   ۱۵۸۲ محاصره قلعه تربت   ۱۵۸۳ نبرد تیرپل   ۱۵۸۳ نبرد مشعل   ۱۵۸۵ جنگ سوسفید   ۱۵۸۵ اشغال تبریز   ۱۵۸۷-۱۵۸۸ حمله ازبک‌ها به خراسان و • ب • ن جنگ‌های شاه عباس یکم ←

پس از مرگ شاه تهماسب اول در دوران کوتاه پادشاهی شاه اسماعیل دوم به دلیل بی‌لیاقتی این پادشاه، هرج و مرج سراسر ایران را فرا گرفته بود. در آغاز پادشاهی شاه محمد خدابنده جلال خان پسر دین محمد خان با سپاه بزرگی از نساوابیورد به قصد غارت و تخریب خراسان حرکت می‌کند و بدون دیدن هیچ گونه مقاومتی به حدود مشهد می‌رسد. سپس جلال خان که پایمردی هیچ قزلباشی را در برابرش نمی‌دید تا شهر جام (تربت جام) پیش رفت و آنجا را نیز به تاراج برد مرتضی‌قلی خان پرناک ترکمان در این فاصله سپاهی جمع‌آوری می‌کند. مرتضی قلی خان به سمت ازبک‌ها هجوم برده و آنها را شکست می‌دهد و جلال خان را اعدام می‌کند.

منابع

• نصرالله فلسفی (۱۳۹۱)، زندگانی شاه عباس اوّل، به کوشش فرید مرادی.، تهران: انتشارات نگاه، ص. ۶۷، شابک ۹۷۸۹۶۴۳۵۱۷۲۶۷
• Internal tribal struggles, Uzbek unrest in Khurasan angelfire